sciencetalk

Ik ben net begonnen met Benedictus de Spinoza's 'Ethica' die rond 1860 door Dionijs Burger is vertaald. Spinoza zelf voltooide dit werk in 1677.

Nu is het werk van Spinoza op zich al ingewikkeld genoeg, de taal omzetten in hedendaagse taal maakt het mij nog veel lastiger.

d.m.v. dit topic hoop ik dat gebruikers met mij mee willen denken en mij verbeteren op een foute interpretaties. Wellicht voor een aantal mensen een leuke uitdaging.

De vertaling is online en gratis verkrijgbaar; Spinoza's Ethica.

Hieronder zal ik de begrippen/zinnen/woorden plaatsen waar ik of helemaal niet uitkom of over twijfel.

Laat ik bij het begin beginnen, het zal eerst wel een beetje muggeziften worden, maar ga er vanuit dat het steeds makkelijker wordt:

pag 1

I. Onder oorzaak van zichzelf versta ik dat welks wezenheid het bestaan insluit, of dat, welks natuur niet anders dan bestaande kan gedacht worden.

Wezendheid; zelf had ik gedacht 'bestaan' maar dat zou in de context niet meer kloppen.

wezendheid = ontologische status?

III.Door zelfstandig wezen versta ik dat, wat in zichzelf bestaat en door zichzelf gedacht wordt; dat is dat, welks begrip geen begrip van een ander ding nodig heeft, ten einde gevormd te worden.

Kan ik 'door' gewoon opvatten als 'onder'?

pag 2

V. Door wijziging versta ik de aandoeningen van een zelfstandig wezen, of dat, wat in een ander is, waardoor het ook gedacht wordt.

aandoeningen = eigenschappen?

pag 4

Stelling I. Een zelfstandig wezen is uit zijnen aard vóór zijne aandoeningen.

Hier kom ik helemaal niet uit...

Stelling III. Van dingen die niets gemeenschappelijks hebben kan het ééne de oorzaak van het andere niet zijn.

Bewijs. Indien zij niets gemeenschappelijks hebben, kunnen zij bijgevolg (door de 5e onm. kl. waarh.) niet door middel van elkander begrepen worden, en dus (door de 4e o.k.w.) kan het ééne de oorzaak van het andere niet zijn; wat te bewijzen was (w.t.b.w.)

o.k.w. = onmiddelijk klaarblijkelijke waarheden

w.t.b.w. = wat te bewijzen was

(geheugensteuntje)

pag 6

Bewijs. Indien er meer dan één onderscheidene bestonden, moesten zij van elkander onderscheiden worden, of volgens het verschil hunne eigenschappen, of volgens het verschil hunne aandoeningen

Hier maakt Spinoza duidelijk onderscheid tussen aandoeningen en eigenschappen, aandoeningen kunnen dus geen eigenschappen zijn, wat zijn ze dan wel?

I. Onder oorzaak van zichzelf versta ik dat welks wezenheid het bestaan insluit, of dat, welks natuur niet anders dan bestaande kan gedacht worden.

welks wezenheid: welks wezen, welks aard, welks wezenlijke hoedanigheid.

III.Door zelfstandig wezen versta ik dat, wat in zichzelf bestaat en door zichzelf gedacht wordt; dat is dat, welks begrip geen begrip van een ander ding nodig heeft, ten einde gevormd te worden.  

Kan ik 'door' gewoon opvatten als 'onder'?

Door (te horen, te zien, te lezen)......

dus ja, verstaan onder

V. Door wijziging versta ik de aandoeningen van een zelfstandig wezen, of dat, wat in een ander is, waardoor het ook gedacht wordt.

http://www.bellamy.nl/hoofdstuk_xxvi.htm

De grondtoonvan de litteratuur van dat tijdvak was medelijden met de armen en ongelukkigenen verontwaardiging over het mislukken van het maatschappelijk stelsel in hetver­beteren van den ellendigen toestand. Het blijkt duidelijk uit die klachten,dat de zedelijke afgrijselijkheid van het schouwspel om hen heen, ten minste bijtusschenpoozen, ten volle begrepen werd door de beste menschen van dien tijd. endat het leven van eenige gevoelige en edelaardige lieden ondraaglijk werdgemaakt door de hevigheid van hunne aandoeningen.

ik ga voor "gewaarwording" (volgens Van Dale: opgewekt door bewuste uitwendige of inwendige oorzaak)Vergeet overigens niet dat we een persoon lezen die opgevoed is op het hoogtepunt van de de romantiek, waar mensen makkelijk "aangedaan", geëmotioneerd dienden te zijn. Kunnen we hier niet gewoon "emoties" lezen?

Maar dat kan ik weer iet goed rijmen met de moderne betekenis van "wijziging"

Stelling I. Een zelfstandig wezen is uit zijnen aard vóór zijne aandoeningen

Een zelfstandig wezen is (uit de aard van het beestje)(van nature) vóór zijn emoties/gewaarwordingen?

Hoi Jan, leuk (en bedankt) dat je meedenkt...

V. Door wijziging versta ik de aandoeningen van een zelfstandig wezen, of dat, wat in een ander is, waardoor het ook gedacht wordt.

aandoening = emotie/gewaarwording

Ik weet het niet..

Wat we in beschouwing moeten laten is dat Spinoza hier met 'zelfstandig wezen' 'God' bedoelt. Met God doelt hij op de natuur/materie.

Emotie of gewaarwording is niet een eigenschap die ik aan de natuur zou toeschrijven, maar aan de andere kant geld dit ook voor 'gedachte';

II. Dat ding wordt in zijne soort bepaald genoemd, wat door iets anders van dezelfde natuur kan beperkt worden. Een ligchaam b.v. wordt bepaald genoemd, omdat wij steeds een ander, dat grooter is, denken. Zoo wordt eene gedachte door eene andere gedachte beperkt. Maar een ligchaam wordt niet beperkt door eene gedachte, nog eene gedachte door een ligchaam.

Met gedachte bedoelt Spinoza m.i. (en ik zie deze discussie ook al een filosofisch tintje krijgen, laten we ons daar niet te ver in door voeren) 'energie/beweging' van de natuur/vaste materie (ligchaam).

Zou het misschien mogelijk zijn dat Spinoza met 'aandoening' niet een soort van vloeiende (gedrags-) eigenschap bedoelde zoals 'emotie' ook een vloeiende eigenschap is?

Dat zou de 'wijziging' ook kloppender maken in die context.

Dus; aandoening = is eigenschap van de gedachte (gedragseigenschap) & eigenschap = eigenschap van de vaste materie (lichaamseigenschap)

(ik ben maar wat hardop aan het denken....)

Dit vond ik nog:

Spinoza maakt een verschil tussen aandoeningen

die lijdingen zijn, en aandoeningen die handelingen zijn. Er is sprake van handelen, wanneer ik

iets doe dat geheel en al uit mijn eigen aard kan worden verklaard. En er is sprake van lijden,

wanneer ik iets doe waarvan de oorzaak buiten mijzelf moet worden gezocht. http://home.hccnet.nl/goed.gesprek/Spinoza..._tolerantie.pdf

Vanuit deze context denk ik dat ik wel aardig in de juiste richting denk met 'gedragseigenschappen'.

Een zelfstandig wezen is (uit de aard van het beestje)(van nature)  zijn emoties/gewaarwordingen?

Dit zou dan worden: Een zelfstandig wezen is van nature vóór zijn gedragseigenschappen.

Slaat nog nergens op, maar ik denk dat dit vooral aan het 'vóór' ligt.

Wie o wie?

Ik heb het idee dat Spinoza op iets anders doelt:

I. Onder oorzaak van zichzelf versta ik dat welks wezenheid het bestaan insluit, of dat, welks natuur niet anders dan bestaande kan gedacht worden.

Dit is absoluut ontologisch; alhoewel ik niet het idee heb dat Spinoza eigenschappen wil ontleden en dus alleen het feitelijke en volledige "zijn" overblijft. Het alles wat datgene inhoudt.

V. Door wijziging versta ik de aandoeningen van een zelfstandig wezen, of dat, wat in een ander is, waardoor het ook gedacht wordt.

Datgene wat door een het te beschrijven "object" aangenomen kan worden, maar niet van nature aanwezig is.

voorbeeld: een mens in zijn volledige zijn is het object; de aandoeningen zouden dan kunnen zijn:

- een ziekte

- een psychische aandoening

- een dikke buik

- een kunstbeen

- ontzettend lang haar of nagels

twijfelpuntje:

- een kledingstuk (het gaat immers om de volledige staat van zijn)

Stelling I. Een zelfstandig wezen is uit zijnen aard vóór zijne aandoeningen.  

Het object moet al uit zijn natuurlijke staat van zijn geweest zijn voordat het op die wijze uit zijn staat van zijn gehaald kon worden. Wederom het voorbeeld van de mens hanterend en met dezelfde voorbeelden wil ik de fase voordat deze aandoeningen konden ontstaan weergeven:

- Meer en vaak onrechtvaardig leed dan iemand verdiend.

- Teveel te eten of te weinig beweging

- een gebroken been

- Klaarblijkelijk is beweging niet zo veelvuldig nodig geweest ofzo..

twijfelaar is hier niet zo twijfelachtig:

- Een verkeerde habitat

II. Dat ding wordt in zijne soort bepaald genoemd, wat door iets anders van dezelfde natuur kan beperkt worden. Een ligchaam b.v. wordt bepaald genoemd, omdat wij steeds een ander, dat grooter is, denken. Zoo wordt eene gedachte door eene andere gedachte beperkt. Maar een ligchaam wordt niet beperkt door eene gedachte, nog eene gedachte door een ligchaam.

Het woord gedachte wordt bedoeld als precies dat wat jij zegt jdr: de ruimste zin van het woord. Hij slaat de spijker op zijn kop, maar hij heeft het hier echter wel mis met deze woorden:

Maar een ligchaam wordt niet beperkt door eene gedachte, nog eene gedachte door een lichaam

Heb je voldoende kennis van de psychologie om te snappen waar hij op doelt en waarom hij het in dit geval mis heeft?

Ik wil niet vervelend doen of zo, maar deze Engelse vertaling begrijp ik een stuk beter: http://arthurwendover.com/arthurs/spinoza/ethic10.html .

DEFINITIONS.

I. By that which is self-caused, I mean that of which the

essence involves existence, or that of which the nature is only

conceivable as existent.

II. A thing is called finite after its kind, when it can be

limited by another thing of the same nature ; for instance, a

body is called finite because we always conceive another greater

body. So, also, a thought is limited by another thought, but a

body is not limited by thought, nor a thought by body.

III. By substance, I mean that which is in itself, and is

conceived through itself : in other words, that of which a

conception can be formed independently of any other conception.

IV. By attribute, I mean that which the intellect perceives as

constituting the essence of substance.

V. By mode, I mean the modifications1 of substance, or that

which exists in, and is conceived through, something other than

itself.

VI. By God, I mean a being absolutely infinite-that is, a

substance consisting in infinite attributes, of which each

expresses eternal and infinite essentiality.

Explanation-I say absolutely infinite, not infinite after its

kind : for, of a thing infinite only after its kind, infinite

attributes may be denied ; but that which is absolutely infinite,

contains in its essence whatever expresses reality, and involves

no negation.

VII. That thing is called free, which exists solely by the

necessity of its own nature, and of which the action is

determined by itself alone. On the other hand, that thing is

necessary, or rather constrained, which is determined by

something external to itself to a fixed and definite method of

existence or action.

VIII. By eternity, I mean existence itself, in so far as it is

conceived necessarily to follow solely from the definition of

that which is eternal.

Explanation-Existence of this kind is conceived as an eternal

truth, like the essence of a thing, and, therefore, cannot be

explained by means of continuance or time, though continuance may

be conceived without a beginning or end.

Er staat ook nog een vertaling van de Ethica online, op Project Gutenberg.

I. Onder oorzaak van zichzelf versta ik dat welks wezenheid het bestaan insluit, of dat, welks natuur niet anders dan bestaande kan gedacht worden.

wordt daar

I. Onder "zijns zelfs oorzaak" versta ik datgene, welks wezen [A1] het bestaan insluit, ofwel datgene, welks aard niet anders gedacht kan worden dan als bestaande.

waarbij Aanteekening 1 "Essentia. Wezen. De eeuwige, onveranderlijke aard of natuur van iets. In de "Korte verhandeling van God, de Mensch en deszelfs welstand" zegt Spinoza: "De wezentheden van de zaaken zijn van alle Ewigheid en zullen in alle ewigheid onveranderlijk blijven".

http://www.gutenberg.org/files/15497/15497...7-h/15497-h.htm