sciencetalk

Ik deel je geloof in de vrije keuze - ik geloof niet dat een visie op het universum als deterministisch beter gerechtvaardigd kan worden (in epistemologische zin) dan het tegendeel, en dat de implicaties ervan niet bruikbaar zijn in wat je eventueel de biosfeer zou kunnen noemen - maar je argumentatie vertoont gaten die een scepticus niet kan aanvaarden:

Archimysticus schreef:Ik ben s©keptisch over hoe we het bestaan van deze 'levels' of 'sferen' te duiden hebben (ik heb daar niet zo gauw een antwoord op). Dát ze bestaan, is voor mij een ervaringsgegeven waar ik niet aan onderuit kan.

Niet: aan geen enkele wetmatigheid gebonden. Wel: aan een minder stringente wetmatigheid gebonden, venwege de grotere vrijheid en contingentie die de hogere levels vertonen. Het gedrag is dus losser en meer 'at random', zoals de biologie, de sociologie etc. laten zien. Fysica daarentegen is 'nogal' stringent wetmatig.

Wat het 'ik' is behoeft juist een definitie. Verder vind ik je uitspraak niet erg helder en wil ik je vragen om enige toelichting want je raakt hier geloof ik wel een essentieel punt. Hoe denk je de 'mystieke ik-definitie' (wat is dat?) te falsifieren?

Klaarblijkelijk zou zo'n definitie vertrekken vanuit een visie waarin géén wetmatigheden aanwezig zijn. Aldus onttrekt het "ik" zich aan beschrijving binnen dat systeem (je hebt geen regelset om definiëring toe te laten) en buiten dat systeem (een reductionisme schiet hoe dan ook te kort).

Mijn "probleem" met het mysticisme is dat men het concreet wil toepassen, terwijl het zich daar helemaal niet toe leent. Rationele standaarden - het wapen van de scepticus - zijn onbruikbaar, omdat het mysticisme zich bedient van vage concepten die staan voor zaken die zélf niet aantoonbaar zijn, waaruit geen toetsbare gevolgen vallen af te leiden, en waarvan de implicaties niet toelaten andere concepten op zgn. "lagere niveaus" nog van een welomschreven definitie te voorzien. Daardoor faalt het mysticisme in precies datgene wat veel mensen ertoe aantrekt: i.p.v. de ervaring voor zich te laten spreken, zet men een systeem op dat verklaringen zou moeten bieden voor die ervaring, omdat de wetenschappelijke verklaringsmodel als reductionistisch gezien worden (terwijl ze dat n.m.m. niet kunnen zijn, simpelweg omdat die modellen dáár op hun grenzen stoten). Beide standpunten zijn echter incomensurabel, waardoor ze gepolariseerd raken in enerzijds onwerkbaar gezweef en anderzijds ontmenselijkte reductie.

Mijn "probleem" met het mysticisme is dat men het concreet wil toepassen, terwijl het zich daar helemaal niet toe leent.

Ten eerste: ik prefereer de term mystiek boven mysticisme, omdat de laatste term vaak peioritief als synoniem voor 'zweverig' wordt gebruikt. Mystiek is daarentegen een ervaringswetenschap die uitgaat van concrete bewustzijnservaringen.

Rationele standaarden - het wapen van de scepticus - zijn onbruikbaar, omdat het mysticisme zich bedient van vage concepten die staan voor zaken die zélf niet aantoonbaar zijn, waaruit geen toetsbare gevolgen vallen af te leiden, en waarvan de implicaties niet toelaten andere concepten op zgn. "lagere niveaus" nog van een welomschreven definitie te voorzien. Daardoor faalt het mysticisme in precies datgene wat veel mensen ertoe aantrekt: i.p.v. de ervaring voor zich te laten spreken, zet men een systeem op dat verklaringen zou moeten bieden voor die ervaring, omdat de wetenschappelijke verklaringsmodel als reductionistisch gezien worden (terwijl ze dat n.m.m. niet kunnen zijn, simpelweg omdat die modellen dáár op hun grenzen stoten). Beide standpunten zijn echter incomensurabel, waardoor ze gepolariseerd raken in enerzijds onwerkbaar gezweef en anderzijds ontmenselijkte reductie.

Ik geef toe dat de mystieke ervaring aanloopt tegen de grenzen van wat (tot nog toe?) rationeel verklaarbaar is. Maar dit is wat anders dan te zeggen dat zij geen onderdeel zou uitmaken van een ervaringswereld die fenomenologisch toetsbaar is en daarmee dus niet aantoonbaar zou zijn. Hier komen we op het gebied van de intersubjectiviteit, waar wel degelijk bepaalde hogere niveau's, die het strikt rationele overstijgen, kunnen worden aangetoond. Dat dit 'aantonen' vooralsnog slechts met rationele methoden kan gebeuren is inderdaad de paradox van de mystiek.

De mystiek ontwikkelt met haar begrippen als 'hogere niveau's' 'graden van Zijn', 'zuiver inhoudsloos bewustzijn' etc. een metafysica. De skepsis waarmee een dergelijk model ook vanuit de mystiek zelf wordt bejegend betreft haar absolute en radicaal rationele vormgeving. Het is dit radicaal rationele karakter wat de mystiek juist wil aanvechten. Vandaar haar haat/liefde verhouding met dergelijke modellen. Toch kan zo'n model wel degelijk een basis in de ervaringswereld hebben en kan zij als theoretisch/hypothetisch model een aantal verklaringen van de werkelijkheid geven die andere modellen maar slechts povertjes kunnen leveren (zoals bv. bij het onderhavige thema 'wetmatigheid en vrijheid van holons').

Een dergelijk metafysisch model hoeft dus zeker niet incomensurabel te zijn met een naturalistisch verklaringsmodel, maar kan juist dienen om zo'n ander model van een grotere en meer verklarende structuur te voorzien. Naar mijn mening is dat de waarde die metafysica aan de filosofie kan geven.

Pax.

Jan