7 januari 2025

De Pax Romana: welvaart en loodvervuiling Van 27 v.Chr. tot 180 n.Chr. genoot Rome een periode van relatieve vrede en welvaart, bekend als de Pax Romana. Dit tijdperk markeerde het begin van het Romeinse Keizerrijk, de bouw van het Colosseum en de uitbreiding van het rijk tot het gehele Middellandse Zeegebied en grote delen van de Britse eilanden. Echter, de grootschalige zilversmelterij die deze welvaart met zich meebracht, had ook een schaduwzijde: loodvervuiling. Onderzoek naar loodvervuiling en gezondheidseffecten In een studie die vandaag is gepubliceerd in de Proceedings of the National Academy of Sciences, hebben wetenschappers voor het eerst de atmosferische niveaus van deze vervuilende stof gekwantificeerd. Ze concludeerden dat het toxische metaal waarschijnlijk heeft geleid tot een verminderd IQ bij veel oude Romeinen. "Dit is zeker een zeer interessant artikel," zegt Christopher Loveluck, archeoloog aan de Universiteit van Nottingham, die niet betrokken was bij de studie. "Loodemissies in de nabijheid van mijnen en smelterijen zouden zeker invloed kunnen hebben gehad op de cognitie en gezondheid van omliggende bevolkingsgroepen, en mogelijk ook op bredere landelijke populaties." Lood in het dagelijks leven van Romeinen Tegenwoordig weten wetenschappers dat zelfs minimale, kortdurende blootstelling aan lood in besmette leidingen, verf en speelgoed kan leiden tot hart- en cognitieve problemen, vooral bij baby's en jonge kinderen. En lood was overal in het oude Rome te vinden, waaronder in keramiek, cosmetica, geglazuurd aardewerk, waterleidingen en als zoetstof in wijn. Sommige onderzoekers hebben zelfs gesuggereerd dat loodvergiftiging de ondergang van het Romeinse Rijk heeft versneld. Sommige Romeinen herkenden de gevaren. Plinius de Oudere noemde het witte loodpoeder dat in Romeinse cosmetica werd gebruikt een "dodelijk vergif", zegt Caleb Finch, wetenschapper aan de University of Southern California, die niet betrokken was bij de studie. Maar hoewel tandglazuur en skeletresten getuigen van loodvergiftiging bij sommige Romeinen, debatteren wetenschappers al lang over hoe groot het probleem werkelijk was. Luchtvervuiling als belangrijkste bron van blootstelling Luchtvervuiling was verantwoordelijk voor een groot deel van de blootstelling, zegt Joseph McConnell, onderzoekswetenschapper aan het Desert Research Institute en hoofdauteur van de studie. Het delven en smelten van zilver uit een loodrijke mineraal genaamd galeniet laat het toxische metaal als damp vrijkomen, zegt hij. Voor elke gram zilver die werd geproduceerd, werden ongeveer 10.000 gram lood uitgestoten. Joseph McConnell Eerder onderzoek van McConnell en anderen toonde aan dat ijskernen die in het Noordpoolgebied zijn geboord, een tijdlijn van lood in de atmosfeer bewaren. Deze kernen bevestigen de link met smelten en loodvervuiling, en laten zien dat loodniveaus daalden tijdens belangrijke gebeurtenissen zoals het verlies van zilver in de gangbare Romeinse denarius-munten en de Antonijnse Pest van 165 n.Chr., die ongeveer 10% van de Romeinse bevolking doodde. Historische gebeurtenissen verminderen loodproductie De link tussen deze gebeurtenissen is logisch, zegt McConnell. Epidemieën "verminderden natuurlijk het aantal arbeidskrachten dat nodig was voor mijnbouw en smelterij," wat op zijn beurt leidde tot minder zilver in munten en lagere loodemissies uit mijnen. Om te achterhalen hoe de vervuiling de menselijke gezondheid beïnvloedde, gebruikte McConnell met zijn team gegevens van drie goed bestudeerde ijskernen uit de Russische Arctis en Groenland, met dateringen die de Pax Romana bestrijken. Schatting van cognitieve achteruitgang Met behulp van historische klimaatgegevens, waaronder seizoensgebonden wind- en vochtigheidspatronen, modelleerde het team hoe hoog de loodgehaltes in Europa geweest moeten zijn om de niveaus in de ijskernen te verklaren. De resultaten suggereren dat Rome tijdens de Pax Romana tussen de 3 en 4 kiloton atmosferisch lood per jaar produceerde, wat in totaal neerkomt op meer dan 500 kiloton. Vervolgens gebruikten de onderzoekers moderne epidemiologische formules om de cognitieve impact van deze blootstellingsniveaus te schatten. De resultaten tonen aan dat de loodniveaus in het bloed tijdens de Pax Romana veel hoger waren dan in de periodes ervoor of erna. Dit overtollige lood zou "cognitieve achteruitgang veroorzaken van gemiddeld 2,5 tot 3 IQ-punten in het hele rijk," legt McConnell uit. De dalingen zouden groter zijn dichter bij de mijnen, zoals in gebieden in het huidige Frankrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en de oostelijke Adriatische kust. Controverse over de impact van lood Loveluck zegt dat hij nog niet overtuigd is dat lood wijdverspreide cognitieve problemen veroorzaakte. "Er moeten meerdere maatschappelijke factoren worden beoordeeld voordat er sprake kan zijn van een algemene cognitieve achteruitgang," zegt hij, waaronder de impact van lokale oorlogen en voedseltekorten. Finch is het daarmee eens en zegt: "De conclusie van ‘wijdverspreide cognitieve achteruitgang’ door een geschatte daling van drie IQ-punten komt niet overeen met de enorme productiviteit van het Romeinse Rijk toen de loodproductie op zijn hoogtepunt was." Hoewel hij niet volledig overtuigd is van cognitieve achteruitgang, denkt Finch dat de bevindingen helpen om de theorie tegen te spreken dat loodvergiftiging bijdroeg aan de val van Rome, aangezien de productie van het metaal feitelijk afnam tijdens de laatste dagen van het rijk. Een vroege casus van milieuvervuiling Ongeacht de impact produceerde het oude Rome het vroegste "onomstotelijke" voorbeeld van grootschalige menselijke vervuiling van het milieu, zegt McConnell. "Ik laat het aan epidemiologen en historici over om te bepalen of, en in welke mate, het de geschiedenis heeft veranderd." Bronmateriaal: PNAS

7 januari 2025

De invloedrijke loodlast van de Pax Romana

Wat is fotosynthese? Sciencetalk zoomt in

Contact

Educatie

Community