sciencetalk

Hoi,
 
ooit stond er in Elektuur een schemaatje met 2 gloeilampen, waarbij er eentje brandde, en als deze stuk ging, werd automatisch de tweede lamp ingeschakeld. Het was iets met triacs die de lampen inschakelden.
Ik vermoed dat het ooit in een halfgeleidergids (een juli/augustus nummer van Elektuur) stond, maar het kan natuurlijk ook in een ander nummer gestaan hebben. Weet iemand in welke, of heeft iemand dit schema ?

Geen idee wanneer ze dat gepubliceerd hebben, helaas is het meeste van elektuur alleen op papier verschenen en inmiddels moeilijk vindbaar geworden.

Als je zoiets zou willen bouwen is dat verder niet heel complex. Ik vermoed dat het werkt door te kijken naar de houdstroom op een triac in serie met de 'standaard' lamp, en indien deze te laag wordt een andere triac omhoog te trekken via een serieweerstand met de defecte lamp om zo de tweede in te schakelen.

Praktisch nut lijkt me echter beperkt in moderne context - die tweede gloeilamp gaat uiteindelijk ook stuk en dan moet je toch beide vervangen.

Benm, bedankt voor je reactie. Je hebt natuurlijk gelijk als je zegt dat die tweede lamp ook stuk gaat, maar het gaat hem er natuurlijk over dat je ondertussen tijd hebt om de defecte lamp te vervangen terwijl de tweede overnam, en dat je dus nooit zonder licht komt te zitten.
 
Ik wil m ook niet praktisch gaan gebruiken en het principe dat jij vermeldt is ongetwijfeld juist, maar ik had het schema dat ze ooit publiceerden nog s willen bekijken want de praktische uitwerking is me een beetje onduidelijk. Destijds had ik nog niet zo veel ervaring met schemalezen, en ik had m dus nu nog s willen bekijken.
 
Ik heb m ongetwijfeld in 1 van mijn Elektuurs zitten, was abonnee van 1987 tot 2010 of zo, maar begin maar s te zoeken he

Ik heb die halfgeleidergidsen ook wel v/d laatste 35-40 j, maar idd effe opzoeken? Denk dat die oudere nummers niet in de digitale bibliotheek verwerkt zit van Elektuur. Als je een (ca) jaar weet, dan wil ik misschien wel even kijken. (of een naam v/d schakeling, misschien) Maar beloof niets, tenslotte kun je zelf ook zoeken. Misschien staan ze ook in de pockets, maar onder welke rubriek? Huishoudelijk of diversen, enz??? 
 
Maar ik denk dat je 2 schema's door elkaar gooit. (Effe zo uit de losse pols). 
 
Er was iig ooit een kleine schakeling die als de ene lamp kapot ging, de andere aan ging, maar dat was met fietslampjes oid. Die heb ik toen wel nagebouwd.
 
En er was ook een schakeling dat als je een draadje doorknipte, er een lampje ging branden, lijkt iets op elkaar. 
 
En er was een schakeling die met een triac enz (zoals Benn zegt) een lamp op een iets lagere spanning liet branden, zodat de 220V gloeilamp (bijna?) nooit kapot zou kunnen gaan, was incl. een berekening met levensduur en toelichting ervan.  

Die laatste is inderdaad een andere: Ik geloof dat het idee was om de lamp precies op de nuldoorgang in te schakelen om zo een piekstroom te voorkomen. In combinatie met een iets lagere spanning (door fase afsnijding) gaat de levensduur dan enorm vooruit, al gaat dat wel fors ten koste van het rendement.

@Benn, In de schakeling die ik in gedachten had, was er geen sprake van schakelen door de nuldoorgang. Zie ook niet zo in waardoor dat nou een piek zou kunnen voorkomen, bij een gloeilamp. Qua weerstand kun je nou niet zo zeggen dat ie plotseling bijna nul in weerstand is, ofwel nog steeds lekker warm enz. Is als spoel tenslotte te verwaarlozen.  
Of hier nog wel gesproken kan worden over fase-aansnijding betwijfel ik ook, het was meer........maar dat alles uit geheugen........ een kleine spanningsvermindering die nauwelijks zichtbaar was en qua rendementreductie ook onbelangrijk was. Kom die schakeling wel weer eens tegen en zie dan wel of mijn geheugen nog ok is. 

Thionyl schreef: Qua weerstand kun je nou niet zo zeggen dat ie plotseling bijna nul in weerstand is,

De weerstand van een gloeilamp is in koude toestand ongeveer 10% van de weerstand bij bedrijfstemperatuur.
Het kan in sommige gevallen dus wel degelijk zinvol zijn om hem soft in te schakelen.

@Thionyl. Laat ons zeggen dat ik 'door omstandigheden' op dit moment geen toegang heb tot mijn Elektuurs. Je hoeft niet per se te gaan zoeken hoor, het komt er ooit nog wel s van.
Wel ben ik ervan overtuigd dat het om een schakeling op 220V gaat, en dat het ging om 2 lampen. Voorbeeld dat gegeven werd in het artikel was een lamp in de gang van een appartement of zo, en de titel was misleidend, in de zin van 'nooit meer lamp stuk' of 'nooit meer zonder licht'.
Maar zoals gezegd, de schakeling kan evengoed in een andere nummer dan het juli/augustus nummer gestaan hebben, hoewel ze zeker en vast eenvoudig genoeg was voor een halfgeleidergids.
thx.

Het is waarschijnlijk eenvoudiger dit te ontwerpen dan het artikel te gaan zoeken.

Ik zou bijv eens kijken naar een DIAC in serie met de 'normale' lamp. Zolang het voltage over de diac bereikt wordt doe je verder niets, gebeurd dat niet meer schakel je via een TRIAC de andere lamp in.

Persoonlijk ben ik niet zo heel erg thuis in de AC electronica, maar je zou dit ook kunnen doen door eerst gelijk te richten en het dan met bjts/fets etc op te lossen, voor gloeilampen maakt dat geen verschil zolang je die gelijkrichter niet buffert met een condensator.

Voor het overige: soft-start kan helpen bij gloeilampen, maar ik durf niet te zeggen of schakelen op de nuldoorgang 'soft genoeg' is om een verschil te maken. Bij grote halogeenlampen (projectors etc) wordt wel gebruik gemaakt van soft start - waarschijnlijk ook om te voorkomen dat de belasting door de koude lamp zoveel stroom trekt dat de zekeringen eruit gaan.

Natuurlijk zal een softstart wel helpen bij de levensduur van een gloeilamp, ze gaan tenslotte het meest kapot bij aan doen. Maar bij een 75 w lamp is de koudweerstand altijd nog ca 40-50 Ohm en dus een startstroom van ca 5-6 A. De zekeringen zullen er niet door knallen. Maar mijn opmerking was dat schakelen door nul niet echt iets uitmaakte. 
Dat het met een halogeen van zeg 50 w/12V uitmaakt of je soft start is wat anders, tenslotte is de koudweerstand daar ca 1-2 Ohm, effe een verschil en zeker als je nog hoger gaat in vermogen Daarnaast is daar wel makkelijker met FET's te werken (vanwege de spanning). Heb dat ook gebouwd met een BUZ 11 en werkt prima. Maar een FET voor 240V? Denk dat die best duur zijn. Weet het niet echt. In overheadprojectoren, waarin toch ook wel zware halogeenlampen gebruikt worden, ben ik nooit een softstart-schakeling tegen gekomen. Misschien in de wat modernere? Geen idee. 
Maar we hadden het over normale gloeilampen, dacht ik, geen halogenen. 
 
In de gevraagde schakeling zullen er dus wel geen FET's zitten.
 
Zal die halfgeleidergidsen weer eens door bladeren, is altijd wel leuk. Maar neem m'n tijd er wel voor, misschien kom ik die schakeling wel tegen.  

Waarschijnlijk werken ze inderdaad met triacs en diacs, maar dat is lastiger te reconstrueren.

Voor lampjes van 50 watt zal de inschakelstroom geen probleem zijn, maar als je kijkt naar een exemplaar van zeg 2 kW ligt dat anders. De oplossing is meestal vrij simpel: een PTC weerstand in serie, die vrij snel opwarmt en bij zeg 70 graden een zeer lage weerstand heeft en houdt. Dat soort inrush-limiting vind je soms ook in stofzuigers en dergelijke. Het is een vrij compact dingetje dat moeiteloos in het armatuur kan worden verwerkt, en niet opvalt tenzij je het helemaal demonteert.

Voor 12/24V halogeenlampen die achter een transformator ziten is het overigens geen enkel probleem, daarbij fungeert de ohmse weerstand van de primaire wikkeling icm de magnetische saturatie van de tranfo min of meer als piekbeperker.

@Benn, er zijn zat situaties te bedenken waar je zo'n halogeen op een accu laat werken, ipv trafo. Bootjes bijv. en de standaard zekeringen daar zijn vaak 10A. Meestal traag, maar toch. Dus een softstart is daar zeker aan te bevelen. Maar dat is allemaal of topic. Overigens heb ik ooit een paar oudere/kapotte overhead-projectoren helemaal gesloopt, eigenlijk alleen om de lenzen, was leuk practicum-materiaal. En kwam daarin geen PTC's enz. tegen. De halogeen- lampen daarin waren zo tussen 300-500 watt. Heb er nog een paar, als iemand belangstelling heeft?? De koudweerstand even gemeten v/d 300w/220V, is 9 Ohm, een softstart zou daarvoor dus zeker niet verkeerd zijn. 
 
Dat doorbladeren v/d oude HG's is trouwens best leuk, doen soms echt weer kriebels geven tot nabouwen. 

Misschien kom je de schakeling toevallig nog wel tegen

Maar wat die projectorlampen betreft: voor 300W is geen piekbescherming nodig. Met 9 ohm trekt dat even 25 ampere, maar zelfs als het afgezekerd is met 10 amp is dat geen probleem. De zekeringen in huisinstallaties zijn zodanig ontworpen dat ze normaliter ongeveer een minuut de dubbele hoeveelheid stroom doorlaten, deze beveiliging is thermisch. Probleem met grotere lampen is dat de stroom zo groot is dat de zekeringautomaat dan mangnetisch afschakeld (bij ca 5x de maximumstroom gedurende ~0.1 sec).

Heb de schakeling, denk ik, gevonden. 
Titel is : Eeuwigdurende verlichting. HG 1990 nr 19.
 
Denk dat die onderdelen nog makkelijk verkrijgbaar zijn, dus succes ermee.
 
@ Dannypje. Als je een PB stuurt met een E-mail adres, dan scan ik hem en stuur het naar je op. 

Thionyl,
 
prachtig, bedankt. Ik stuur zo dadelijk het PB. Was me meer om het principe te doen, niet om m direct te gaan bouwen, maar alleszins leuk dat de onderdelen nog vlot verkrijgbaar zijn.