sciencetalk

Wellicht een heel domme vraag en misschien ook zelfs niet in het juiste forum, maar ik ben toch benieuwd naar het antwoord.
 
Onlangs zag ik, toen ik 's morgens vroeg onderweg was naar mijn werk op Schiphol en ook een aantal keer toen ik aan het werk was, de zon opkomen. Een schitterend gezicht, zeker omdat er ook een prachtig wolkenpatroon was dat mooi rood gekleurd werd. Omdat je toch alleen maar op het verkeer hoeft te letten op de weg en dat is zo vroeg gelukkig nog niet druk, had ik tijd om te peinzen en kwam de vraag in me op waarom de zon, als hij net boven de horizon uit komt, zoveel groter lijkt dan als hij later op de dag hoger staat.
 
Kan iemand mij dat (in lekentermen liefst) uitleggen?
   
 

Het is een illusie, die overigens ook voor de maan werkt.

Vlak boven de horizon lijken ze biede groter dan wanneer ze 'hoog in de lucht' staan, maar dat is eigenlijk alleen gevolg van de context. Dit is vrij eenvoudig te staven door een foto te nemen: als je dezelfde zoom instelling gebruikt dan is bijvoorbeeld de maan evenveel pixels groot vlak boven de horizon en hoog in de lucht. Met de zon zou ik het niet proberen als je camera je lief is, maar wat voor de maan werkt, werkt ook voor de zon.

De illusie is heel krachtig, maar als je het via foto's nameet is er geen daadwerkelijk verschil in in de booghoek die de zon of maan vult ongeacht de positie in de lucht.

Helemaal geen domme vraag en zoals jezelf al schrijft "lijkt groter". Want de zon is natuurlijk altijd even groot, maar door referentiepunten aan de horizon "lijkt" ze dus groter. Onze ogen houden ons dus voor de gek!!

Rhiannon schreef:  
Onlangs zag ik, toen ik 's morgens vroeg onderweg was naar mijn werk op Schiphol en ook een aantal keer toen ik 
 

Als je zo nog eens naar je foto kijkt, en je herinnering van de "live" situatie oproept.
Beschrijf eens wat je dan ziet/zag, vergelijkend?

Minnaert besteedt er aandacht aan in natuurkunde van het vrije veld. [1, blz 148 e.v.] Hij geeft als mogelijke verklaring dat onze ervaring is dat de hemelkoepel overdag geen halve bol is, maar een omgekeerde platte schotel waar wolken en vogels langs trekken.
 
Aardig is ook dat je het psychologische effect kunt kwantificeren. Hoeveel keer groter is de zon aan de horizon: 1x, 3x, 10x of 30x? Dan kies je waarschijnlijk voor 3x, zelfs op grond van herinnering.

Jan van de Velde schreef: Als je zo nog eens naar je foto kijkt, en je herinnering van de "live" situatie oproept.
Beschrijf eens wat je dan ziet/zag, vergelijkend?

 
Wat ik zag was een grote achter de horizon vandaan komende rode bol, als achtergrond van resp. een vliegtuig (op Schiphol) of een weide (A4). Eerst een schijfje, dan al snel rijzend tot een volledige bol die, zeker achter het vliegtuig waarvan je de maten goed kent, enorm leek/was. Zodra de zon verder rees, werd de grootte al vrij snel minder, ook al omdat je niet meer rechtstreeks in de zon kon kijken omdat het een gele lichtbol werd.
 
Dus als ik het goed begrijp is het puur een optische illusie, want natuurlijk weet ik dat de zon altijd dezelfde grootte heeft. En inderdaad, zoals jkien zei, 3x groter komt aardig in de buurt.
 
Edit: Als ik nog eens wat beter naar de foto kijk, dan zie ik toch ook wel een iets grotere zon dan hij hoger in de lucht lijkt, hoewel minder groot dan 3x.

Dit is er wel een aardig stuk over: https://en.wikipedia.org/wiki/Moon_illusion

Het gaat over de maan, maar het effect is evengoed van toepassing op de zon - en wellicht ook op bijvoorbeeld venus die ook voldoende beeld vult om geen puntbron (zoals sterren) te zijn.

Je zou eens kunnen kijken of de vergroting anders is als je de opkomende zon tussen je benen door bekijkt, of via een spiegel die je schuin boven je hoofd houdt.
 
Disclaimer: niet terwijl je auto rijdt.