Gedrag is besmettelijk, ook bij chimpansees

Veel vormen van gedrag hebben een aanstekelijk effect: als iemand in je buurt gaapt, is de kans groot dat jij ook moet gapen. Dit geldt ook voor emoties zoals lachen of huilen. Onderzoekers hebben nu voor het eerst vastgesteld dat dit fenomeen ook voorkomt bij chimpansees: positief sociaal gedrag blijkt ook bij hen besmettelijk te zijn.

Volgens Britse wetenschappers van Durham University nemen chimpansees vaker deel aan activiteiten zoals spelen of elkaar vlooien wanneer ze zien dat andere groepsleden dit ook doen. Net zoals bij mensen gebeurt dit gedrag bijna instinctief. Hoewel eerder al werd aangetoond dat negatieve gedragingen zoals agressie besmettelijk zijn, levert dit onderzoek nu voor het eerst bewijs dat ook positief sociaal gedrag aanstekelijk kan zijn. Dit wordt gezien als een mechanisme om sociale banden te versterken.

Grooming en spelen

De studie werd uitgevoerd in een opvangcentrum voor chimpansees in Zambia. De onderzoekers ontdekten dat chimpansees, ongeacht leeftijd, rang of geslacht, besmettelijk gedrag vertoonden in de vorm van spelen en elkaar verzorgen (grooming). Opvallend was dat grooming vooral besmettelijk was wanneer een chimpansee dit gedrag waarnam bij een groepsgenoot met wie hij of zij een hechte band had. Spelen bleek vooral besmettelijk bij jongere chimpansees, maar hier speelde de sterkte van de sociale band minder een rol.

Onderzoeker Georgia Sandars legt uit: “We voerden ons onderzoek uit in het Chimfunshi Wildlife Orphanage, een opvangcentrum in Zambia waar chimpansees in semi-wilde omstandigheden leven en vrij rondlopen in grote bossen. We observeerden een groep van 56 chimpansees en legden vast hoe ze reageerden op anderen die aan het spelen of groomen waren. Daarnaast deden we controle-observaties, waarbij we dezelfde chimpansees bekeken in situaties waarin ze dit gedrag niet bij anderen hadden waargenomen. Vervolgens analyseerden we de beelden om te zien wanneer chimpansees zelf begonnen met spelen of grooming.”

De invloed van vriendschap

Een belangrijke ontdekking was dat chimpansees eerder geneigd waren tot grooming als ze zagen dat een goede vriend hiermee bezig was.

Deze voorkeur voor hechte sociale banden zien we ook bij empathisch gedrag bij mensen en andere dieren. We worden sterker beïnvloed door de emoties van een vriend dan door die van een onbekende.

Onderzoeker Georgia Sandars

Andere mogelijke verklaringen zijn bijvoorbeeld jaloezie of de angst om iets te missen, wat het kopieergedrag kan versterken. Het imiteren van vriendelijk gedrag zoals spelen en grooming kan volgens de onderzoekers bijdragen aan het versterken van sociale banden. Spel is essentieel voor de sociale en gedragsmatige ontwikkeling van jonge chimpansees, terwijl volwassen dieren juist hun relaties opbouwen en onderhouden door grooming.

Een baanbrekend inzicht

De studie wordt door de auteurs als een doorbraak gezien. “We leveren het eerste bewijs dat chimpansees vriendelijk gedrag kunnen overnemen simpelweg door het te zien bij anderen,” zegt Sandars. “Het begrijpen van gedragsbesmetting is essentieel om groepsdynamiek, besluitvorming en emotionele processen te doorgronden. Hoewel er al veel onderzoek is gedaan naar dit fenomeen bij mensen, weten we veel minder over hoe dit werkt bij andere dieren en over de evolutionaire oorsprong ervan. Bovendien is het onderzoek naar de besmetting van positief gedrag tot nu toe zeer beperkt.”

Deze bevindingen bieden belangrijke inzichten in de evolutie van menselijk sociaal gedrag. “Door de sociale processen die we delen met primaten te bestuderen, krijgen we een beter beeld van het sociale gedrag van onze evolutionaire voorouders. Chimpansees zijn daarbij van grote waarde, omdat ze onze nauwste verwanten zijn en veel overeenkomsten vertonen in hoe we leven en omgaan met anderen.”

Positief versus negatief gedrag

Sandars legt uit dat het besmettelijk zijn van gedrag zoals waakzaamheid of angst bij veel diersoorten, waaronder primaten, belangrijke overlevingsvoordelen biedt. “Onze ontdekking dat ook positief sociaal gedrag zoals grooming besmettelijk is, onderstreept dat dit gedrag eveneens een belangrijke functie heeft. Positief gedrag kan evolutionaire voordelen hebben omdat het de sociale harmonie bevordert en de kans op succesvolle interacties vergroot, wat vervolgens vriendschappen versterkt.”

Individuele verschillen

Toch is niet elke chimpansee even sociaal. Sandars vertelt: “Tijdens onze observaties viel het me op hoe verschillend de chimpansees zich gedragen. Bijvoorbeeld, sommige moeders speelden meteen mee als hun kinderen samen speelden, terwijl andere moeders rustig bleven toekijken. Dit benadrukt hoe individuele factoren ook een rol spelen, naast de algemene trends die we zagen. We zijn momenteel bezig met vervolgonderzoek om te begrijpen hoe individuele eigenschappen, zoals zelfcontrole, samenhangen met sociale integratie en het delen van emoties en gedrag.”

Bronmateriaal: PLOS one