Hoe komt het dat het nog steeds zeer veel voorkomt, dat mensen op basis van eigenlijk maar een dun randje wetenschap en/of ideeën van dubieuze herkomst, geneigd zijn daarmee het Grote Gelijk te claimen, de Heilige Waarheid, de Ware Idee, om vervolgens te proberen andersdenkenden daarbij in te lijven, te inspireren, te rekruteren, enzovoort, of om anders, als dat niet lukken wil, die andersdenkende te negeren, te ridiculiseren, te denigreren, marginaliseren, exploiteren, demoniseren en desnoods te elimineren?

Wij denken misschien met Poppers The Open Society and it’s Enemies en met de herinnering aan Auschwitz en de Holocaust, inmiddels een voldoende immuunsysteem te hebben jegens het autoritaire en totalitaire, maar in hoeverre is dat ook zo en zijn er niet alweer trends aanwijsbaar, die kunnen uitmonden in uiteindelijk de vernietiging van de open samenleving?

En zijn wij wel in voldoende mate in staat om dergelijke bedreigingen ook daadwerkelijk als zodanig te onderkennen? En zo ja, zijn wij dan ook bereid om die bedreigingen te pareren? En waarom? Waarvoor zouden we die open samenleving in stand willen houden? Is ons dat wel helder eigenlijk?

Wat is nu precies het probleem? Dat mensen keuzen maken op basis van een bepaald idee? Of dat mensen anderen willen overtuigen van een bepaalde opvatting? Of is onverdraagzaamheid van andersdenkenden het probleem? Ik denk niet dat je het probleem kan generaliseren naar grote groepen mensen. Dat het toch veel voor komt, komt denk ik doordat iedereen verschillend is, maar slechts weinigen zich kunnen verplaatsen in de situatie van een ander.

De moderne samenleving lijkt zwak te staan als er zich weer een fascisme meldt. Ze lijkt zichzelf niet echt te willen, en wil zich vooral relativeren of multiculturaliseren, of we beseffen het niet wat we eigenlijk bewonen. En fascismen zijn alom in aantocht, vanuit religieuze, scientistische, ideologische, pseudo-therapeutische, nationalistische of puur sophisticated criminele, of allerlei combinaties daarvan, invalshoek. De Weimar-republiek is blind achterwaarts en feestend de absolute hel ingetold. De huidige tijd doet mij daaraan denken.

Hoe komt het dat het nog steeds zeer veel voorkomt, dat mensen op basis van eigenlijk maar een dun randje wetenschap en/of ideeën van dubieuze herkomst, geneigd zijn daarmee het Grote Gelijk te claimen, de Heilige Waarheid, de Ware Idee, ... <snip>

Is dit niet voor een groot deel terug te voren op de verwarring van het publiek dat "wetenschappelijk" equivalent zou zijn met "waar"?

Het grote publiek heeft geen of slechts een zeer beperkt idee van hoe de wetenschap werkt.

In het kort, zoals Popper het beschreef: Het begint met het verzinnen van een toetsbaar idee (hypothese). Deze hypothese wordt vervolgens herhaaldelijk beproeft. Indien het vele beproevingen doorstaat (ondervoorbehoud: Perspective is Worth 80 IQ Points) wordt het een theorie of als het een wiskundige relatie beschrijft een wet, men kan op basis van deze theorie dan nieuwere theorieen verzinnen. Elke wetenschappelijk feit is slechts tijdelijk, tot dat het verworpen kan worden wegens een experiment of tot dat het vervangen kan worden door een eenvoudiger, doch equivalent, model.

Nergens in dit hele verhaal kan ooit gezegd worden dat iets bewezen is of waar is; Hooguit dat het nog niet fout is gebleken, en zelfs dat is modulo perspective. Want dezelfde feiten lijken opeens heel anders als men een andere perspectief heeft.

Alleen de wiskunde kent waarheden, al het andere zijn slechts hypothesen die we nog niet hebben kunnen verwerpen. Het verwerpen van hypothesen is de definitie van wetenschappelijke vooruitgang.

Wij denken misschien met Poppers The Open Society and it’s Enemies en met de herinnering aan Auschwitz en de Holocaust, inmiddels een voldoende immuunsysteem te hebben jegens het autoritaire en totalitaire, maar in hoeverre is dat ook zo en zijn er niet alweer trends aanwijsbaar, die kunnen uitmonden in uiteindelijk de vernietiging van de open samenleving?

Wat is het alternatief? Elke overheidsvorm heeft een natuurljke neiging om aristocratischer te worden.

En zijn wij wel in voldoende mate in staat om dergelijke bedreigingen ook daadwerkelijk als zodanig te onderkennen?

Nee. Dat zijn we niet.

De reden daarvoor is vrij eenvoudig: We zien onze eigen gedeelde vooroordelen niet. Het meeste dat we "weten" is slechts overgedragen kennis (

En zo ja, zijn wij dan ook bereid om die bedreigingen te pareren? En waarom? Waarvoor zouden we die open samenleving in stand willen houden? Is ons dat wel helder eigenlijk?

Bestaat die open samenleving weleens?

Een van de meest fundamentele problemen van een open samenleving is niet dat we accepteren dat iemand anders een andere mening heeft; Meer dan alleen apathie is daar niet voor nodig. Het fundamentele probleem is dat we moeten leven met continue een zekere mate van onzekerheid over wat we denken te weten, en nochtans in staat te zijn om met zekerheid onze eigen gedachten en zienswijzen te presenteren. Leren omgaan met twijfel en onmacht, zonder apathisch of inactief te worden; maar juist daadkrachtig, instaat en bereid om het initiatief te nemen, om anderen te leiden.

De grootste bedreiging voor een open society zijn instituten en consensus. Instituten omdat ze op langere termijn de onafhankelijkheid van het individu in gevaar brengt als prijs voor efficiëntie op kortere termijn. Consensus omdat het leid tot tunnelzicht en dogma, een beroep op consensus is een beroep op autoriteit, niet op feiten. Het gemiddelde van de diverse meningen van een heleboel mensen is beter dan de consensus van dezelfde groep.

Een open samenleving is niet mogelijk met de huidige bevolking. Het zou een heel ander volk vereisten. Een volk waar iedereen leraren en leiders zijn; Een volk van wetenschappers en filosofen. Een volk van scholars. In veel opzichten een transhuman of metahuman volk.

Hoe komt het dat het nog steeds zeer veel voorkomt, dat mensen op basis van eigenlijk maar een dun randje wetenschap en/of ideeën van dubieuze herkomst,

De verklaring heb je, weliswaar over het hoofd gezien, weldegelijk genoemt: je draait hierdoor de vraag een beetje om, denk ik. Het is exact de reden dat al deze gevolgen nog altijd tot de mogelijkheid behoren, omdat b men zich voortbeweegt op uiterst banale en subjectieve afwegingen. Het is niet voor niets dat Plato in zijn ideal staat, deze ''burger'' niet in staat stelt het land te kunnen besturen, weliswaar geeft Plato een ietwat liefkosende verklaring, die niet denigrerend is jegens deze groep. Om waarheid te zoeken, moet men zich volledig buiten de begeringen van datgene wat van alledag te beleiden valt, om zodoende pure zuivere overdenkingen te blijven plegen. Het is dan ook, mogen we zeggen, niet een bij voorbaat gegeven mislukking/succes, wanneer een land zich niet aan Platoonse staat zal houden.

Wij denken misschien met Poppers The Open Society and it’s Enemies en met de herinnering aan Auschwitz en de Holocaust, inmiddels een voldoende immuunsysteem te hebben jegens het autoritaire en totalitaire, maar in hoeverre is dat ook zo en zijn er niet alweer trends aanwijsbaar, die kunnen uitmonden in uiteindelijk de vernietiging van de open samenleving?

Hier verga je een -mijn inziens- vergelijkbare denkfout waar de vooringenomenheid niet te splitten valt..? Waak voor de valkuilen die de domheid je voorlegt, de ''domheid'' zit verstrekt met projecties, wie dom is, ziet nooit zijn domheid in. Maar net zoals hij zijn eigen domheid niet ziet, ontbreekt hem ook het vermogen om de creativiteit/sluwheid/bij de ander op te merken, hij zal en kan dus slechts alleen praten over die domme medemens. Er valt uiteraard over te twijfelen, en mee te rekken, het zal betrekkelijk zijn.. Toch probeer ik je maar te waarschuwen:P ''Never argue with an idiot. They drag you down to their own level and then beat you with experience''



Overigens ben ik van mening dat jouw bedenkingen rondom de veiligheid van de open staat¹ (die volgens jou allerminst vanzelfsprekend zijn) , aannemelijk, wenselijk, maar niet geheel beargumenteerd is. Zijn er degelijke argumenten bekend volgens jou?

Overigens wordt door dezelfde filosoof (Karl Popper) aangemoedigd, niet spectisch, maar kritisch te zijn naar elke staat (mits) die zich als instituut laat kenmerken en de daarbij komende rechten kan ontlenen die haar burgers niet, of in mindere mate ter beschikking heeft; de conclusie is eenvoudig, er is er maar één houding wenselijk/mogelijk: de kritische houding. Waar popper in zijn ''enemies of the open society'' Plato Marx en Hegel als gevaarlijkste denkers die de open society kan hebben. Maar het is onvermijdelijk noch onwenselijk wanneer Poppers ''ideale'' staat niét aan kritiek onderhevig zou zijn. Overigens durf ik best te speculeren dat Popper hier geenzins aan wilde ontsnappen, gezien zijn verlangen tot kritische houdingen betreffende overheden/regerende machten. Tevens geeft hij geen blijk? dat hij van mening is hiermee een veiligere open society te voorzien, die als een fundament van de ''open society'' zou kunnen worden gelezen.

Noot 1. Ik doel (hopelijk net als iedereen) op de open samenleving, zoals Karl Popper deze beschrijft in zijn werk. ''The Open Society and Its Enemies'' (1e druk 1945)

Qrnlk,



Ik denk dat het zeer nuttig kan zijn om ‘het grote publiek’ een beter idee van wetenschap bij te brengen, een beter idee van wat het is, hoe het ontstaat, en waar het iets over zegt, en waar het niets over zegt. Want zoals het nu is, dan zie je te vaak dat wetenschap zich profileert via prominente wetenschappers, die aan de hand van nog lang niet volledig begrepen werkelijkheid een atheistisch materialistisch wereldbeeld propageren en die zeggen dat speciaal religies een virus en mentale stoornis vormen dat eigenlijk op termijn uit het mensdom weggeknutseld zou moeten worden – eugenetica en nazi-denken revisited. Wat dan een manier van doen is die maakt dat van de weeromstuit veel ‘spirituelen’, New Agers, Refo’s, enzovoort, meteen een vies gezicht trekken als zij het woord ‘wetenschap’ horen, om vervolgens lustig verder te gaan met het zich nog verder begraven in hun weinig op wetenschap gestoelde ‘mythologie’, of zelfs opgaan in volstrekt totalitaire sekten die uiteindelijk een gevaar vormen voor de samenleving.

Een groot taboe is nog steeds de islam. Kritiek op de islamideologie ontmoet zeer snel woorden als ‘racist’ en ‘fascist’. Een normale discussie over dit onderwerp is daarmee niet mogelijk. En ondertussen groeit die islam in rap tempo, in Nederland en in Europa, demografisch en infrastructureel. En er is geen enkel land aanwijsbaar met een islamitische meerderheid, dat lijkt op een open samenleving, of dat bezig is zich daar naartoe te ontwikkelen. Maar je mag dat niet zeggen. Je mag het niet eens denken. In een 'open' samenleving die blijkbaar niet in staat is een mogelijke oorzaak van haar ondergang onder ogen te zien.

Het is trouwens zo dat in de huidige globaliserende wereld het onvermijdelijk is dat verschillende ideeen van cultuur genereren elkaar op een steeds intensievere manier ontmoeten. Toekomstig zal er vrijwel zeker ook een intensievere uiteenzetting komen met bijvoorbeeld de Chinese cultuur (en met de Chinese versie van ‘mensenrechten’), de Indiase cultuur (neem bijvoorbeeld het kastensysteem), en de Turkse cultuur (Europa dat Turkije inlijft, of Turkije dat Europa inlijft?).

Woorden als ‘transhuman’ of ‘metahumaan’, ik begrijp wat je bedoelt, maar ze hebben iets unheimisch’. Ik heb niet het idee dat stijging in IQ recht evenredig is aan stijging in moraal. Ik denk bijvoorbeeld niet dat Hitler en Stalin en Mao domme mensen waren. Of dat hun aanhang bestond uit alleen maar domme mensen. Het is opvallend dat juist heel veel intelligent volk als een blok viel voor hun waan, ook gevoelige mensen, mensen met empathie en idee van rechtvaardigheid. Waarnaast voor heel veel anderen gold: 'en de boer, hij ploegde voort'. Misschien is het de naiviteit van de onschuld dat men niet in staat is het fascisme te herkennen, terwijl het je tegemoet lacht en reeds bezig is je te betoveren. Van George Orwell bijvoorbeeld, heb ik wel eens gelezen dat hij juist zo in staat was dat fascisme te herkennen en aan de kaak te stellen, omdat hij daar zelf in een eerdere fase niet vrij van was geweest.

Organisaties en wereldbeelden kunnen verstarren en verstenen, en op die manier gestaag de verkeerde kant op glijden. Maar dit is een gevaar dat in bijvoorbeeld Bedrijfskunde en Wetenschapsfilosofie volop onderkend is.

Kloonaccount,

Een kritische houding, jazeker, maar ook een realisme, een besef van werkelijkheid, een besef van mentale en culturele achtergronden van visies en wanen, een besef van nut van discussie en Socratisch zoeken, en van weten wat je weet, en weten wat je niet weet, en van doorprikken van luchtbellen, taboes, angsten, wat dan ook.

Trouwens, wat betreft die ‘open samenleving’. Ik denk dat we ons niet blind moeten staren op wat Popper daar precies over heeft gezegd. En dat het in werkelijkheid gaat over een samenleving waar een bepaalde kwaliteit in te ervaren is, van goed leven, van rechtvaardigheid, van mensen ‘allemaal redelijk gevoed en schoon en gekleed’. En dat het gaat over ook het soort samenleving dat steeds weer hoog scoort in cultuurvergelijkende onderzoeken naar welzijn en geluk, beschikbaarheid van medische zorg, enzovoort.

Dan nog denk ik dat Plato het ideaal had van wijsheid, dat wijsheid regeert in plaats van ‘de waan van de dag’. Maar ja, wat is wijsheid? Wijs is al dat idee dat inzicht meestal pas groeit in de dialectiek en samenspraak over een kwestie, en daarmee eigenlijk iets is dat altijd maar onderweg is, maar waarvan het zeer wel mogelijk is tussentijds verslag te geven – wat volgens mij een belangrijke taak is van filosofen en kunstenaars en van algemeen iedereen die zich daar maar toe geroepen voelt.

Woorden als ‘transhuman’ of ‘metahumaan’, ik begrijp wat je bedoelt, maar ze hebben iets unheimisch’.

Ik denk dat dit gevoel van bevreemding en vervreemding onvermijdelijk is, immers: Indien het ons niet zou zou bevreemden zou het verschil amper merkbaar zijn, en in alle opzichten equivalent zijn met wat we nu hebben.



Ik denk btw dat ik al heel tevreden zou zijn indien de meerderheid van de mensen een veel beter begrip zouden hebben van statistiek/kansberekening; vooral het toepassen van Bayersian waarschijnlijkheid zou gewoonte moeten zijn bij veruit de meerderheid van de bevolking.

Sowieso zou onderwijs meer gericht moeten zijn op het ontwikkelen van gewoonten, naast het ontwikkelen van een schat aan feitelijke kennis en vele praktische vaardigheden. Wat heb je immers kennis en vaardigheden als je niet de gewoonte hebt om ze toe te passen in je leven? Er is in de toekomst slechts vraag naar Smart People Who Get Things Done, alle andere functies kunnen we weg automatiseren.

Is het mogelijk mensen met een negatieve invloed op de open samenleving ervan uit te sluiten zonder dat de openheid van de samenleving in gevaar komt door deze mensen te wijzen op de inconsequente en paradoxale karakter van hun ideeen? Ik zie het probleem nu bij kamerlid Wilders. Hij wil bepaalde mensen de mond snoeren, maar vanuit onze visie op de rechten van de mens, vinden wij dat vooral Wilders zijn mond moet houden, terwijl ook wij inzien dat wat Wilders aankaart een probleem is. Uiteindelijk lijkt de media het pleit te beslechten door Wilders af te schilderen als een maniak en de moslim als een primitieveling en het gewone volk waarden geeft waarbinnen het volk haar gedachten en handelingen mag vormen.

Betekend tolerant zijn dat men ook de intolerantie van anderen moet tolereren?

Het antwoord is ja. Demonstreer model gedrag; Door het voorbeeld te geven worden anderen wellicht aangezet om ook hun gedrag aan te passen.

Veranderingen van gedrag moeten van binnen uit komen, niet van buiten uit wordt opgedrongen. Maar hier is natuurlijk een zeker grijs gebied: Formele druk op basis van autoriteit is iets heel anders dan sociale druk door het voorbeeld van anderen.

Ik kwam net deze site tegen. Het schijnt dat atheistische reclame op bussen niet is toegestaan.

http://verlichtingshumanisten.web-log.nl/h...uscampagne.html

Het antwoord is ja. Demonstreer model gedrag; Door het voorbeeld te geven worden anderen wellicht aangezet om ook hun gedrag aan te passen.

Ja, maar onder voorbehoud van keus. Publieke ruimtes die voor iedereen zijn bedoeld, zouden vrij moeten zijn van subjectieve invloeden. In een museum zou men toleranter kunnen zijn, omdat het de keus van een bezoeker is het museum te bezoeken. In een supermarkt zou men zich meer aan de oppervlakte moeten houden, omdat alle mensen er afhankelijk van zijn.

Publieke ruimtes die voor iedereen zijn bedoeld, zouden vrij moeten zijn van subjectieve invloeden.

Daar denk ik anders over. Juist de publieke ruimte zou een grote verscheidenheid aan subjective invloeden moeten toestaan. Denk daarbij aan hoe vroeger de politici, filosofen en theisten op de treden van de trappen of zeepkistjes het publiek toesprak overeenkomstig hun ideologie?

Bedenk ook dat de media pas claimden objectief te zijn, in plaats van subjectief, toen ze massa media werden. Voordien had elke ideologie een eigen krant die het nieuws overeenkomstig de eigen kleur uitkoos en weer gaf; Het werd aan het publiek overgelaten om zelfstandig de zaken af te wegen. Pas toen de media ontdekte dat er meer geld te verdienen was bij een groter publiek werd de illusie van objectiviteit naar voren gedragen. (zie: The Invention of Objectivity)

De gedachten dat men ooit in staat zou zijn om de publieke ruimte vrij te maken van subjective invloeden is een illusie; Er zullen altijd subjective invloeden zijn; Objectiviteit moet een individueel streven zijn, want het kan geen sociale maatstaf zijn.

Juist de publieke ruimte is de plaats voor een grote verscheidenheid van subjective invloeden.

Denk daarbij aan hoe vroeger de politici, filosofen en theisten op de treden van de trappen of zeepkistjes het publiek toesprak overeenkomstig hun ideologie?

Ik ben het met je eens. Maar ik zie een belangrijk verschil. Deze mensen probeerden anderen te overtuigen voor hun ideaal. Ze zeiden: wordt Christen, stem rood, rij zuinig, wees vrij... Deze idealen impliceerden niet direct een intolerantie van het tegenovergestelde. Dat zie je tegenwoordig juist wel, Theo van Gogh die Moslims belachelijk maakt ipv zijn eigen ideaal uit te dragen. Met poppers theorie is het makkelijker af te wijzen, dan een ideaal te hebben. En afwijzing wordt vaak ervaren als aanval, terwijl het eigenlijk een promotie van het eigen idee is.

Daarom vind ik dat we respect moeten hebben voor mensen die liever geen naakt op straat zien. Iemand die dat taboe wil doorbreken kan naar een naaktstrand gaan, maar voor veel mensen is het dan niet meer leuk, omdat ze er dan niemand meer mee kunnen kwetsen of schokken.

Ik denk dat een gezonde handelsgeest een oplossing voor een groot deel van het probleem is, met het gevaar dat veel zaken op de achtergrond door rommelen. Als er geld kan worden verdiend, is men al gauw een stuk toleranter, misschien met de gedachte dat ze later de economische middelen hebben om terug te slaan.

Ik ben het met je eens. Maar ik zie een belangrijk verschil. Deze mensen probeerden anderen te overtuigen voor hun ideaal. Ze zeiden: wordt Christen, stem rood, rij zuinig, wees vrij... Deze idealen impliceerden niet direct een intolerantie van het tegenovergestelde.

Dat is een heel goed punt.

Dat zie je tegenwoordig juist wel, Theo van Gogh die Moslims belachelijk maakt ipv zijn eigen ideaal uit te dragen. Met poppers theorie is het makkelijker af te wijzen, dan een ideaal te hebben.

Dat is inderdaad uitermate vervelende ontwikkeling. Het afkraken van de idealen en ideologieen van anderen is op dit moment, als onderdeel van postmodernisme, erg populair geworden. Je ziet het overal; Critici die zelf niets ondernemen en tegelijk anderen beletten om te handelen.

Men wordt veel sneller en met minder moeite populair door vele zaken af te breken dan door een enkele zaak op te bouwen.

Dat is het probleem van postmodernisme: Het heeft geen eigen boodschap of ideeen, het is slechts een (zwakke) reactie op de boodschap of ideeen van anderen. Bovendien wekt men zo de illusie van objectiviteit en neutraliteit: Men is valt elk ideaal aan, met uitzondering van de onderwerpen die taboe zijn onder de meerderheid van het publiek.

En afwijzing wordt vaak ervaren als aanval, terwijl het eigenlijk een promotie van het eigen idee is.

Het is ook eigenlijk een aanval; Vaak zonder de mogelijkheid van een gelijkwaardig wederwoord.

Het is overigens niet de uitspraak of de aanval die wrijving veroorzaakt maar de ongelijkheid van invloed: De macht van de criticus tegenover de machteloosheid van de idealist; De populariteit van de criticus tegenover de onbekendheid van de idealist.

Voeg daarbij democratische normen en waarden: Waardoor populariteit gelijk staat aan waarheid; De verwachting en blind vertrouwen in de (schijn)objectiviteit van critici.

Ik denk dat het heel wenselijk is dat mensen allerlei tegenstrijdige standpunten kunnen innemen en verwoorden, publiek maken, bediscussieren, enzovoort, en dat excessen daarin behoorlijk afgedekt zijn, wat betreft bijvoorbeeld het gebruik van geweld. Maar dit is ook niet waar mijn verontrusting uit ontstaat, want moderne samenlevingen tonen zich hierin behoorlijk stevig.

Mij gaat het om ontwikkelingen die meer 'ondergronds' verlopen, of althans zo 'onzichtbaar' dat je ze amper in de gaten hebt. Neem bijvoorbeeld de toenemende invloed van de georganiseerde misdaad in economie en politiek. Neem de invloed van bepaalde totalitaire sekten in economie en politiek. Neem de invloed van bepaalde religie en ideologie met eigen manier van leven en wetten en zeer wel de mogelijkheid die politiek door te drukken. Neem de invloed van mogelijk een technocratisch denken, dat de mens instrumentaliseert en aldus de samenleving dehumaniseert en een soort Brave New World oproept. Er zijn allerlei scenario's denkbaar op basis waarvan een nieuwe en meer sophisticated Holocaust mogelijk is.

En de vraag is dan of wij in staat zijn weerstand te bieden aan dergelijke dreigingen.

En of wij ze misschien wel als dreigingen ervaren.

Maar als wij ze als dreigingen ervaren, dan rijst er de vraag op basis waarvan wij dat doen, welk idee van leven en samenleven?

In het postmoderne lijkt alles zich te bevragen en daaronder te wankelen. En stevigheid is misschien nog enkel dat van de sauriers uit het verleden, ideeen van christelijke, humanistische, liberale en socialistische huize.

Maar mocht zich het waardenvacuum werkelijk doorzetten, dan zal dat niet lang een vacuum blijven, zo leert ons bijvoorbeeld Ortega Y Gasset. Het zal zich rap vullen met wat anders, dat zeer waarschijnlijk in niets lijkt op een open samenleving.

Ik begrijp niet waar je naar toe wilt?

Een samenleving altijd in ontwikkeling. Stagnatie is veel eerder een reden om je zorgen te maken. Wat je wilt hebben is een dynamische stabiliteit met een bandbreedte die groot genoeg is zodat het een hele lange tijd duurt voordat we het ontgroeid zijn.

Een samenleving is niet top-down planbaar; Elke vorm van hierarchische structuur moet ondersteund worden door processen die het van onder af in stand houden. Dit beperkt in grote mate de mogelijkheid om een volk te besturen of te leiden, het betekend eigenlijk dat een volk dat leiding nodig heeft geen leiding zal accepteren, terwijl een volk dat leiding zou accepteren eigenlijk geen leiding nodig heeft.

In veel opzichten bepaald technologie de economische verhoudingen en de economische realiteit bepaald de ethiek. We schaften kinderarbeid af toen kinderen niet langer productief konden deelnemen aan het productie proces. Scholen werden pas opgericht toen er economische belang was om ouders te ontlasten en het leveren van een standaard arbeider. Slavenij werd pas afgeschaft toen de arbeid door slaven niet langer de basis van de economie vormden. Vrouwen kregen rechten toen er een economisch belang bij was dat ze vollediger zouden deelnemen aan het productie proces. Etc Etc.

In welke mate bepaald de energie technologie de politieke verhoudingen? Wie de wereld wil veranderen kan beter een beta vak kiezen en daadwerkelijk nieuwere technologie ontwikkelen dan de politiek of economie in gaan.