Ouder dan gedacht
Vorig jaar leek het debat over de leeftijd van de ringen van Saturnus definitief beslecht: ze zouden relatief jong zijn. Maar nieuwe bevindingen brengen deze conclusie opnieuw ter discussie. Wetenschappers discussiëren al decennia over de oorsprong van de iconische ringen van Saturnus. Terwijl sommigen geloven dat ze samen met de planeet zijn ontstaan, zo’n 4,5 miljard jaar geleden, zijn anderen ervan overtuigd dat ze veel later gevormd zijn. Onderzoek uit 2022 suggereerde dat de ringen opmerkelijk jong zijn. Nu wijzen nieuwe studies erop dat hun jeugdige uitstraling een illusie kan zijn.
Twee perspectieven
Gedurende een groot deel van de vorige eeuw gingen onderzoekers ervan uit dat de ringen gelijktijdig met Saturnus ontstonden, in een chaotische periode waarin grote planeten door het zonnestelsel bewogen en op elkaar botsten. Dit zou een verklaring kunnen bieden voor het ontstaan van de ringen. Maar latere bevindingen lieten twijfel ontstaan. Als de ringen werkelijk miljarden jaren oud waren, zouden ze door inslagen van meteoroïden sterk vervuild en donker geworden moeten zijn. De heldere, schone verschijning van de ringen — zoals waargenomen door de ruimtesonde Cassini in 2004 — wees juist op een veel jongere leeftijd: niet ouder dan enkele honderden miljoenen jaren.
De schatting van 400 miljoen jaar
In 2022 onderzochten wetenschappers gegevens van Cassini, verzameld tussen 2004 en 2017, en analyseerden stofdeeltjes rond Saturnus. Deze studie wees uit dat de ringen waarschijnlijk slechts 400 miljoen jaar oud zijn — een fractie van Saturnus’ totale leeftijd. Hiermee leek het debat beslecht, totdat nieuw onderzoek een ander licht op de zaak wierp.
Nieuwe simulaties: oud, maar schoon
Een team onder leiding van Ryuki Hyodo onderzocht opnieuw de mysterieuze ringen van Saturnus. Zij suggereerden dat, ondanks hun schone uiterlijk, de ringen toch net zo oud kunnen zijn als Saturnus zelf. Volgens hun computermodellen veroorzaken botsingen tussen micrometeorieten en de ijzige ringdeeltjes een bijzonder proces. Bij zulke inslagen wordt materiaal verdampt, waarna het condenseert in het magnetische veld van Saturnus. De resulterende geladen deeltjes worden vaak naar de planeet gezogen of ontsnappen geheel aan zijn zwaartekracht, waardoor slechts een klein deel op de ringen achterblijft. Hierdoor blijven de ringen verrassend schoon, zelfs na miljarden jaren.
Schijn bedriegt
Hyodo legt uit dat deze bevindingen een verklaring bieden voor het opvallend heldere uiterlijk van de ringen.
Micrometeorieten hopen zich niet op de ringen op, wat voorkomt dat ze donkerder worden. Dit betekent dat de ringen er jong uitzien, maar in werkelijkheid miljarden jaren oud kunnen zijn.
Onderzoeker Ryuki Hyodo.
Implicaties voor andere planeten
Het onderzoek roept ook vragen op over de ringen van Uranus en Neptunus. Hyodo vermoedt dat een soortgelijk mechanisme daar een rol speelt. “Onze studie vormt hopelijk een basis voor toekomstig onderzoek naar de ringen van andere planeten,” zegt hij.
Tot slot benadrukt Hyodo dat uiterlijke kenmerken vaak misleidend kunnen zijn, ook in de wetenschap. “Net zoals sommige mensen er jonger uitzien dan ze zijn, geldt dat ook voor de ringen van Saturnus. Dit inzicht kan cruciaal zijn voor toekomstige missies: een schone uitstraling betekent niet automatisch een jonge leeftijd.”
Bronmateriaal: Scimex
