sciencetalk

Wat me een tijdje geleden opviel en wat ik wel erg leuk vond, was dat er een schijnbaar verband is tussen de keuze van een woord en de betekenis die er aan is gehecht. Waarmee ik bedoel dat de klank an het woord is gekozen zodat het past bij de betekenis. Nou is dat fenomeen bekend bij woorden als

• miauwen
• sissen
• ploffen
• plonzen
• ...

maar het fenomeen bestaat volgens mij ook bij andere woorden. Spreek de volgende twee woroden eens uit. Sloom, vlot. Opvallend dat het eerste woord een lange klinker heeft en een m, die veel langzamer lijkt te klinken dan de t en de korte klinker waarmee het tweede woord is uitgerust. Het woord zacht heeft zachte klanken, het woord hard heeft meer harde klanken. Een vacht is zacht en dat komt terug in de klanken. En dat terwijl een bot en een rots hard zijn, en dat lijkt ook terug te komen in de klanken. Het zelfde lijkt te weken voor warm en koud waarbij warm een zachte klank heeft en koud een harde, en voor zwak en sterk, waar je ook een verschil kunt waarnemen. De woorden moe, loom, lui zijn ook zachter van klank dan de woorden vief, hip en fel.

Het fenomeen beperkt zich niet tot het nederlands. De twee meest sprekende voorbeelden uit andere talen vind ik:

• Slow / quick (Engels)
• Chaud / froid (Frans)

Is iemand van jullie dit ook opgevallen?

Is dit inderdaad een fenomeen of is het toeval? pi.gif

Hebben jullie ook nog leuke voorbeelden?

Erik Leppen schreef:Wat me een tijdje geleden opviel en wat ik wel erg leuk vond, was dat er een schijnbaar verband is tussen de keuze van een woord en de betekenis die er aan is gehecht. Waarmee ik bedoel dat de klank an het woord is gekozen zodat het past bij de betekenis. Nou is dat fenomeen bekend bij woorden als

• miauwen
• sissen
• ploffen
• plonzen
• ...

Dit zijn inderdaad gewoon

Is iemand van jullie dit ook opgevallen?

Jazeker.

Is dit inderdaad een fenomeen of is het toeval? pi.gif

Ik weet het niet, maar als ik tijd heb zal ik het zeker opzoeken.

Hebben jullie ook nog leuke voorbeelden?

Zulke voorbeelden zijn vaak sterk perceptiegebonden. Zo kan jij een samenhang tussen klank en betekenis bemerken in woorden waarin ik die niet bemerk en vice versa.

In sommige poëzie is dit goed merkbaar. Een slepend ritme verkrijgt men dan bijvoorbeeld door woorden met lange oo's en aa's, snelheid en cadans verkrijgt men door het gebruik van o.a. t, k, e (niet de doffe e*) en andere korte klinkers. In dit geval is het vaak intentioneel (voor aparte woorden is het vaak moeilijker te achterhalen).

Het doet me trouwens denken aan de sketch van Toon Hermans ('Wat heb je liever: "un oeuf" of "een ei"?').

(*) Al sla je me dood, maar ik kom even niet op het tegengestelde van "doffe e".

(*) Al sla je me dood, maar ik kom even niet op het tegengestelde van "doffe e".

Bedoel je de gedekte e zoals in bel?

pi.gif Jep. Thx!

Volgens mij zijn donder en bliksem onomatopeeen; de klank van donder rolt na en die van bliksem heeft iets plotselings of flitserig.

Volgens mij zijn donder en bliksem onomatopeeen; de klank van donder rolt na en die van bliksem heeft iets plotselings of flitserig.

Van "bliksem" weet ik het niet, maar "donder" is dacht ik afkomstig van de Germaanse god Donar (Thor). Misschien is dat een onomatopee, ik weet het niet. Ook "bliksem" zou ik nu graag etymologisch geduid zien

Ook "bliksem" zou ik nu graag etymologisch geduid zien

bliksem zn. ‘elektrische ontlading bij onweer’

categorie: geleed woord

Onl. blikisni (mv.) ‘bliksems, bliksemschichten’ [10^e eeuw; W.Ps.]; mnl. in het ww. blixsen ‘bliksemen’ [1240; Bern.], blexeme ‘bliksem’ [1285; CG II, Rijmb.], ook blicsen, blixene, blixine, blicseme, blixem.

Waarschijnlijk behoort dit woord met de achtervoegsels -s- en -m- (evt. -n-) bij de wortel pgm. *blika- ‘glanzen, schitteren’, zie bleek 1, waarop ook de betekenis ‘licht-, bliksemstraal’ voor mnl. blic (zie blik 1) wijst.

Os. bliksmo; Oud-West-Fries blicsen (nfri. bliksem, blaksem); < pgm. *blik-s-m ‘bliksem’. Zonder nasaalachtervoegsel: ohd. blecchazzen ‘bliksemen’, waaruit mhd. blicze, blick(e)ze, blitze (nhd. Blitz ‘bliksem’, zie blits) en ook Fries blits ‘bliksem(schicht)’. Ozw. blixa (nzw. blixt(r)a ‘bliksemen’, blixt ‘bliksem’).

Fries cognaat: bliksem, blaksem

Bron: http://www.etymologie.nl/

Verklaring van de afkortingen:

• onl.: Oudnederlands (800 - 1200)
• mnl.: Middelnederlands (1200 - 1500)
• ww.: werkwoord
• pgm.: Protogermaans
• os.: Oudsaksisch (voor 1100)
• nfri.: Nieuwfries (na 1550)
• ohd.: Oudhoogduits (voor 1100)
• mhd.: Middelhoogduits (1100 - 1350)
• nhd.: Nieuwhoogduits (na 1600)
• ozw.: Oudzweeds (voor 1500)
• nzw.: Nieuwzweeds (na 1500)

razen knarsen donderen ruisen

plonzen patsen klepperen bruisen

dreunen kabbelen stampen klikken

gieren rinkelen plompen tikken

galmen raspen brullen kletteren

zoemen piepen knallen knetteren

kraken klappen borrelen bonzen

snorren knerpen ratelen gonzen

suizen klappen balderen klakken

sissen kloppen bulderen knakken

ploffen stommelen rinkelen krassen

loeien rammelen ritselen plassen

grommen klateren gieren schetteren

schuren suizelen ploffen tetteren

niezen snuiven kletsen snikken

snauwen kijven krijsen hikken

schelden zeggen lispelen lallen

sloffen klagen trappelen brallen

kermen slurpen kankeren steunen

brommen stampen jammeren kreunen

briesen mompelen juichen gapen

zingen giegelen hijgen schrapen

neurien roepen spreken snateren

foeteren honen smakken schateren

snurken fluiten stamelen knotrren

zuchten vitten murmelen morren

praten fluisteren wauwelen schreeuwen

bleren mopperen reutelen geeuwen

kolderen brullen huilen razen

vertellen gillen joelen blazen

sjilpen blaffen roddelen snorren

tjilpen keffen jodelen knorren

kwaken loeien rochelen schellen

blaten kraaien gorgelen bellen

miauwen blaten babbelen hoesten

snateren kirren jubelen proesten

tokkelen zoemen hinniken stotteren

rammelen kwaken kakelen snotteren

plof poem pats boem paf

met deze geluiden sluit ik af

hoogachtend,

Petrus Pannius

Zomaar een hersenspinsel:

Misschien klinken de woorden ons hard/zacht/langzaam/snel in de oren, slechts omdat we de klanken ervan onbewust koppelen aan de betekenis van het woord..