Ontluikend sterrenstelsel biedt unieke kijk op ontstaan Melkweg

Een nieuw ontdekt sterrenstelsel in het vroege heelal onthult hoe onze Melkweg er mogelijk uitzag in haar prille begin. Astronomen hebben indrukwekkende beelden vastgelegd van een bijzonder sterrenstelsel dat zich begon te vormen zo’n 600 miljoen jaar na de oerknal, een periode waarin ook de Melkweg ontstond. Wat dit stelsel zo fascinerend maakt, is dat het sterke overeenkomsten vertoont met onze jonge Melkweg. De beelden bieden daarom een unieke inkijk in het ontstaan van onze kosmische thuisbasis.

Een uitzonderlijke vondst

Het sterrenstelsel, dat de bijnaam Firefly Sparkle heeft gekregen, is bijzonder om meerdere redenen. Voor het eerst hebben onderzoekers een stelsel geïdentificeerd en ‘gewogen’ dat niet alleen kort na de oerknal bestond, maar ook een massa heeft die overeenkomt met de Melkweg in dezelfde ontwikkelingsfase. Andere sterrenstelsels die met de James Webb-ruimtetelescoop in dit vroege universum zijn waargenomen, zijn doorgaans veel groter.

Vuurvliegjes in de nacht

Het sterrenstelsel dankt zijn naam aan de tien heldere sterrenclusters die het licht verspreiden, waardoor het doet denken aan een zwerm vuurvliegjes op een zomernacht. Volgens wetenschapper Lamiya Mowla, die het stelsel ontdekte, wijzen deze glinsterende clusters op een complexe en chaotische structuur. Net als de Melkweg bestaat Firefly Sparkle uit verschillende sterrenclusters die op uiteenlopende momenten zijn gevormd, wat de dynamiek van het jonge stelsel onderstreept.

De waargenomen beelden, waarbij het sterrenstelsel door een optische vervorming in een lange boog is gerekt, maakten het mogelijk om de afzonderlijke clusters te onderscheiden.

Het is uitzonderlijk dat we zulke details kunnen waarnemen in een stelsel dat nog in een vroege fase verkeert.

Hoofdonderzoeker Chris Willott

De clusters hebben nog geen compacte schijf of centrale verdikking gevormd, wat erop wijst dat het sterrenstelsel nog volop in ontwikkeling is.

Een kijkje in ons eigen verleden

“Het is ongeëvenaard om een jong sterrenstelsel te zien dat zo veel gelijkenissen vertoont met onze Melkweg,” aldus Mowla. De beelden van Firefly Sparkle tonen een stelsel dat lijkt op hoe de Melkweg zich vormde in een universum van slechts 600 miljoen jaar oud. Door dit jonge stelsel te bestuderen, hopen wetenschappers meer te leren over de evolutie van onze eigen Melkweg.

Hoewel Firefly Sparkle klein is en behoort tot de sterrenstelsels met een lage massa, biedt het een waardevol kijkje in de bouwstenen van melkwegen. “Veel vroege sterrenstelsels die Webb heeft vastgelegd, tonen minder detail, maar bij dit exemplaar kunnen we het proces van steen-voor-steen opbouw daadwerkelijk zien,” legt Mowla uit.

Kosmische buren

Het stelsel blijkt twee ‘metgezellen’ te hebben die dichtbij liggen, op slechts 6500 en 42.000 lichtjaar afstand. Voor vergelijking: de diameter van de Melkweg bedraagt ongeveer 100.000 lichtjaar. Onderzoekers vermoeden dat deze metgezellen een rol spelen in de vorming van Firefly Sparkle, doordat hun interactie gas samenperst en de vorming van nieuwe sterren stimuleert. “In het vroege universum werden sterrenstelsels vermoedelijk gevormd door opeenvolgende fusies en botsingen,” zegt mede-auteur Yoshihisa Asada. “We zien dit proces nu mogelijk in actie.”

Een nieuw tijdperk in kosmologie

De ontdekking van Firefly Sparkle markeert het begin van een nieuw tijdperk in het onderzoek naar vroege sterrenstelsels. Volgens Maruša Bradač, lid van het onderzoeksteam, heeft de James Webb-telescoop de kracht om de fijnste details van het universum te onthullen. “Net zoals microscopen ons de wereld van pollen tonen, laat Webb ons de bouwstenen van sterrenstelsels zien. Dit is slechts de eerste van vele ontdekkingen die ons een beter begrip geven van hoe de Melkweg en andere stelsels zich vormden.”

Met dit onderzoek is een nieuw hoofdstuk geopend in de studie van het jonge universum – een fascinerende reis naar ons kosmische verleden.

Bronmateriaal: ESA