sciencetalk

Dat lijkt me iets te makkelijk gezegd: "Wij zijn mensen, dus alles wat we doen bevat fouten." Beargumenteer dat eens iets verder. We moeten de wetenschap niet bekijken als enig-zaligmakend, maar daar gaat het hier niet over. De vraag was: wat is de wetenschappelijke methode, en hoe is ze geëvolueerd?

Nee hoor de stelling is "als de wetenschappelijke methode wordt gevolgd, is een gedachte(gang) geldig en dus wetenschappelijk. Is er dan nog kennis buiten de methode? "

En als we de wetenschappelijke norm niet halen dan valt dat dus buiten de wetenschap.

Als moderater zou je toch iets milder kunnen zijn dat komt de discussie en de sfeer op het forum ten goede.

Het probleem is dat er teveel discussies dezelfde draad beginnen op te pikken. Nieuwe gebruikers, of terugkerende gebruikers verliezen op die manier het overzicht. Mijn beoordeling was dat theoriegeladen hier gewoon met een aantal vragen zat, maar daarover verschillen we dus van mening. I.i.g., het andere topic staat er verder voor open. I.i.g. vind ik het te kort door de bocht om stellingen te poneren - hoe evident ze ook mogen toeschijnen - zonder ze verder te beargumenteren.

Ik heb verschillende redenen om mij dat af te vragen. De eerste is dat de wetenschappelijke methode uit fases kan bestaan. In een onderzoekende fase zijn en tegelijkertijd al bewust zijn of kennis hebben van andere fases van de methode zou de objectiviteit niet ten goede kunnen komen. De transcedentie is dan meer een eigenschap van een wetenschapper die met de methode werkt.

Hierdoor kwam ik op de volgende rede. Want als het een eigenschap van een wetenschapper moet zijn dat hij zich binnen het kader van de eigen fase houdt en dat daardoor de rest transcedeert, roept dat in het kader van dit topic de vraag op of de wetenschappelijke methode wel kneedbaar is. Is zij veranderdlijk? Dan zou de wetenschappelijke methode zijn wortels vinden in hen die haar goed uitvoeren. Maar dan zou zij dus idealistisch moeten zijn en dus om een andere reden ook transcedent.

Dan, als zij idealistisch is, is zij volmaakt en onveranderbaar. Elke wetenschappelijke methode is dan een benadering van het ideele. Daaruit mag dan volgen dat zij niet onderhevig is aan zelfkritiek en dat elke ontdekking door haar er toe bij kan dragen dat wij haar beter kennen, maar niet dat zij is veranderd. Haar ontdekkingen zijn dus eigenlijk instrumenten en zelf is zij dan het instrument der instrumenten.

Persoonlijk is me dit te vaag en heb ik een veel meer, intuitief, rationeler idee van een wetenschappelijke methode, bv als norm waaraan kennis moet voldoen. Maar de fase kunnen dan niet toegepast worden omdat kennis niet onderhevig kan zijn aan het imperatief.

Maar er is meer...

Hoewel het wellicht als model interessant is om het in fases te verdelen is dit in de praktijk nooit het geval. Je bent met alle aspecten tegelijk bezig: Je bent aan het nadenken, aan het experimenteren, proberen duidelijk op te schrijven wat je bedoeld, in lezen in de materie waarbij je je ervaring van de experimenten gebruikt als gids, kennis verwerven van anderen, om vervolgens weer nieuwe experimenten te bedenken, etc. Het loopt allemaal door elkaar heen.

Verwar svp niet de vorm van het eind-product (een paper, een samenhangend en logisch verhaal) met het proces dat er aan vooraf ging om het vorm te geven. Wetenschap beoefenen is niet een stap-voor-stap proces, het is creatief en chaotisch. Het is beslist niet een vooraf te plannen pad die al door duizenden is plat gelopen: Het is juist de bedoeling om een nieuw pad te banen en zo onze wetenschappelijke kennis verder uit te breiden. Dit proces kan niet ordelijk zijn.

Lees bijvoorbeeld eens Surely You're Joking, Mr. Feynman! voor ervaringen van een echte wetenschapper.

Woorden zoals transcendent worden volgens mij te vaak gebruikt als er eenvoudigere woorden beschikbaar zijn die duidelijker en nauwkeuriger begrip overbrengen: Wetenschap is (als het goed is) grensverleggend.

Je kaart precies het probleem aan, eigenlijk, qrnlk. Wat jij, en ik, niet zien, hoeft er daarom nog niet niet te zijn.

Ik voel dat we gevaarlijk dicht in de buurt komen bij het vliegende spaghettimonster, de onzichtbare roze eekhoorn, de kabouter in de zesentwintigste dimensie, de theepot in een baan om de aarde, en consorten.

Waarom denk je dat? Ik hou nu alleen voor mogelijk. Ik ben nog maar in de eerste fase, terwijl qrnlk meer een norm stelt mbt de zichtbaarheid en bereikbaarheid. Wat is een methode waard als bepaalde kennis aan een norm moet voldoen? Wat is eigenlijk die norm? Is het een methode of meetlat? Een norm klinkt als iets dat als een roze eekhoorn mij wakker houdt uit mijn slaap, terwijl een methode eerder slaapverwekkend is.

Morgen meer...

Is intuitie transcendent. Wat als een oplossing nu via je intuitie ontstaat (meestal onder de douche).

Je kaart precies het probleem aan, eigenlijk, qrnlk. Wat jij, en ik, niet zien, hoeft er daarom nog niet niet te zijn.

Nee, maar om ook daadwerkelijk het bestaan ervan aan te kunnen tonen, zonder het gevaar te lopen verkeerde conclusies te trekken, moeten de observaties die er zijn om het bestaan van iets te vermoeden wel degelijk aan bepaalde voorwaarden voldoen. Ze moeten toetsbaar zijn.

Nee, maar om ook daadwerkelijk het bestaan ervan aan te kunnen tonen, zonder het gevaar te lopen verkeerde conclusies te trekken, moeten de observaties die er zijn om het bestaan van iets te vermoeden wel degelijk aan bepaalde voorwaarden voldoen. Ze moeten toetsbaar zijn.

Waarbij toetsbaar daadwerkelijk iets moet betekend en niet alleen "redelijk klinkend" of "overeenkomstig onze verwachtingen" of "wiskundig correct". Wat heb je aan wiskundig correct als je de verkeerde data gebruikt?

Wat is een toets of experiment? Zelfs dit is verschillend per tak van wetenschap in hoe strikt of robust het is. Als er een relevant wiskundig bewijs is dan is deze strikter en robuster dan een bewijs die het tegenovergestelde beweerd uit een andere discipline. Er is dus een spectrum van bewijslast: het zwaarste bij de wiskunde en het lichtste bij filosofie.

Maar zoals ik al opmerkte wordt de betekenis van deze begrippen bepaald door het voorbeeld dat gegeven wordt door ervaren en succesvolle wetenschappers uit het verleden en van het moment.

Toetsbaarheid heeft binnen de wetenschappelijke methode een redelijk vastomlijnde betekenis. Toetsen kun je middels verificatie, confirmatie of falsificatie. http://www.filostart.nl/cms/cm/docs/uittreksel%20buskus.doc geeft hier een aardig beeld van:

1. Verificatie (Wiener Kreis): uitspraken en theorieën moeten volledig tot observatie-uitspraken herleidbaar zijn en deze tot directe zintuiglijke ervaring.
   
   Verificatie (Neurath): zinvolle wetenschappelijke uitspraken moeten tot observeerbare objecten en eigenschappen van de fysische wereld herleid kunnen worden
2. Confirmatie (na kritiek op verificatie Wittgenstein, Quine, Popper, Kuhn, Feyerabend): Een uitspraak is betekenisvol als deze in principe geconfirmeerd (bevestigd) kan worden. Hoe meer ervaringen die de uitspraak bevestigen, hoe waarschijnlijker de uitspraak.
3. Falsificatie (Popper): We kunnen nooit iets te weten komen over de waarheid of waarschijnlijkheid van een theorie, maar wel over haar onwaarheid.

In de huidige "harde" wetenschappen wordt het falsificatie principe gehanteerd omdat die tot op heden geacht wordt de beste garantie voor het waarheidsgehalte van een uitspraak te geven. Als p dan q, niet q, dus niet p (modus tollens). M.a.w. op basis van de theorie p wordt er een voorspelling q geformuleerd. Komt die voorspelling niet uit, dan is de theorie niet waar. Omdat er bij menswetenschappen echter en factor bijkomt, de betekenis van gedrag, uitspraken waarbij persoonlijke (subjectieve) factoren een grote rol spelen zoals opvoeding, cultuur, historie, aanleg, ervaringen/trauma's etc. etc. die moeilijk in een voorspelling te vatten zijn, zijn uitspraken binnen deze wetenschappen vaak niet (geheel) falsifieerbaar. Waar bij natuurwetenschappen subject het object bestudeert, is er bij menswetenschappen sprake van bestudering door subject van subject.

In de huidige "harde" wetenschappen wordt het falsificatie principe gehanteerd omdat die tot op heden geacht wordt de beste garantie voor het waarheidsgehalte van een uitspraak te geven. Als p dan q, niet q, dus niet p (modus tollens). M.a.w. op basis van de theorie p wordt er een voorspelling q geformuleerd. Komt die voorspelling niet uit, dan is de theorie niet waar. Omdat er bij menswetenschappen echter en factor bijkomt, de betekenis van gedrag, uitspraken waarbij persoonlijke (subjectieve) factoren een grote rol spelen zoals opvoeding, cultuur, historie, aanleg, ervaringen/trauma's etc. etc. die moeilijk in een voorspelling te vatten zijn, zijn uitspraken binnen deze wetenschappen vaak niet (geheel) falsifieerbaar. Waar bij natuurwetenschappen subject het object bestudeert, is er bij menswetenschappen sprake van bestudering door subject van subject.

Ik ben het hier niet geheel mee eens. Het is natuurlijk zo dat de technieken uit de "harde" wetenschappen niet zomaar gebruikt kunnen worden in de menswetenschappen. Dat zou trouwens een grote fout zijn: je bent met mensen bezig, niet met klompjes materie. Maar we hebben wel een hele batterij technieken die ons toelaten voorspellingen te doen, en falsifieerbare theorieën te ontwikkelen.

Om een goed voorbeeld te geven van de wetenschappelijke methode en haar objecten(die nog geen wetenschap zijn) in relatie tot de wetenschap en haar uitvoerders, moet ik haar institutionaliseren. Ik stel mij een zelfstandig bedrijf voor in een westerse economie dat beoordeelde kennis verkoopt. Hoe de belangen van het bedrijf de kennis kleuren, bedoel ik nu niet. Ik denk dat een bedrijf als dit het best werkt als het de eerder beschreven wetenschappelijke methode gebruikt. Het wetenschappelijke proces is dus opgedeeld in fases. In het bedrijf op de begane grond ziet men het oog. Hier bestudeert men het fenomeen, verzamelt gegevens en doet metingen.

Er duikt gelijk een probleem op, zoals qrnlk beschrijft. Gelijk lopen alle disciplines en fases door elkaar heen. Noodzakelijker wijs, want de fenomenen en gegevens moeten aan een norm voldoen. Misschien niet voor de observanten die openstaan voor alles, maar de norm is de voorwaarde van de eerste verdieping. De kennis moet bruikbaar zijn voor een hypothese. Hierdoor valt er een hoop af. Vergelijk het met de inventarisatie van een natuurgebied: 10000 mussen, 170 meeuwen, 25 valkjes, 1 papagaai, 145 koolmeesjes. De norm bepaalt of de papagaai wordt doorgegeven. Vervolgens kan, verificatie, confirmatie noch falsificatie tot de waarheid leiden, als er nagedacht wordt over 10000 mussen, 170 meeuwen, 25 valkjes en 145 koolmezen en de voorspelling wordt gedaan dat op basis van andere gegevens; voedsel, rust e.d., er de mogelijk bestaat dat een papagaai in het natuurgebied kan leven, omdat de norm niet toelaat dat x=<2 -->x=niet y.

Popper zegt trouwens meer over uitspraken, dan haar onwaarheid. Hij zegt ook dat een telling van 17 zwarte meeuwen, vaststelt dat er tenminste 17 meeuwen zwart zijn. De logische vorm is dan sommige meeuwen zijn zwart. Hierin bevindt zich de negatie van de mogelijk anders gekleurde meeuw welke sommige afgrens van alle. Poppers falsificatie principe is, dus vind ik, niet meer dan een verfijnd Hegeliaanse dialectiek waarin geen ruimte is voor het absolute.

Ik vraag me af hoe de filosofie die de wiskunde haar kracht geeft minder zwaar kan wegen, dan wat zij geeft? Natuurlijk is het wiskundige proces zoals hierboven de uiteindelijke reden dat jij en ik kunnen zeggen dat de voorspelling mits de norm juist gehanteerd wordt een waarneming is, maar daar is blijkbaar een rose eekhoorntje voor nodig. Immers: niet y=a

Tevens geeft dit voorbeeld een probleem van de transcedentie weer waarbij de norm de verbinding vormt tussen de verschillende disciplines. Enerzijds staat normatieve wetenschap op gelijke hoogte met de wetenschappelijke methode, anderszijds is normatieve wetenschap een instrument van de methode.

Ik denk dat de vraag of wetenschappelijke ontdekkingen de wetenschappelijke methode verandert nog niet is veranderd.

Ik ben het niet eens met de uitspraak dat er bij Popper geen plaats zou zijn voor het absolute en met de associatie tussen Popper en Hegelarij. Het wezen van Popper's kritisch rationalisme is dat er wel degelijk groei van kennis is, maar de manier waarop deze kennis groeit is door dat wat aantoonbaar niet waar is als zodanig te identificeren en voor altijd gescheiden te houden van dat wat waar is. Voorbeeld: de platte aarde. Maar dat neemt niet weg dat er wel degelijk ware kennis is, Popper's werk is doortrokken van een soort besef van een substantiele epistemologie: kennis is er - hangt vrijwel tastbaar in de lucht, maar kan nooit direkt als zodanig worden ervaren. Daarmee moet Popper denk ik meer geinterpreteerd worden binnen de Kantiaanse traditie (Das Ding An Sich kan niet worden gekend). Overigens wordt Popper ook vaak in verband gebracht met de evolutionistische epistemologie, een kennisleer die een hele mooie metafoor biedt om Popper's ideeen goed te begrijpen. Een wetenschappelijke hypothese komt tot stand als een gevolg van variatie (geen blinde variatie, zoals dat het geval is bij mutatie in de natuur, maar - kritisch rationalisme!- als het gevolg van het toepassen van de wetten van empirie en logica), maar kan alleen stand houden door het mechanisme van selektieve retentie. Op het moment dat een wetenschappelijke hypothese wordt overschaduwd door een meer adequate of als er sprake is van falsificatie sterft het stukje kennis wat door de hypothese gedragen werd uit. Maar als gevolg daarvan is er een sterkere hypothese voor in de plaats gekomen. M.a.w. er heeft groei van kennis plaats gevonden.

Evolutionaire epistomologie... Volgens mij is dat een beetje de BBC van de filosofie.

Ik ben het eigenlijk wel een beetje met je eens maar nog iets meer dan dat, ben ik het met mijzelf eens en dan blijkt dat er toch verschil is tussen jou en mij.

Bv, wat jij het wezen noemt van Poppers rationalisme is de zuiverste vorm van dialectiek. Popper geeft kennis een bepaalde positie, terwijl Hegel juist de gehele dialectiek als een epistomologies proces beschouwd.

Hiermee verbindt Hegel wat Kant brak, namelijk de relatie tussen de logica, de natuur en de geest. Poppers rationalisme is dus niet meer dan een anti-these waarvan de oorzaak niet bewijsbaar is. Dit is inderdaad het ding an-sich, maar bij Popper ontwikkeld zich dat tot de anti-these er op volgt, terwijl Kant hier zijn esthetica ontwikkeld.

Waar schrijf ik trouwens dat er bij Popper geen plaats zou zijn voor het absolute? Volgens mij nergens. Ik denk ook niet dat het poppers bedoeling is absoluut te zijn? Hij wil juist verdelen. Bij Hegel kan je de dialectiek zien als een absoluut idealisme, zij omvat daar mee dus de gehele epistomologie en Poppers falsificatie.

Ik vind Popper's visie trouwens een armoedige plaats innemen in de wetenschappelijke methode. Er zijn veel mooiere manieren om tot wetenschap te komen. Daarnaast is falsificatie slechts een werktuig van de wetenschappelijke methode.

Ik vind het goed dat je kennis opvat als iets organisch. Dat zou inderdaad veronderstellen dat kennis kan evolueren. Hoe zie dat proces voor je als je in acht neemt of ontkent wat ik schreef?