Samengevat is het probleem relatief eenvoudig, maar bedenk dat ik nu een hoop belangrijke details weg laat. Ik streef nu voor eenvoudig maar onvolledig.
Als je geld op je bankrekening zet of hebt staan dan leen je dit geld aan de bank. Dit bedrag op deze bankrekening is feitelijk niet van jouw maar van de bank. Wat jij in werkelijkheid bezit, bij een positief saldo, is een schuldbekentenis van de bank aan jouw. Dit is een korte lening, dwz je kunt op elk willekeurig moment het geld opeisen. Dus de duur van de lening is 0, maar je verlengt de lening continu zolang je het geld niet opneemt.
Nu leent de bank haar geld uit voor langere tijd, een groot deel van dit geld heeft ze geleend van mensen zoals jij. Het geld dat de bank uitleent kan het niet direct opeisen. Het krijgt het geleidelijk terug. Natuurlijk is een korte lening goedkoper dan een langere lening, dus door kort te lenen en lang uit te lenen verdiend de bank aan het rente verschil.
Daarnaast mag de bank ook geld maken en uitlenen. Een bank mag geld uitlenen die het nooit gehad heeft. Maar alleen als er een onderpand of tegenwaarde tegenover staat. Dit is het geval bij een hypotheek. Deze lening wordt veilig beschouwd omdat de waarde vertegenwoordigt door de woning als onderpand dient. In de praktijk komt het rente percentage overeen met het geschatte risico dat aan de lening hangt. Een lening met onderpand is dus goedkoper dan een lening zonder onderpand omdat het risico groter is.
Om evenwicht te bewaren moet een bank dat geld gemaakt heeft toen het dit uitleende dit geld ook weer vernietigen op het moment dat je de lening aflost, dit is logisch want je onttrekt uiteindelijk het onderpand aan de bank.
Door dat de banken al jaren goedkoop hypotheken hadden verstrekt waren de prijzen van woningen gestegen en gestegen. Veel meer dan het inkomen van mensen. Een dikke 20-15 jaar geleden waren veel arbeiders niet meer in staat om de gestegen prijzen te betalen. Als reactie hier op werden de banken in de USA vervolgens door de overheid (onder Bush sr., Clinton, Bush jr.) gedwongen om hypotheken te verstrekken aan mensen die deze hypotheken eigenlijk niet konden betalen. Ondertussen bleven de huizen stijgen in prijs.
Gegeven de boekhoud regels hadden de banken met deze hypotheken een probleem. Als je ze gewoon in de boeken zet dan kan iedereen narekenen dat het risico veel groter is dan het rente percentage doet vermoeden. De USA overheid bood echter impliciet (via Fanny Mae en Freddy Mac) een garantie aan voor deze leningen. Via ingewikkelde constructies werden deze hypotheken vervolgens verhandeld, haast alsof het obligates waren.
Dat mensen hun hypotheek niet konden betalen was zo erg niet, de woningen waren immers het wel waard. Het gedonder begon toen de huizenmarkt vast liep: De prijs was zo hoog geworden dat de vraag afnam. De prijs moest naar beneden.
Maar de waarde van de hypotheek was direct gekoppeld aan de waarde van de woningen. Als de waarde van de woningen daalt onder het hypotheek bedrag dan is het risico opeens extreem hoog geworden. Op dat moment dan de huiseigenaar beter verhuizen en
de sleutels opsturen naar de bank: In de USA staat de bank dan voor het risico van waardevermindering. (Dat werkt in NL niet zo).
Op dat moment heeft de bank X dollars uitgeleend/gemaakt voor een hypotheek, waarvan het onderpand minder waard is dan X. Deze leningen is niet gedekt en in feite is het geld niet gedekt: Er zit te veel geld in de economie, namelijk het verschil tussen X en de huidige waarde van het onderpand. Als de bank dit verschil moet afschrijven dan betekend dit dat de bank de aflossing zelf moet betalen: Het eigen kapitaal vernietigen (afschrijven) en zo geld uit de economie onttrekken. Als de bank meer moet afschrijven dan het 'cash' heeft dan valt de bank om, of het moet al snel geld kunnen lenen... maar wie wil nu geld uitlenen als iedereen druk bezig is met afschrijven? En bovendien... wie wil nu geld lenen aan een bank die mogelijk binnenkort omvalt? Hoe hoger het risico hoe hoger de rente, en deze hogere rente is lastig want hoe betaald die bank dat als het dit geld niet kan inzetten om geld te verdienen?
Wat nu de meeste overheden doen is een hypotheek nemen, met toekomstige belasting opbrengt als onderpand, en dit geld gebruiken om de banken op te kopen of te ondersteunen (de leningen te garanderen). Op die manier kunnen de banken elkaar weer goedkoop geld lenen.
