sciencetalk

Het komt meer en meer voor, dat misdadigers in ruil voor een verklaring die het mogelijk maakt een ander te veroordelen een lage straf krijgt.
 
Maar wat als de rechter dit spel niet mee speelt en toch een hele zware straf uitspreekt?
De rechter kan immers meer geven dan geëist is.

Dat is een lastige - het is inderdaad het OM dat de lagere straf eist in ruil voor de verklaring, maar een rechter mag straffen tot whatever het maximum voor een bepaald vergrijp is, al zijn er wel richtlijnen voor. 
 
Zouden rechters er niet in mee gaan dan accepteren criminele getuigen die deals niet meer en werkt het systeem niet meer, dus verstandig lijkt het me niet. 
 
Wat ook kan is dat het OM inzet op een lichter vergrijp. Iemand die de vluchtauto bestuurde bij een beroving met geweld kan medeplichtig zijn aan die beroving, maar je kan hem ook veroordelen voor pakweg heling als ie  iets verkocht heeft dat geroofd is: in dat geval kan een rechter er minder mee omdat het niet mogelijk is iemand te veroordelen voor iets wat het OM niet geeist heeft. 

Dat betekent wel dat dan de rechter onderdeel van een deal wordt.
Kortom de straf staat min of meer van te voren vast.
 
Eigenlijk is ook dat een bedenkelijke zaak.

Het is natuurlijk een dilemma, maar zeker als het ongerelateerde personen zijn wel aantrekkelijk: Stel dat een inbreker toevallig getuige is van een moord en je geen ander aanknopingspunt hebt om die moordenaar te identificeren, laat je dan de moord zitten of geef je die inbreker een taakstraf ipv een celstraf en los je de moord wel op?
 
In principe kan de rechter die inbreker gewoon een paar jaar celstraf geven als het OM 40 uur taakstraf vroeg. Ik denk dat de rechter hierin mee zal gaan als het verhaal duidelijk is. Als ze dat niet doen heeft het OM nog maar 1 andere optie: de getuigende crimineel helemaal niet vervolgen. 

De mogelijkheid tot strafvermindering staat keurig omschreven in het wetboek van strafrecht (artikel 44), en de te volgen procedures in het wetboek van strafvordering (artikel 226g, h, i en j). Afspraken omtrent strafvermindering worden vóór de rechtzaak getoetst door een rechter-commissaris
 
Het opleggen van een lagere straf is dus niets anders dan het toepassen van de wet, en in die zin heel makkelijk.
 
Een rechter kán een hogere straf opleggen dan geëist maar een rechter kan zeker niet zomaar willekeurig delen van de wet negeren. 
 
Fantasieën over rechters die zich laten leiden door politieke motieven ("anders werkt het systeem niet meer") of het OM dat welbewust de rechtsgang frustreert door opzettelijk een verkeerde tenlastelegging te doen kunnen in de prullenbak.

Politieke motieven spelen denk ik toch echt wel een rol in sommige zaken. Bijvoorbeeld bij de 'blokkeerfriezen' die wel heel forse straffen kregen voor gedragingen waar je normaliter niet zoveel problemen mee zou krijgen. 
 
160 uur taakstraf voor stilstaan op een snelweg? Het mag natuurlijk niet, maar als ik het doe krijg ik een boete van pakweg 400 euro. En sowieso, meer dan pakweg 4 bestuurders kun je feitelijk niet straffen, degene die erachter staan kunnen niet doorrijden als er 4 autos naast elkaar stil staan - zelfs via de vluchtstrook erlangs is dan praktisch onmogelijk, afgezien van of dat wel of niet zou mogen in zie situatie. 

Of dat politiek gemotiveerd is valt zeer te betwijfelen. Het ging namelijk niet sec om het stilstaan op de snelweg alléén, maar ook om het georganiseerde karakter ervan, het doel ervan en de intimidatie die erbij kwam kijken.

Daar ging het wel over, maar de meeste verdachten zijn niet veroordeeld voor het verhinderen van een demonstratie maar slechts voor het blokkeren van een snelweg. Ze kregen vervolgens wel de straf die geeist was voor het demonstreren van de blokkade, terwijl dat vergrijp helemaal niet bewezen is. 
 
Hoger beroep en wellicht cassatie zal dat nog wel eens kunnen ophelderen,  maar dan ben je alweer een jaar of wat verder. 
 
Bovendien heeft de politie ook wel eens dit soort acties gedaan, door langzaam te gaan rijden en zo het verkeer achter ze te hinderen, in het kader van protest, staking etc. Daarvoor is nooit iemand veroordeeld. 
 
De vraag is ook wel of het op zich strafbaar is: specifiek staat nergens genoemd hoe hard je moet rijden op een autosnelweg. Stilstaan zonder reden is strafbaar, je voertuig moet 60 km/h kunnen en mogen rijden, maar nergens staat specifiek dat je niet bijvoorbeeld met 30 km/h op een snelweg mag rijden. Dat zou nog een artikel-5 ding kunnen zijn, maar als je het met je alarmlichten aan doet wegens een mechanisch defect is het niet strafbaar. 
 
Door echt stil te gaan staan hebben deze mensen zich wel wat strafbaars op de hals gehaald waarvoor een forse boete terecht zou zijn, maar als ze pakweg 20 km/h hadden blijven rijden op alle stroken naast elkaar dan zou er bitter weinig overblijven qua verkeersdelicten. Als die bus vervolgens via de vluchtstrook het hele spul gepasseerd zou zijn dan had dat de bestuurder van die bus een boete opgeleverd van zeg 400 euro, of aanzienlijk meer gezien het een economisch delict is dat met betalende passagiers aan boord te doen. 

Stilstaan op de snelweg is een overtreding van de verkeersregels (reglement verkeersregels en verkeerstekens). Blokkeren van een landweg is een misdrijf volgens wetboek van strafrecht. Voor het laatste zijn de betrokken aangeklaagd, en het laatste was ook aan de hand. Daarnaast zijn betrokkenen aangeklaagd en veroordeeld voor "dwang".
 
Het was namelijk niet zomaar even stilstaan, en het was geen langzaamaanactie (die tegen niemand specifiek gericht is). Door stil te gaan staan, en gericht de doorgang van een specifieke groep te belemmeren hebben ze heel wat meer uitgespookt dan je hier schetst. Het is het bewust een ander ontnemen van de vrijheid van meningsuiting, en in een democratische rechtstaat kun je verwachten dat dat zwaar wordt aangerekend.
 
Maar terug on topic. Ook hier deed de rechter dus niets anders dan het toepassen van de wet, en ook zijn de daders veroordeeld conform de bepalingen, en ook hier is de rechter niet willekeurig gaan afwijken van de strafeis vanwege politieke motieven.

Wellicht is was dit een te unieke zaak om er veel zinnigs over te zeggen, al blijft het frappant dat verdachten op een aantal punten zijn vrijgesproken en toch de volle geiste straf is opgelegd. Overigens denk ik wel dat hier is gegaan voor een taakstraf ipv een geldboete, puur omdat men van te voren al wist dat geldboetes door medestanders betaald zouden worden. Je kunt je afvragen of een rechter met zo'n omstandigheid rekening moet of mag houden - iets als 1000-2000 euro boete is ook een behoorlijke straf, zeker voor een eerste delict waar niet eens iemand serieus gewond is geraakt. 

Het genoemde misdrijf, artikel 162 van het wetboek van strafrecht, is niet kinderachtig. Het staat tussen aan sabotage gerelateerde delicten zoals het vernielen van dijken en onklaar maken van energiecentrales. De maximumstraf is 9 jaar of een geldboete van de 5e categorie, wat komt neer op 82000 euro. Per persoon uiteraard. Echter, de richtlijn is dat voor dit soort delicten geen boetes worden opgelegd maar altijd taak- of gevangenisstraffen. Gezien het voor naar ik meen alle daders een eerste delict is en er geen gewonden zijn gevallen was een gevangenisstraf inderdaad niet zo op zijn plaats.
 
Voor de rest: iedere zaak is uniek, en over deze zaak valt juist een hele hoop te zeggen. Maar het is dan wel fijn als dat gebeurt op basis van feiten en bronnen, niet op basis van wat allemaal zou kunnen, wat je denkt en wat iemand zich zou kunnen afvragen" en dat soort dingen. Het is immers het subforum rechtswetenschap.