sciencetalk

De daadwerkelijke origine van zeep is onbekend, maar het eerste bewijs van zeep is een bijna 5.000 jaar oude kleicilinder met een zeepachtige substantie en een ruim 4.000 jaar oud Babylonisch kleitablet met de beschrijving van een zeepachtige substantie.

Zeep bestaat uit vrij lange moleculen met een polaire kop en een apolaire staart. De polaire kop is hydrofiel (wateroplosbaar) en de apolaire staart hydrofoob (waterafstotend). Door deze structuur zullen de zeepmoleculen in water micellen vormen. In deze micellen zitten meerdere zeepmoleculen bij elkaar, met de apolaire staarten aan de binnenkant van de micel, afgeschermd van het water, en de hydrofiele kop aan de buitenkant. Zodoende ontstaan dus wateroplosbare deeltjes die aan de binnenkant waterafstotend zijn. Deze waterafstotende binnenkant is echter prima geschikt om niet-wateroplosbare stoffen zoals vet of olie in op te nemen. Met zeep en water kan je dus goed vet/olie verwijderen, waar dat met alleen water niet lukt.

Coronavirussen, H.I.V., de virussen die hepatitis B & C, herpes, ebola, zika, dengue veroorzaken en tal van bacteriën die zich richten op darmen en luchtwegen, hebben een membraan van lipiden. Deze lipiden lijken erg op zeepmoleculen en vormen een dubbele laag als buitenkant van het virus. De hydrofiele koppen aan de binnen- en buitenkant van het membraan en de hydrofobe staarten aan de binnenkant om de dubbele laag bij elkaar te houden.

Wanneer je je handen wast met water en zeep wordt de chemische verbinding die het vuil en de micro-organismen aangaan met de ondergrond waarop ze zich hechten (je huid) verstoord, hierdoor komen ze los en kunnen ze omringd worden met zeepmoleculen. Daarnaast proberen de hydrofobe staarten van de vrij zwevende zeepmoleculen water te ontwijken. Hierdoor vinden ze hydrofobe staarten van de lipiden in het membraan van het virus (of de bacterie) waaraan ze binden waardoor deze membranen uit elkaar vallen. De losse onderdelen waarin het virus uit elkaar valt zijn wateroplosbaar of worden ook weer omringd met zeepmoleculen en uiteindelijk spoel je met zeep, schuim en water dus alles weg het afvoerputje in.

Desinfecterende gels (met minimaal 60% alcohol) werken vergelijkbaar, maar minder goed omdat er minder geschrobd wordt als met zeep en omdat er niks wordt weggespoeld. In afwezigheid van zeep en water natuurlijk wel het beste alternatief.

RIVM heeft, natuurlijk, instructies voor het goed wassen van je handen: https://www.rivm.nl/hygiene/handen-wassen

Mocht je een volgende keer overwegen om je handen niet te wassen: Het leven van anderen ligt letterlijk in jouw handen.

Via: KIJK Magazine, New York Times & Wikipedia

Er werd vroeger wel boter als zeep gebruikt.
Maar wanneer ze daar mee begonnen zijn weet ik niet.

Puur ter info: wat is het effect van enkel je handen afspoelen met water?

Eigenlijk geen significant effect, door de hydrofobe laag om de virussen heen gaat het water om de virussen, en neemt deze dus niet mee. De hydrofobe krachten en van der Waals krachten zijn dan te sterk

Bedankt!

Ik vermoed inderdaad dat het virus aardig 'plakt' aan je natuurlijke huidvetten en het daarom zonder zeep niet heel goed te te krijgen is. Of het effect nihil is durf ik niet direct te stellen, de mechanische wrijving neemt wel iets van huidvet, en ik neem aan daarmee ook virussen, weg.

De vraag is meer: hoeveel is genoeg? Als je bijvoorbeeld 50% weg weet te wassen zonder zeep scheelt dat ietsje, maar het is wel een karig effect.

De gelinkte RIVM pagina lijkt niet helemaal up to date te zijn over wanneer je je handen moet wassen: In de huidige situatie zou ik zeggen altijd bij thuiskomst als je iets in de openbare ruimte hebt aangeraakt (boodschappenkarretje, deurklink, liftknopjes, pinautomaat etc).

Ook het idee dat een zeepblok niet goed zou werken vind ik een wat lastige: men stelt dat bacterien kunnen overleven op een zeepblok - iets waar ik ergens als mijn twijfels over heb, maar in de corona situatie gaat het om virussen, en daarvoor is een nat blok zeep echt geen makkelijk overleefbare omgeving.

Dus mocht iemand toevallig alle vloeibare zeep hebben leeggekocht: zo'n blok zeep is beter dan niets... afwasmiddel of glassex werkt overigens ook prima maar is wat minder prettig voor je huid.

Opmerking moderator

Als er geen water en zeep voorhanden is, gebruik ik Sterillium, geen hand sanitizer want die is antibacterieel en werkt denk ik niet echt tegen virussen.

Er is mij verteld dat hand sanitizer waarin hetzij aloë vera, hetzij tea tree olie zit ook antiviraal werken omdat beide viruciden zijn. Of dit waar is weet ik niet en op het internet wordt van alles beweerd.

Van al dat wassen wordt je huid wel heel erg droog en moet je weer aan de slag met handcrème, dus je blijft bezig.

Hand sanitizers werken doorgaans ook tegen virussen, 70% alcohol (ethanol) tast de virussen op vergelijkbare manier aan als zeep. Sanitisers op basis van isopropanol (ook geschreven als isopropyl alcohol) werken ook goed, maar daar weet ik niet de minimaal benodigde concentratie van.

Voor zover ik weet ligt het optimum voor beide rond de 70%. Het is vervolgens geen kwestie van 'meer is beter', 70% ethanol werkt (in ieder geval op oppervlaktes schoon te maken van bacterien) beter dan 95%. Het exacte mechanisme weet ik niet, maar ik vermoed dat dat beetje water op een of andere manier helpt de meer polaire kant op te pakken.

Benm schreef: ↑do 26 mar 2020, 02:05 maar in de corona situatie gaat het om virussen, en daarvoor is een nat blok zeep echt een makkelijk overleefbare omgeving.

Heb je daar een bron voor? Want het is wel gruwelijk onlogisch als zeep het virusmembraan aantast dat het virus dan makkelijk kan overleven op een nat blok zeep.

Ik bedoelde uiteraard 'geen'

Afgezien van de zeep-werking heeft een ouderwets blok zeep ook nog eens een hoge pH als je het geconcentreerd oplost in water (min of meer wat er gebeurt als je een stuk zeep teruglegt in een bakje oid): Dat kan zo 9 of 10 zijn, mogelijk hoog genoeg om eiwitten te denatureren.

Bacterien zouden zich nog wel een beetje kunnen wapenen, maar voor virussen lijkt me de kans klein: Die kunnen zonder gastheer niets qua metabolisme, dus ook geen biofilm vormen of iets dergelijks.

Ik vond deze Root Cause Analysis ook sterk: Origineel:

Die is best goed inderdaad

Enige wat ik me afvraag is in hoeverre besmetting via oppervlaktes een probleem is. Uiteraard is daar lastig achter te komen, maar ik ben wel benieuwd hoeveel mensen het krijgen via een oppervlak versus directe infectie door aerosolen en dergelijke.

Benm schreef: ↑do 02 apr 2020, 14:36 benieuwd hoeveel mensen het krijgen via een oppervlak versus directe infectie door aerosolen en dergelijke.

Ik ook, heel benieuwd.
Het hele handenwassen is gebaseerd op indirect contact.
Ook benieuwd hoe lang een virus op de huid kan blijven 'leven'.

Ik vermoed tenminste enkele uren, misschien wel langer (het verschilt een beetje per onderzocht oppervlak).

Indirect contact is een beetje een lastige term hier: komt het aan je handen doordat je iets aanraakt, of omdat iemand het uithoest en het op jouw handen terecht komt (maar niet per se ook op je slijmvliezen).

Op zich zou dat wel te onderzoeken zijn door bij veel geinfecteerde personen het virus te sequencen, en dan te kijken wie wie besmet heeft. Vervolgens moet je nalopen of mensen tegelijk in dezelfde ruimte oid zijn geweest. Als dat niet het geval is is het vrijwel zeker via een oppervlak overgedragen.