sciencetalk

Regelmatig kom ik nieuwsberichten tegen waarin staat dat een percentage vrouwen op in een bepaalde positie niet behaald wordt. Vandaag was het weer het aantal hoogleraren. In de komende 4 jaar moeten er 390 vrouwelijke hoogleraren aangesteld worden in NL. Dit om aan een EU akkoord (Lissabon) te voldoen. Vorige week was in het nieuws dat er te weinig vrouwen in hoge posities bij de politie waren. D’66 riep de mensen op zoveel mogelijk op een vrouw te stemmen. Bij defensie wordt getracht om zoveel mogelijk vrouwen omhoog te schuiven bij vrijkomende functies. De lijst van dit soort zaken is nog veel langer, maar ik neem aan dat duidelijk is wat ik bedoel. Men probeert de emancipatie te forceren.

Persoonlijk denk ik dat deze aanpak faliekant verkeerd is. Vrouwen die nog niet rijp zijn voor hun taak, vaak door gebrek aan ervaring in de lagere posities, kunnen niet uit de voeten op hun positie en krijgen mede hierdoor te maken met een gebrek aan respect. Dit wordt nog eens versterkt doordat het beeld ontstaat dat ze alleen maar op die positie zitten omdat ze vrouw zijn.

Vaak wordt vergeten dat de mannen die op de hoge posities zitten, deze positie ook pas na vele dienstjaren hebben bereikt. In die jaren hebben zij zich in diverse lagere posities bevonden en hebben zo ervaring opgedaan die onmisbaar is op het hogere bestuursniveau. Iemand die International Business heeft gestudeerd aan de universiteit wordt ook niet meteen een topman bij een multinational. Hieraan gaan vele jaren vooraf.

Daarom is het ook logisch dat vrouwen nu nog ondervertegenwoordigd zijn in de hoge posities. Sinds de emancipatie echt doorgezet heeft, zijn vrouwen langzaam opgekomen in het studentenleven en het bedrijfsleven. Niet meteen in groten getale, maar mondjesmaat steeds meer. Die ontwikkeling is nu nog steeds aan de gang. Het is dus een zotte doelstelling om bijvoorbeeld te streven naar 40% vrouwelijke korpschefs binnen deze beleidsperiode. Of om 100 vrouwelijke hoogleraren aan te nemen per jaar. Door dit zo te forceren komen er oncapabele mensen op een leidinggevende positie te zitten, alleen maar om aan een zotte norm te voldoen. Korpschef wordt je niet zomaar. Hoogleraar wordt je niet zomaar. Generaal wordt je niet zomaar. Minister wordt je niet zomaar. Et cetera. Niet als man, dus ook niet als vrouw.

Kijk, ik ben een groot voorstander van emancipatie. Mannen en vrouwen moeten gelijke kansen hebben om een bepaalde positie te bekleden. Maar men moet niet doorschieten en vrouwen aan gaan nemen om aan een norm te voldoen. Emancipatie moet een natuurlijk proces zijn. Forceren heeft juist een averechts effect.

Volgens mij is de term die je bedoelt positieve discriminatie. In principe geen probleem zolang het maar gebeurd in de vorm van: 'bij twee gelijkwaardige kandidaten gaat de voorkeur uit naar een vrouw'. Voor mijn part een allochtone vrouw (dat wordt het nieuwe emancipatie probleem) zolang de nadruk maar ligt op 'gelijkwaardig'.

Volgens mij is de term die je bedoelt positieve discriminatie. In principe geen probleem zolang het maar gebeurd in de vorm van: 'bij twee gelijkwaardige kandidaten gaat de voorkeur uit naar een vrouw'. Voor mijn part een allochtone vrouw (dat wordt het nieuwe emancipatie probleem) zolang de nadruk maar ligt op 'gelijkwaardig'.

Maar dat zit nu juist het knelpunt. Wat is gelijkwaardig. Als je naar opleiding en ervaring kijkt is de afweging simpel. Het is meer het schemergebied waar vrouwen soms aan het kortste eind trekken. "Ze heeft nog geen kinderen, en zal die binnekort misschien wel gaan krijgen, dan zitten we weer met zwangerschapsverlof" of "we weten niet zeker of een vrouw wel past in deze werkomgeving die voornamelijk uit mannen bestaat, dat zorgt misschien voor ongewenste conflicten", etc. etc.

"Ze heeft nog geen kinderen, en zal die binnekort misschien wel gaan krijgen, dan zitten we weer met zwangerschapsverlof"

Naar mijn ervaring kan je ook met vrouwen redelijke afspraken maken over uiteenlopende dingen, ook hier over. Zeker nu de lijn tussen vrouw/man op dit gebied vager wordt, steeds meer mannen kiezen er voor om na het worden van een vader minder te gaan werken, daar kun je dus ook niet meer op aan. Er zijn zat vrouwen die bewust kinderloos blijven om een carriere op te bouwen, dus deze gedachtegang moet verbroken worden.

"we weten niet zeker of een vrouw wel past in deze werkomgeving die voornamelijk uit mannen bestaat, dat zorgt misschien voor ongewenste conflicten"

Dit is juist de reden waarom er positief gediscrimineerd moet worden, dat soort 'werkomgevingen' zijn zeer onwenselijk in een maatschappij als de onze.

Natuurlijk is het allemaal niet zo makkelijk, hoewel gelijkwaardig zijn er nou eenmaal verschillen tussen man en vrouw. Overigens zou het alleen maar eerlijk zijn als je als man ook voorrang krijgt bij het vinden van een baan in de kinderopvang, daar is de verhouding man/vrouw ook scheef.

Daar snijdt je inderdaad nog een probleem mee aan Veertje. Hoewel het natuurlijk voor vrouwen heel vervelend is, moet je je ook even verplaatsen in het bedrijf denk ik.

Stel, je bent een bedrijf dat met een jaarlijkse omzet van 10 miljoen. Je hebt 3 verkopers in dienst die de bedrijven (klanten dus) benaderen. Je producten vereisen een specialistische kennis, dus je kan niet zomaar iemand aannemen. Op een gegeven moment ontstaat er een vacature, waarop 2 gelijkwaardige personen reageren, 1 man en 1 vrouw. Zelfde opleiding, gelijkwaardige ervaring, beide zullen het goede verkopers zijn. Maar die vrouw is onlangs getrouwd. De kans is dus zeer wel aanwezig dat ze zwanger zal worden in de periode dat ze voor je werkt. Wat nu als je dan 6 weken één van je verkopers kwijt bent? De andere twee kunnen het wel gedeeltelijk (laten we zeggen voor de helft) opvangen, maar je zal zeker een deel van je inkomsten mislopen. Als we even uitgaan van een gelijke spreiding van de omzet over de verkopers en over het jaar, dan loop je bijna € 200 000,- omzet mis. En dat is dan nog een vrij ideale situatie. En daar komen kosten voor een creche nog eens bij. Dan is een (vrijgezelle) man toch een betere optie.

Voor een bedrijf heeft het aannemen van een jonge vrouw dus wel degelijk financiele risico's. Is het dan netjes om te zeggen dat het bedrijf dat maar voor lief moet nemen, in het kader van emancipatie?

Ik vind dat men gewoon moet accepteren dat er nu eenmaal verschillen zijn tussen mannen en vrouwen en dat je daar ook naar moet kunnen handelen. En niet omdat een norm nu eenmaal voorschrijft dat je meer vrouwen in dienst moet nemen maar een bedrijfsrisico (vergeef me deze benaming) binnenhalen.

'bij twee gelijkwaardige kandidaten gaat de voorkeur uit naar een vrouw'.

Van een oprechte werkgever:

"Bij gelijke geschiktheid gaat de voorkeur uit naar een mens".

Naar mijn ervaring kan je ook met vrouwen redelijke afspraken maken over uiteenlopende dingen, ook hier over. Zeker nu de lijn tussen vrouw/man op dit gebied vager wordt, steeds meer mannen kiezen er voor om na het worden van een vader minder te gaan werken, daar kun je dus ook niet meer op aan. Er zijn zat vrouwen die bewust kinderloos blijven om een carriere op te bouwen, dus deze gedachtegang moet verbroken worden.

Als die gedachtengang doorbroken zou kunnen worden, dan zou positieve discriminatie toch eigenlijk niet nodig moeten zijn.

Daar snijdt je inderdaad nog een probleem mee aan Veertje. Hoewel het natuurlijk voor vrouwen heel vervelend is, moet je je ook even verplaatsen in het bedrijf denk ik.

Dat is eigenlijk precies wat ik deed. Daarom had ik het over een "knelpunt" waarmee ik aan wilde geven dat het puur selecteren van een kandidaat op basis van gelijke opleiding en ervaring in de praktijk moeilijk te realiseren valt. Voor een bedrijf is dat niet altijd mogelijk, zoals jij hebt verduidelijkt.

Daarnaast had ik het over "aan het kortste eind trekken" van vrouwen. Daarmee bedoel ik dat het voor vrouwen wel heel moeilijk is om na hun studie ook daadwerkelijk een carriere op te bouwen als zij in eerste instantie al niet aan de bak komen omdat zij nu eenmaal degenen zijn die door moeder natuur zijn aangewezen om nakomelingen te dragen en te baren. Soms is een extreem tegenwicht nodig (in de vorm van positieve discriminatie) om een uiteindelijk evenwicht te bewerkstelligen (gelijke kansen). Dat is volgens mij de onderliggende gedachte van positieve discriminatie. Het probleem hierbij is volgens mij eigenlijk dat men te "groot" denkt, de nuances ontbreken.

Want zo eenvoudig ligt het niet. In hoeverre mag je je als overheid bemoeien met het runnen van een bedrijf? In hoeverre mag je als bedrijf het prive-leven van iemand laten meewegen in een selectieprocedure en waar liggen de grenzen? In hoeverre mag je als vrouw eisen dat het eventueel krijgen van kinderen voor bedrijven geen argument mag zijn om je niet aan te nemen? Waar ligt hier de scheidslijn tussen het belang voor de maatschappij en het belang voor het individu? Dat zijn de ethische vraagstukken die eerst moeten worden beantwoord. Als je die als overheid min of meer hebt gedaan en tot een conclusie bent gekomen, komt nog het probleem van de praktische implementatie.

Als je als overheid uiteindelijk van mening bent dat je een bepaald systeem moet (bij)sturen, zul je je eerst heel goed in dat systeem moeten verdiepen, om een soepel verloop van een dergelijke bijsturing te garanderen.

Het is een kwestie van goede communicatie tussen de betrokken partijen. Er zijn bedrijven, zoals het bedrijf dat jij, Ger, in je voorbeeld schetst, die maar een hele kleine marge hebben waarbinnen ze zich "risico's" kunnen veroorloven.

Zulke bedrijven moet je als overheid m.i. anders behandelen dan een "rijke" multinational. Maar dat is complex, kost veel tijd en uitzoekwerk, vergt overleg met betrokken bedrijven en ga zo maar door.

Jammer genoeg is dat doorgaans niet de praktijk, er worden wetten gemaakt vanuit "ethische standpunten", men heeft zich daar maar aan te houden, en die paar bedrijven die misschien op de fles gaan zijn binnen het "grote plaatje" niet belangrijk genoeg om je druk over te maken. Als je dan in dit specifieke voorbeeld ook nog bedenkt dat een wet zoals positieve discriminatie gretig aftrek vindt bij 50% van de kiezers, dan kun je je afvragen hoe goed doordacht een dergelijke maatregel is en of het beantwoorden van de initiële ethische vragen zonder "second agenda" is gebeurd.

Bovendien is er ook nog de "verantwoordingsfactor". Multinationals zullen zich niet zomaar neerleggen bij maatregelen die voor andere, kleinere bedrijven, niet gelden.

De negatief gediscrimineerden (in dit geval vrouwen) zullen het niet zomaar accepteren als de overheid in bepaalde bedrijfssectoren andere regels en wetten hanteert (geen positieve discriminatie) dan bij draagkrachtige bedrijven (wel positieve discriminatie). Daarvoor ligt het probleem te gevoelig, en zal men een dergelijke deel-invoering zien als een soort "verlies" op persoonlijk vlak en op het principiële vlak.

Een eindconclusie? Discriminatie, positief of negatief, is nooit goed. Zo simpel is het eigenlijk. Waarbij het voorkomen van negatieve discriminatie misschien wel niet opgelost moet worden door positieve discriminatie, maar waarbij er andere wegen gezocht moeten worden.

Om dit te illustreren, vanuit persoonlijk oogpunt: als mijn kinderen straks een baan zoeken hoop ik dat mijn dochter een baan kan vinden zonder dat een kinderwens daarbij een belemmering vormt. Voor mijn zoon hoop ik dat hij bij het zoeken van een baan niet te maken krijgt met kleinere kansen omdat er ook een aantal vrouwen op dezelfde baan solliciteren en die automatisch de voorkeur krijgen.