sciencetalk

Filosofie heeft als wetenschap van het denken nooit een ethiek weten te baren in mijn ogen. Als levenskunst wel, meen ik. Wanneer een filosoof door zijn zelf vervaardigde denkraam zijn leven beziet, of beter nog: wanneer een filosoof zijn dagelijkse gang gaat met op zijn neus zijn zelf vervaardigde denkbril, dan geloof ik wel dat zijn ideeen een rol kunnen spelen in zijn streven naar het goede. Zo iemand noem ik een levenskunstenaar.

Als filosoof kwam ik eergisteren tot de conclusie dat ik in ethisch opzicht volkomen stuurloos ben. Het absolute monisme van Spinoza beangstigt mij, kan ik daarmee niet volkomen omarmen. Het is mijn angst voor het machinale, het onwrikbare, de computer.

Bij Spinoza zocht ik een geestelijke ethiek. Er is ook een lichamelijke ethiek: die is veel simpeler dan die van Spinoza. Ze is als een gids. Ze laat zich niet kennen, enkel voelen. Ze is het antwoord op de vraag: hoe voel ik mij nu? Ze is als ethiek dus van een andere orde dan die van Spinoza.

Helaas. Ook deze ethiek van het lichaam kon ik niet volkomen omarmen. Niet als filosoof. Dat zou namelijk zuiver hedonisme betekenen. Terwijl ik juist met allemaal doelen in mijn hoofd zit die vergen dat ik mij door bepaalde weerstanden heen beweeg.

Zo raakte ik stuurloos.

Is er iemand die dit leest en die als filosoof een aanvaardbare ethiek kent?

Het categorisch imperatief van Kant misschien?

wiki:

De categorische imperatief is op een aantal manieren geformuleerd. Twee ervan zijn dat men alleen moet handelen volgens die maxime waarvan men tegelijkertijd kan willen dat ze een algemene wet wordt. Met andere woorden: je moet handelen op de manier waarvan je zou willen dat iedereen zo zou handelen. Een andere formulering is dat men zelf of via anderen de mensheid nooit slechts als middel maar tegelijkertijd altijd als doel moet beschouwen.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Categorische_imperatief

Elke ethiek is aanvaardbaar als je die aanvaardbaar vindt.

Al de ethica nicomachea van Aristoteles geprobeerd?

Tussen het rationele (geestelijke) en lichamelijke zie ik het gevoelsmatige.

Daar leven wij in met onze intuïties vanuit de rationele kant en onze aandriften vanuit de lichamelijke kant.

Door gevoelsmatige erkenning van andere mensen en jezelf als menselijke wezens EN door de opvatting dat je vrij bent om te handelen wordt een ethiek in persoonlijke zin mogelijk en misschien gerealiseerd.

Voorlopig kan ik er ook niet meer van maken.

Wat houdt de ethica nicomachea van Aristoteles in Esera. Of misschien beter: Wat spreekt je daar in aan?

Een tijdje terug was ik op bezoek in het kamp Vugt en zag hoe daar het sadisme en de wreedheid georganiseerd waren in WOII. Ik heb daar geloof ik een tijdje staan vloeken bij de plaatjes. En moest uiteindelijk maar weggaan, want het werd genant. Ik voelde dat ik er fysiek agressief van werd.

Psychopaten waren God daar in dat kamp. Of gewone mensen die, zoals psychiater Zimbardo later zou bewijzen, tot psychopaten werden, gegeven de omstandigheden.

Ik denk dat het goede te maken heeft met leven en liefde en schoonheid, gezondheid, ontwikkeling, creativiteit, enzovoort, dat soort dingen. En ik denk dat die toestand daar in dat kamp Vugt een frontale aanval was op juist het leven.

@Benedict Broere:

Bedoel je ook te zeggen dat of je een goed mens kunt zijn en wat voor ethiek je ontwikkelt erg van de omstandigheden af hangt? En dat de omstandigheden bepalen of je die ethiek overeind kan houden?

Dat je uiteindelijk over jezelf en anderen niet kunt oordelen of ze goed of slecht zijn en dat je niet meer dan een poging kunt wagen?

Als: Allemaal ja; dan ben ik het daar zeer mee eens.

Het is complexer dan dat, en strikt genomen weet ik het ook niet precies.

Zie: http://en.wikipedia.org/wiki/Philip_Zimbardo

Sommigen verzetten zich er tegen, de sterken, de mensen met een haast onwrikbare moraal. Maar die gingen eraan, allemaal. Algemeen was er veel opportunisme, veel pragmatisme, in dat soort omstandigheden.

Er zijn nog al wat overlevers van de concentratiekampen, die het er later moeilijk mee hadden, met wat ze allemaal hebben gedaan. Aan oportunistisch', om maar te overleven. Later schaamden ze zich, dat ze er nog waren.

En er was steeds weinig keus. Of jij sterft. Nu. Of die ander gaat er aan. Gewoon in elkaar schoppen. Of een kogel door de kop.

De nazies waren er geniaal in om mensen tegen elkaar uit te spelen. Het was hun religie, hun geloof, hun hele wereldbeeld.

En alles en iedereen was minder dan hout natuurlijk. Gewoon een ding. Dat kan worden weggestookt.

Maar het zit in iedereen, overal, elke situatie. Ga kijken in instellingen met bijvoorbeeld veel lopende band werk. Dan kom je het tegen, in microformaat.

En zelfs verpleeghuizen tegenwoordig, zijn in mijn ogen verdacht.

Ja, juist. Maar dit zijn extreme omstandigheden waarop je je toch niet mag concentreren vind ik. Je hebt gelijk, ook aan de lopende band en in verpleeghuizen komt dit naar boven, net zoals in het dagelijkse leven zoals bijvoorbeeld in het verkeer, het zakenleven... daar loopt het ook niet allemaal van een leien dakje.

Is het niet de kunst om dat allemaal van je af te zetten en gewoon door te gaan? Net zoals miljoenen andere mensen dat dagelijks doen?

Laatst nog had ik een discussie met mijn broer over lijnpiloten. Hoe die ijzig kalm zulke grote verantwoordelijkheid konden opnemen. Mijn broer dacht daar anders over en zag deze piloten meer als cowboys

Vandaag las ik een berichtje, ik citeer hieronder, hopelijk wijk ik niet teveel af van het onderwerp?

Een Amerikaanse piloot is gisteren niet mogen opstijgen omdat hij in dronken toestand achter de stuurknuppel plaatsgenomen had. Minuten voor de start doken agenten de cockpit binnen en werd de zatlap naar buiten gesleept. De honderden passagiers van de United Airlines-vlucht vanuit Heathrow richting San Francisco moesten bijna drie uur wachten vooraleer een vervangpiloot kon opgetrommeld worden. Een tip van het grondpersoneel én een positieve alcoholtest deden de man uiteindelijk de das om.

"Vreselijke start"

"We konden onze ogen niet geloven", drukt een passagier de algemene verbazing uit. "Nadat iedereen al zijn plaatsje gevonden had, stormden enkele agenten richting cockpit. We hadden niet het minste vermoeden van wat er aan de hand was, al die uren zaten we daar gewoon te wachten. Misschien zijn we wel op het nippertje aan een ramp ontsnapt, angstaanjagend idee is dat. Het was een vreselijke start van onze reis, maar toch ben ik de tipgever ontzettend dankbaar."

De piloot zelf riskeert nu twee jaar cel. "Voor alcoholmisbruik bestaan geen excuses", aldus een woordvoerder van United Airlines. "Veiligheid komt bij ons op de eerste plaats. Tot een onderzoek volledige klaarheid gebracht heeft, blijft hij op non-actief staan." (svm)

Deze piloot is volgens mij ook een beetje stuurloos op ethisch vlak

Het fijt dat moraalwetenschap je interesseert en dat je er over nadenkt zegt al veel over de persoon die je bent. Omdat Ethiek natuurlijk geen exacte wetenschap is zullen de opvattingen hierover per persoon wisselen. Als je weet wat je aan jezelf hebt en je kan inzien wat je zwakke en sterke zijde is dan heb je het antwoord al in jezelf.

Tenminste, bij prescriptieve ethiek. Als je jezelf even bij deze vorm van ethiek houd dan vind je jezelf weer terug.

Als je voor jezelf een redelijke inhoud kan geven aan prescriptieve ethiek dan kan je beter omgaan met descriptieve ethiek. Zo voelt het tenminste voor mij.

Kortom je eigen Ethiek kan de beste zijn omdat (vrijwel) ieder mens exact weet wat goed en kwaad is. De kunst is om er ook zo naar te handelen. Meestal is dat de moeilijkheid.

Veel lezen hierover is mooi, maar als je jezelf nog niet gevormd hebt doen andere dat voor jou en verlies je een deel van je eigen inzicht. je kan jezelf ook met de andere toetsen, maar zonder ideeen overnemen is dat moeilijk. Het is maar waar je op zoek naar bent.

Kortom, kom je toch weer terug op jezelf.

Was dit begrijpelijk?

Ethiek is een moeilijk ding. Het is ook iets dat verschilt van tijd tot tijd en cultuur tot cultuur en mens tot mens.

In veel filosofie en religie kom je zoiets tegen als: Doe niet een ander wat u niet wilt dat u wordt aangedaan.

John Rawls geeft een variant hierop. En Kant zoekt het in datgene waarvan je zou wensen dat het algemene wet zou zijn.

Hobbes sprak over 'de mens is de mens een wolf'. En Hitler was een groot aanhanger van 'survival of the fittest'.

In de tijd van de Romeinen en ook nog veel later was het heel normaal om het bedienend personeel te zien als een vorm van meubilair. En in de 19e eeuw waren arbeiders niet veel meer dan grondstof om de fabrieken draaiende te houden.

Er zijn mensen die eenvoudigweg niet in staat zijn om een ander pijn te doen, te pesten, koeieneren, enzovoort. En er zijn mensen die daar een sport van maken.

Ethiek? Het is een van de pijlers van het samenleven. In tijden van chaos, oorlog, valt het weg.

Over het categorisch imperatief van Kant:

Opzich vind ik het werkbaar maar van een werkelijke ethiek lijkt me geen sprake. Van een ethiek verwacht ik als filosoof dat hij niet gefundeerd is op arbitraire onderscheiden. Dan heb ik het bijvoorbeeld over het onderscheid tussen de mens en de rest van de natuur. Wie inziet hoezeer alles wederafhankelijk is in dit bestaan ziet ook dat hij of zij niet wegkomt met doen waarvan je wil dat iedereen het zou doen. Eerst doe je het goede voor jezelf, dan voor je familie, dan je vrienden enzovoort enzovoort, je maakt je goede wereldje groter, maar uiteindelijk bereik je het punt dat je het goede voor de planeet Neptunus wil doen, of maar meteen voor het hele universum. Van een individuele ethiek is er een verharde weg die leidt naar een collectieve ethiek. Om uit te komen bij een universele ethiek is het vooralsnog zelf bestraten geblazen volgens mij.

Benedict Broere schreef: "Doe niet een ander wat u niet wilt dat u wordt aangedaan."

Ik kende een jonge vrouw die als de dood was voor ballen. Als er ook maar een tennisbal haar kant op kwam rollen schoot ze enorm in de stress. Zij zou volgens het bovenstaande niemand een bal moeten toewerpen maar dat was nou precies wat zij, volgens mij, wel zou moeten doen.

Met spijkers op laag water zoeken schakel je het wederkerigheidsprincipe niet uit.

Zou jij beroofd, verkracht, vermoord, enzovoort, willen worden?

Nee? Doe dat dan ook een ander niet.

Zou je willen dat overal de Holocaust gaande is ?

Het doelgericht uitroeien van mensen, natuur, leven ?

In de V.S. is een groot deel van de bevolking niet in staat een ziekenfonds te betalen. En veel mensen zijn alleen maar in staat een ziekenfonds te betalen waarin geen tandarts is opgenomen. In de V.S. wonen enkele miljoenen miljonairs en tientallen miljardairs. En hun belangen zijn zeer dominant vertegenwoordigd in de politiek en de massamedia. Verder slinkt de middenklasse en groeien de armoedegetto's. En de dominante ethiek is die van het negeren van de 'homeless, poor and working poor', en van alle geluiden die ook maar enigszins een andere ethiek suggereren. En dat noemt zich dan 'One Nation under God'. Religie ook reeds ingeschakeld in het regime van 'greed'.

Beste Benedict,

Waar, in welk deel van mijn vorige post, zoek ik volgens jou spijkers op laag water? Je reactie maakt op mij de indruk er een te zijn van iemand wiens overtuigingen zo rotsvast zijn dat hij zelf wankelt. Anders begrijp ik niet waarom je al die overbodige retorische vragen op me afvuurt.

Maak het goed,

Wire31

yopi schreef:Tussen het rationele (geestelijke) en lichamelijke zie ik het gevoelsmatige.

Daar leven wij in met onze intuïties vanuit de rationele kant en onze aandriften vanuit de lichamelijke kant.

Door gevoelsmatige erkenning van andere mensen en jezelf als menselijke wezens EN door de opvatting dat je vrij bent om te handelen wordt een ethiek in persoonlijke zin mogelijk en misschien gerealiseerd.

Voorlopig kan ik er ook niet meer van maken.

Wat houdt de ethica nicomachea van Aristoteles in Esera. Of misschien beter: Wat spreekt je daar in aan?

Het is puur pragmatisch. De mens streeft naar geluk en dat is het zoeken naar de middenweg. Goed en slecht zijn alleen interessant als indicator van datgene dat geluk vergroot of verkleint. De rest is uitwerking van het centrale gegeven. Het universele karakter ervan spreekt me erg aan. Veel ethiek is in feite verborgen sociale voorschriften, om individuen te dwingen zich te conformeren aan de massa dan wel de belangen van de elite. Het is dus geen ethiek, het is ideologie in marxistische zin.

Wire31,

Nou, natuurlijk met dat ballen-voorbeeld.

Dat wederkerigheidsprincipe is geen stukje wiskunde, dat ook weer op een soort wiskundige manier weerlegd kan worden.

Het is meer iets dat te maken heeft met wijsheid, levenswijsheid. En dat is iets heel anders.

Vandaar mijn verwijzen naar Holocaust en de toestand in de V.S. Wat over de top misschien, maar toch wel duidelijk.

Ethiek heeft te maken met het concrete leven van mensen.