sciencetalk

De gemeenteraad van de gemeente waar ik woon heeft vorig jaar beslist de straatverlichting in een flink aantal straten te doven tussen 22h en 06h.
De reden daarvoor was in eerste instantie economisch: op die manier kan jaarlijks enkele tienduizenden Euro's bespaard worden, zonder dat het iemand pijn doet.
Aanvankelijk was er enig protest te horen van burgers, die voor de dag kwamen met beklijvende bedenkingen over mogelijke booswichten, verborgen in de bosjes en meer van dat soort verhalen, die volgens mij eerder in 18e of 19e eeuwse romans thuishoren. Dat verstomde allemaal nogal snel toen beloofd werd dat de maatregel op regelmatige tijdstippen zou geëvalueerd worden, ook wat het veiligheidsaspect betreft.
Midden vorige week was het dan zover in mijn straat. Ik heb afgelopen vrijdagnacht even mijn hoofd buitengestoken. Er was een gat in de wolken en Ping! Daar waren ze, de grote en kleine steelpan. Niet meer zoeken! Niet dat het hier nu aardedonker is, maar het is wel een fikse verbetering.
Amateur-astronomen moeten hun lokale bestuurders contacteren en hen wijzen op de besparingsmogelijkheden!

Voor astronomen is het leuk, maar ik vind het toch een vrij gevaarlijke ontwikkeling. Vaak is het uit kostenonverweging, en dan bijvoorbeeld de verlichting op de A12 maar uit zetten voorbij driebergen oid - 6 baans snelweg waar je 130 mag - voelt toch gevaarlijk aan. 
 
In woonwijken zit je meer met het gevoel van onveiligheid door inbrekers en dergelijke. Wellicht is dat op te lossen door het slimmer aan te pakken, bijvoorbeeld lampen met bewegingsdetectie zodat ze dimmen of uit kunnen als er echt niet meer over straat gaat. Overigens is er een gerede kans dat particulieren het zelf wel oplossen en verlichting in hun tuinen gaan plaatsen, die niet altijd vriendelijker is qua lichtvervuiling vergeleken met straatlantaarns. 

Ik erger mij al heel lang aan die lichtvervuiling, en of het slim uitdraaien van flink wat straatverlichting echt gevaarlijker verkeerssituaties oplevert betwijfel ik.
 
Uit een vergelijking lichtkaart en verkeersdoden blijkt mij niet dat er een directe relatie zou zijn:
 

Op mijn avondwandelingetjes wil het nog wel eens lastig zijn: je ziet niet meer waar je loopt en je wordt geregeld verblind door de lampen van passerende auto's en fietsers. Maar als je het er toch op waagt is de sterrenhemel des te fraaier...

Een kaart op de schaal van heel europa zegt helemaal niets. De hoeveelheid licht correleert met bevolkingsdichtheid, en that's it. 
 
Het zal niet gaan om enorme hoeveelheden verkeersdoden, zelfs als ieder jaar 10 mensen zich extra dood rijden door overlichte wegen zie je daar helemaal niets van terug op kaartjes of in statistieken (tenzij je die specificeert op bijvoorbeeld eenzijdige aanrijdingen buiten de bebouwde kom gedurende de nacht oid). Binnen de bebouwde kom zijn de snelheden meestal dusdanig laag dat een automobilist het overleeft, mogelijk een voetganger of fietser niet. 
 
Daarmee is niet gezegd dat het niet slimmer kan. Op snel- en N-wegen buiten de randstad zou je kunnen werken met orientatieverlichting (evt zelfs met voertuigdetectie) ipv 'daylight on demand' zoals we dat nu hebben op drukke wegvakken. Nadeel is dat het geld kost om aan te leggen en een beetje stroom verbruikt (wellicht 10-20% van 'full power'). 
 
Of je meer verblinding krijgt door autolampen: mogelijk wel. Als ik snachts over onverlichte wegen rijdt zet ik alles aan zolang er geen tegenliggers of nabije voorliggers zijn. Overigens is dat ook gewoon toegestaan, afgezien van de mistlichten, maar die zien eruit als dagrijlichten. Voor voetgangers is dat denk ik wel vervelend, maar ik geloof niet dat je daarvoor je grootlicht uit hoeft te schakelen (de wet spreekt over 'voertuigen' waar het tegenliggers en voorliggers betreft, of fietsers daaronder vallen weet ik niet). 

De hoeveelheid licht correleert met bevolkingsdichtheid, en that's it.

 
Dat vind ik wat te kort door de bocht. Natuurlijk leiden bevolkingsconcentraties vaak tot meer lichtvervuiling, maar dat gaat niet overal op. Ook de rijkdom van een land speelt een rol, en als het om verkeersdoden gaat is dat een belangrijk gegeven (meer/minder auto's, goede/slechte infrastructuur). Het terrein speelt m.i. ook een belangrijke rol.
 
België bijvoorbeeld is het meest intens verlichte land van Europa, Nederland volgt daarop. België is minder dicht bevolkt dan Nederland, maar heeft ondanks die zee van licht en lagere bevolkingsdichtheid duidelijk meer verkeersdoden per miljoen inwoners. Ander voorbeeld: Finland is een van de dunst bevolkte landen van Europa (16p/km²), toch is zeker het zuidelijke deel sterk verlicht, veel meer dan bijvoorbeeld Kroatië (79p/km²).
 
De kern van jouw opmerking was m.i. : Meer licht is veiliger en dus minder verkeersdoden. Het is heel lastig dat te staven of te ontkrachten, maar licht alleen zal zeker niet het verschil maken. Estland en Letland bijvoorbeeld zijn ongeveer even sterk (schaars) verlicht, en de bevolkingsdichtheid is vergelijkbaar (rond 30p/km²), maar het aantal verkeersdoden verschilt sterk.
 

Daarmee is niet gezegd dat het niet slimmer kan.

 
Mee eens. Daar waar het kan, en dat is mijns inziens op veel plaatsen, kan het gerust een boel tandjes minder. Dan kunnen we wat vaker van het donker genieten, en het scheelt ook weer in de energiekosten.
Ik kom regelmatig vanuit Duitsland naar Nederland, en iedere keer valt het mij weer op: De grens is van ver zichtbaar omdat daar plotseling een m.i. zwaar overdreven zee van lichten (en borden, maar dat terzijde) opdoemt, en daarmee krijg ik niet het idee in een veel veiliger verkeerssituatie terecht te komen.

Tja, in belgie heb je die straatverlichting gewoon nodig om de potholes in de snelwegen te ontwijken
 
Wat de verlichting rond de grens betreft: Dat staat er eigenlijk een beetje uit traditie. Het is lang geleden, maar ooit was dat een potentiele controleplaats, en op veel overgangen zie je ook nog zaken als een lagere maximumsnelheid over een kilometer of twee. Dat laatste maakt het al noodzakelijk de lampen aan te zetten, gezien sommige mensen daadwerkelijk remmen voor de grens en andere niet, en het is lastig om snelheden van andere autos in te schatten in het donker.
 
Dit is nog afgezien van verlichte parkeerplaatsen bij de grens. Zeker van nederland naar duitsland zijn die noodzakelijk gezien je in duitsland niet met vrachtwagens mag rijden op zondag tussen 0:00 en 22:00, en als je wat vroeg bent dus moet wachten voor de grens (geen geintje, go europe!). 
 
Maar slimmer kan zeker: momenteel is nog veel straatverlichting natriumlampen, en die kun je amper dimmen en ook niet snel in of uitschakelen. Als dat vervangen wordt door LED lampen is er meer mogelijk, bijvoorbeeld dimmen tot een minimum en zelfs een stuk weg verlichten voor je uit. Als het dan heel rustig is kun je zelfs voor 1 auto gewoon een paar honderd meter vooruit de lampen aanzetten ter orientatie. 

Benm schreef: Voor astronomen is het leuk, maar ik vind het toch een vrij gevaarlijke ontwikkeling. Vaak is het uit kostenonverweging, en dan bijvoorbeeld de verlichting op de A12 maar uit zetten voorbij driebergen oid - 6 baans snelweg waar je 130 mag - voelt toch gevaarlijk aan. 
 
In woonwijken zit je meer met het gevoel van onveiligheid door inbrekers en dergelijke. Wellicht is dat op te lossen door het slimmer aan te pakken, bijvoorbeeld lampen met bewegingsdetectie zodat ze dimmen of uit kunnen als er echt niet meer over straat gaat. Overigens is er een gerede kans dat particulieren het zelf wel oplossen en verlichting in hun tuinen gaan plaatsen, die niet altijd vriendelijker is qua lichtvervuiling vergeleken met straatlantaarns. 

De gemeente waar ik woon is een kleine(re) plattelandsgemeente met weinig of geen doorgaand verkeer. Niet vergelijkbaar met een autosnelweg, dus. Overigens: een defensief bestuurder past zijn rijgedrag aan aan de omstandigheden, waarvan de mate van verlichting er één is... Er lijken chauffeurs te zijn die menen dat ze hun rijgedrag moeten laten bepalen door de aankoopprijs van hun auto. Ze dwalen.
 
De beslissing werd hier ook niet lukraak genomen. Ze werd voorafgegaan door een lange periode van tellingen, steekproeven, adviezen en raadplegingen enz...
 
Gevoel van (on)veiligheid is één zaak, werkelijke (on)veiligheid een andere. De eerbare burgers hier hebben altijd al fors geïnvesteerd in energievretende halogeen floodlights met bewegingsmelder, ongeacht het lichtniveau op straat. Daarbij ontstaat de indruk dat het diegenen met het slechtste geweten zijn, die het meeste de duisternis vrezen. Voer voor psycho- en andere -logen.

Benm schreef: Tja, in belgie heb je die straatverlichting gewoon nodig om de potholes in de snelwegen te ontwijken
 
[...]

[OT] Daar kan ik u enkel in bijtreden en ik ben zeker en vast niet de enige Belg die ons wegennet een ware schande vind, zoals ik zeker en vast niet de enige Belg ben die jaloers over de noordergrens kijk, met die goed doordachte, goed aangelegde en goed onderhouden wegen. Veel aandacht ook voor scheiding van verkeersstromen en voor de zwakke(re) weggebruiker. Geen wonder, dat de Nederlandse ingenieurs openbare werken tot de allerbeste ter wereld gerekend worden.
 
Dat het Belgische wegennet nauwelijks het niveau van een ontwikkelingsland haalt hangt m.i. samen met enkele zaken, historisch gegroeid: gebrek aan visie, besparingen eigenlijk al sinds einde WO II, versnippering van bevoegdheden en onverholen gesjoemel ten gunste van onze "betonboeren". De betere belgenmop, kortom.
 
Na WO II werd pas werk gemaakt van de aanleg van een "modern" wegennet in België. "Allen samen voorwaarts" werden tal van kleine gemeenten, van de ene dag op de andere, doorsneden door drievakswegen. Er was nauwelijks een beleid, geen visie en het resultaat is ernaar. De plaatselijke sinistere koosnaampjes van dat soort wegen spreekt boekdelen: "dodenweg", "dodenbocht", "zelfmoordweg".

In nederland hebben we ook 'dodenwegen', al zijn dat meestal provinciale wegen, geen snel- of autowegen. Iedere province heeft ze geloof ik wel, vaak zijn het stukken weg met een flauwe bocht, zachte berm en bomen erlangs. Mensen rijden dan in die berm, schrikken en sturen tegen, en raken een boom aan de overkant (of een tegenligger oid). 
 
Snelwegen zijn vaak inderdaad wel goed doordacht, en voorzien van mooi ZOAB, vangrails, rijstroken van de juiste breedte etc, het mag allemaal wat kosten. Dan is het wel weer frustrerend iemand zo'n mooie weg aanlegt, inclusief goed ontworpen verlichting die heel egaal licht geeft, en vervolgens rijkswaterstaat die weg in het donker zet omdat de overheid op ze bezuinigd, en de logische reactie is om iets te doen waar burgers last van hebben. 
 
Overigens leggen ze wel nieuwe led verlichting hier en daar, maar op hoofdwegen zie je het nog niet veel. 

[off topic] Hoe weet je dat je in België bent met de auto? gaten in de weg en bandenrubber in de berm. Zelfs als ik 500m over de grens ben merk ik het. [/off topic]
 
Inderdaad stoor ik mijzelf ook flink aan de horizonvervuiling door licht in de duisternis. Zo'n 10km boven Alkmaar waar ik opgroeide staan behoorlijk veel kassen. Door het oranje licht wat deze 's nachts uitstralen was de sterrenhemel bijna niet te bewonderen. Iets wat mij behoorlijk stoorde, gezien ik het best lekker vind om op een zwoele zomer avond met een goed glas Belgisch bier in de tuin te liggen en alleen maar omhoog te kijken.

Kassen zijn wel een klasse apart inderdaad, soms zie je ze gewoon het (laaghangende) wolkendek oplichten als je door het westland oid rijdt.