Verschillende soorten lach

Iedereen kent het fenomeen van de onweerstaanbare schaterlach die door kietelen wordt opgewekt. Van jong tot oud, bijna niemand blijft onaangetast door het gekriebel onder de voeten of in de buik. Maar wist je dat deze lach verschilt van het lachen om een grappige opmerking? Zowel kunstmatige intelligentie (AI) als mensen kunnen dit onderscheid maken.

Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam analyseerden 887 geluidsfragmenten van spontaan lachen in verschillende contexten. Met behulp van AI ontdekten ze dat lachen door kietelen akoestisch verschilt van andere vormen van lachen. Meer dan vierhonderd luisteraars bevestigden dit: de kietellach werd door hen omschreven als minder beheerst en meer spontaan. Volgens de onderzoekers is kietelen een oeroud speels gedrag.

Wat maakt kietellachen uniek?

Onderzoeker Roza Kamiloğlu legt uit: “De klank van een kietellach is uniformer en minder gevarieerd dan die van andere soorten lachen. In ons onderzoek bleek het machinelearning-model veel nauwkeuriger in het herkennen van kietellachen, wat wijst op een unieke akoestische ‘vingerafdruk’.”

Ook mensen herkennen de kietellach goed. “Luisteraars ervaren kietellachen als energieker, intenser en minder gecontroleerd. Het klinkt reflexmatig en wordt vaak in verband gebracht met fysieke aanraking en hechte sociale banden, omdat kietelen meestal gebeurt binnen speelse, vertrouwde relaties,” zegt Kamiloğlu.

Hoe werd het onderzoek uitgevoerd?

Het machinelearning-model analyseerde vier lachcontexten: kietelen, iets grappigs zien, lachen om een ongelukje en reageren op een verbale grap. Op basis van geluidskenmerken behaalde het model een nauwkeurigheid van 62,5% bij het herkennen van kietellachen, de hoogste score van de vier contexten.

Mensen kregen een eenvoudigere taak: ze moesten beoordelen of een lach door kietelen was ontstaan. Dit lukte in 61,2% van de gevallen. Kamiloğlu legt uit: “Hoewel de resultaten vergelijkbaar zijn, waren de uitdagingen anders. Het model onderzocht complexe akoestische patronen, terwijl mensen vooral intuïtief reageerden. Beide methoden benadrukken echter het unieke karakter van de kietellach.”

Verschillen tussen lachsoorten

Hoewel kietellachen duidelijk onderscheidend is, zijn er ook subtielere verschillen tussen andere lachtypes. Lachen om iets grappigs en lachen om ongelukjes waren bijvoorbeeld moeilijker te onderscheiden. Het model scoorde 37,88% voor grappige stimuli en 25,93% voor ongelukjes. Dit suggereert dat deze lachen akoestisch minder onderscheidend zijn en op elkaar lijken. Toch blijft de kietellach het meest herkenbaar door zijn spontane en oncontroleerbare aard.

Een evolutionair fenomeen

Kietelen wordt gezien als een evolutionaire vorm van speels gedrag.

Bij dieren zoals chimpansees en berberapen zien we vergelijkbare geluiden tijdens speels stoeien of kietelen. Deze vocalisaties zijn ritmisch en spontaan en geven aan dat de interactie speels en onschuldig is. Dit voorkomt misverstanden tijdens ruwe speelsessies en versterkt sociale banden.

Onderzoeker Roza Kamiloğlu

Ze voegt toe: “De overeenkomsten tussen kietellachen bij mensen en andere zoogdieren wijzen op een evolutionaire oorsprong. Het gedrag stamt waarschijnlijk af van onze laatste gemeenschappelijke voorouder met de mensapen, zo’n 10 miljoen jaar geleden.”

Spontane vreugde met diepe wortels

Volgens Kamiloğlu is het fascinerend dat kietellachen al miljoenen jaren bestaat. “Het is een natuurlijke uiting van vreugde, vergelijkbaar met de lachachtige geluiden van chimpansees of het speelse hijgen van honden. De unieke kenmerken van kietellachen weerspiegelen een instinctieve reactie die verschilt van lachen om cognitieve prikkels.”

Inzicht in ons gedrag

Dit onderzoek biedt waardevolle inzichten in sociale interacties. Kamiloğlu concludeert: “Het begrijpen van lachen helpt ons beter te begrijpen hoe sociale binding en communicatie werken. Door machinelearning te gebruiken, kunnen we de evolutionaire oorsprong van lachen onderzoeken en zelfs een gedetailleerde kaart van menselijke non-verbale vocalisaties ontwikkelen. Dit kan uiteenlopende toepassingen hebben, van het bestuderen van babycommunicatie tot het begrijpen van atypische uitingen bij specifieke groepen.”

Bronmateriaal: The Royal Society Publishing