sciencetalk

Een tijd terug kreeg ik een kompas cadeau.

Het zou een replica van een oud kompas zijn.

https://authenticmodels.com/collections ... ass-co009/

Toen ik het kompas goed bekeek, merkte ik wat vreemds op.
Normaal is de gradenverdeling als volgt:
Noord 0 - Oost 90 - Zuid 180 - West 270.

Maar in de buiten schaalverdeling staat dit precies andersom.
Noord 0 - Oost 270 - Zuid 180 - West 90.

Volgens de Engelse gegevens op het doosje, zou het om een kompas gaan zoals dat door Scott op zijn laatste
Zuidpool expeditie gebruikt werd, alhoewel op internet andere afbeeldingen staan.

Mijn vraag is nu, waarom staat de gradenverdeling tegen de klok in.
De normale verdeling gaat met de klok mee.

Overigens wijkt mijn kompas iets van de foto af. De kompasnaald heeft bij mij een pijl aan de kant van het noorden.

Wat in de buitenste ring staat kan ik niet onderscheiden. In de binnenste heeft ieder kwadrant een schaal van 0 tot 90, met de nul bij N en S. Wat het doel daarvan is zie ik ook niet meteen.

In de wiskunde is het wel gebruikelijk hoeken "tegen de klok in" te tellen, van de positieve x-as naar de positieve y-as en zo verder. Mogelijk heeft het daar z'n oorsprong.

Je kunt je ook afvragen waarom je een kraan linksom opendraait en een volumeknop rechtsom

Een argument voor de N = S = 0 graden schaal:
wellicht was het vroeger duidelijker als de kapitein een order "40 graden noord west" gaf, in plaats van een order "320 graden".

Tja, ik heb nog eens gezocht naar de oorsprong. Volgens de naamgeving is het gebruikt door;
Lewis & Clark. Deze heren waren bezig in de Verenigde Staten, rond 1804, met het in kaart brengen van het westen van de Verenigde Staten. Dan duikt het zelfde kompas op als souvenir van het British Museum. Het zou nu gaan om een kompas dat door Scott gebruikt zou zijn. We hebben het dan over rond 1912. Scott vond bij zijn laatste Zuidpool expeditie de dood.

Welaan.
Hier nog een stukje tekst uit de verslagen van Lewis en Clark.

May 26, 1805 entry by Meriwether Lewis
In the after part of the day I also walked out and ascended the river hills which I found sufficiently fortiegueing. on arriving to the summit one of the highest points in the neighbourhood I thought myself well repaid for any labour; as from this point I beheld the Rocky Mountains for the first time, I could only discover a few of the most elivated points above the horizon, the most remarkable of which by my pocket compass I found bore N. 65° W. being a little to the N. of the N. W. extremity of the range of broken mountains seen this morning by Capt. C. these points of the Rocky Mountains were covered with snow and the sun shone on it in such manner as to give me the most plain and satisfactory view. while I viewed these mountains I felt a secret pleasure in finding myself so near the head of the heretofore conceived boundless Missouri; but when I reflected on the difficulties which this snowey barrier would most probably throw in my way to the Pacific, and the sufferings and hardships of myself and party in them, it in some measure counterballanced the joy I had felt in the first moments in which I gazed on them; but as I have always held it a crime to anticipate evils I will believe it a good comfortable road untill I am compelled to beleive differently.

Het lijkt er op te duiden dat in de beschrijving ook die vreemde notering N. 65 W. voorkomt.
In de Verenigde Staten is de deviatie tussen magnetisch en ware Noorden natuurlijk groter dan in Nederland.

Wat wel bijzonder is dat er bij oost een O staat. Op een Engels product zou je daar een E verwachten. Of is dat kompas van Duits fabrikaat?

Brennus schreef: ↑do 22 okt 2020, 19:32 Het lijkt er op te duiden dat in de beschrijving ook die vreemde notering N. 65 W. voorkomt.
In de Verenigde Staten is de deviatie tussen magnetisch en ware Noorden natuurlijk groter dan in Nederland.

Dat is “compass point notation” en is een bekende (maar in ongebruik geraakte) manier van noteren.
De betekenis spreekt voor zich. S 10 E komt overeen met koers 170 en S 10 W met koers 190.

Voor wat betreft je vraag in de openings post: staan bv de O en 270 op de zelfde ring? Of is staan op de reciproke ring alleen numerieke richting aanduidingen? NB Het is in de navigatie vaak van belang reciproke koers paraat te hebben. Als je met je de wind van 30 graden links krijgt en het kompas zegt heading 312, dan is het de bedoeling dat meteen windrichting 102 wordt afgeroepen. Daar zou zo’n ring voor kunnen dienen.

Ja, de getallen 0..10..20..360 staan op dezelfde buitenste ring. Maar wel tegen de klok in.
In de binnenring staan 0-90 graden in elk vak tussen een hoofdwindrichting NOZW

Als ik dit zo lees, bekruipt me het idee, dat het een Amerikaanse expeditie naar het westen was.
Als het toch alleen maar naar het westen gaat, zouden ze wel eens voor het gemak de lage getallen naar het westen omgekeerd kunnen hebben. Dus West wordt 90 in plaats van 270.

Origineel staan op het kompas trouwens de letters. N nord O ost S sud W west. De letters duiden dus eigenlijk op het Duits.
Verwarring alom.
Nederlands NOZW
Engels NESW
Frans NESO
Duits NOSW (Duits fabrikaat?)

klazon schreef: ↑do 22 okt 2020, 19:57 Wat wel bijzonder is dat er bij oost een O staat. Op een Engels product zou je daar een E verwachten. Of is dat kompas van Duits fabrikaat?

Inderdaad.
Dat vroeg ik me dus ook af.

Afbeeldingen van het originele kompas zijn hier te zien:
https://americanhistory.si.edu/collecti ... mah_500256
Op de tweede foto is oost met een E aangegeven. In dat verhaal staat ook dat het kompas is gemaakt in Amerika.
De replica lijkt een vrije interpretatie want wijkt op bepaalde punten af.

De replica van het Lewis & Clark kompas is blijkbaar niet authentiek, maar toch hebben sommige kompassen een oost/west gespiegelde windroos en een gradenboog in tegenwijzerrichting. Sommige gebruikers geven daar de voorkeur aan. Het hangt er van af of de kompasdoos voorzien is van een draaibare basisplaat of niet. Zie de afbeelding.
Het linkerkompas heeft een draaibare basisplaat. De reiswijzerpijl van de basisplaat richt je op het reisdoel, en de kompasdoos draai je zo dat de rode kant van de naald naar 0° wijst. Je wandelt vervolgens in de richting van de reiswijzer, terwijl je zorgt dat de rode kant van de naald op 0° blijft. Als je door een mistbank loopt blijf je op koers.
Het rechterkompas heeft geen draaibare basisplaat. Je wandelt in de richting van de letter N, dat is de reiswijzer van dit kompas, terwijl je de rode kant van de naald laat wijzen naar de gewenste koershoek op de gradenboog. Als je naar een doel in het westen wilt laat je de rode kant van de naald naar de letter W wijzen (=270°).
Koers 120°, ongeveer ZO. (Afbeelding rechts uit wikipedia, bewerkt)

Foto's van kompassen met een oost/west gespiegelde windroos en gradenboog in tegenwijzerrichting:
antiek1 . antiek2 . Brunton-kompas ("wordt gebruikt door universiteiten en professionals") . Silva Spectra duimkompas voor orientatielopers (video) . Silva Spectra duimkompas afgebeeld in spiegelbeeld omdat de webwinkelier het niet begreep.


Het basiskompas, het simpelste type, heeft een niet-gespiegelde windroos en een gradenboog in wijzerrichting, net als een kompas met draaibare basisplaat.
Droogkompas (uit wikipedia), simpel vloeistofkompas, en vloeistofkompas met 180° geroteerde schaal (uit wikipedia)


De replica van het Lewis & Clark kompas is in tegenspraak met zichzelf: de gradenboog is in tegenwijzerrichting, terwijl de kompasroos niet gespiegeld is. Oost bij 270°, dat is fout.