sciencetalk

jkien schreef: ↑di 09 aug 2022, 19:38 En bij een kerkklok is er geen drieklank maar een veelklank waaronder het oktaaf onder de grondtoon en twee oktaven boven de grondtoon, dus dan is de twijfel over de grondtoon van een drieklank niet van toepassing.

Een drieklank waar je octaven van noten van die drieklank aan toevoegt blijft een drieklank.
Evenmin neemt het toevoegen van zulke octaven een bestaande ambivalentie over de grondtoon (helemaal) weg.

Ik was vandaag in Haarlem bij de Grote of St.-Bavokerk toen de uurklok sloeg, de klok die elk uur slaat. Met mijn telefoon heb ik het geluidsspectrum van de klok opgenomen. De laagste toon die de klok voortbracht, zijn hum-toon, was 96 Hz.

Geluidsspectrum van de uurklok. Er zijn vijf opeenvolgende slagen te zien, en een twintigtal partiaaltonen. Klik op de figuur en zoom in voor de hoogste beeldkwaliteit van de figuur, zodat de in de figuur vermelde frequenties leesbaar zijn.


De eerste vraag was welke klok van de St-Bavo de uurklok is. Er is toevallig een video op youtube met geluidsopnames van de belangrijkste klokken van de St-Bavo. Bij die video heb ik met mijn telefoon het spectrum van de klok 'Roeland' en van drie luidklokken bepaald. De partiaaltonen van Roeland waren gelijk aan die van de uurklok, dus Roeland is de uurklok. Het was verrassend dat de spectrale vingerafdruk zo goed klopte.

Geluidsspectrum van de grootste klok van de toren: 'Roeland', Geert van Wou (1503). Klik op de figuur en zoom in voor de hoogste beeldkwaliteit.

Luidklok 1: Claude Fremy (1686); luidklok 2: Pieter Hemony (1667); luidklok 3: Eijsbouts (1965).


De tweede vraag was of de f⋅D waarde van de humtoon van deze vier klokken overeenkomt met andere klokken in dit topic. Bij de vier klokken van de St Bavo is f_hum⋅D ongeveer 200 m/s, dat komt inderdaad overeen met vorige resultaten in dit topic. (Details: voor Roeland, klok 1, klok 2 en klok 3 zijn de diameters respectievelijk 1.988, 0.621, 0.543, 0.489 m, en de f_hum⋅D is 191, 197, 210, 216 m/s.)

Terugblikkend in dit topic: Roeland heeft een lagere toon dan Salvator van de Zuiderkerk, omdat hij groter is. De Big Ben heeft geen lagere toon dan Roeland, terwijl hij groter is, maar dat komt door het ongewoon harde brons van de Big Ben.

Op zoek naar de klok met de laagste humtoon in Nederland heb ik een paar zware klokken op youtube beluisterd. We hebben twee winnaars. De eer van de laagste humtoon gaat naar de oude Salvator van de Domtoren en de nieuwe Noorlandklok van Dordrecht, beide 83 Hz (=E2).


Het sequencer-beeld laat zien dat de Noorlandklok het ideaal van de kleine tertsklok het dichtst benadert, de hum, priem en nominaal zijn E2, E3 en E4. Bij Salvator van de Domtoren wijken de hum, priem en nominaal onderling af, ze zijn E2, G3 en F#4. Het bestuur van de Domkerk, dat Van Wou de klok in 1505 had laten gieten, was zo ontevreden over de klank dat men niet wilde betalen. Van Wou stond bekend om de perfecte klank van zijn Gloriosa-klok in Erfurt uit 1497, maar zijn latere klokken, zoals die van de Domtoren, weken af van die perfectie. 1

De f_hum⋅D waarde is 209 m/s voor de Noorlandklok van Dordrecht en Trinitas van Delft; voor Salvator van de Domtoren is hij 188 m/s, dus relatief laag.