Chemische formule van patineren

[Eljas]

Hallo allemaal:

De volgende vraag heb ik aan jullie;

Patineren is (in mijn wereldje) een techniek waarbij je koperhoudende legeringen een gekleurd oppervlak geeft d.m.v. een chemische reactie.

Mocht iemand willen zien hoe dit in praktijk werkt dan wil ik graag even verwijzen naar het forumgedeelte van mijn website. ( knip, geen reclame toegestaan)

Nu ben ik op zoek naar de chemische formule van deze reactie. Soms krijg je een lichtgroene kleur, soms een blauwgroene of bruine kleur. Laatst hoorde ik van iemand dat hij met ammonia op een en de zelfde manier de ene keer groen en de andere keer een blaugroene kleur kreeg. Maar er is o.a. met kopernitraat ook te patineren.

Weet iemand welke chemische formule welke kleur maakt........

Alvast bedankt. [rr]

m.v.g. Eljas

[hzeil]

Alle verbindingen van het tweewaardige koper zijn gekleurd dus er zijn meerdere patina's met verschillende formules en kleuren.

De bekendste is het patina dat zich op zuiver, rood koper vormt aan de atmosfeer. Dat is basisch kopercarbonaat, met een blauwgroene kleur.

Formule: Cu(OH)2.CuCO3.

Maar er zijn ook flesjes met chemicalien te koop die met koper kunnen reageren en een andere kleur geven. De kleuren zijn steeds varianten van geel, blauw en groen.

Ik denk dat je daarvoor in een winkel voor kunstenaars moet zijn.

[Eljas]

Bedankt voor de reactie, hierbij dan alsnog een copie van het artikel.

Rubriek: Uitleg patineren

Onderwerp: Ingebracht door: Eljas

Aanvullende informatie van: Eljas, boek sieradentechnieken/Jinks Mc. Grath

Handboek sieraden maken/Elisabeth Olver

Vakinfo MTS-Schoonhonen





Onder patineren verstaan we het oxideren van koperhoudende metalen. Dit kan door het metaal bloot te stellen aan natuurlijke elementen als lucht en water. Het gebeurt overal om ons heen. Bronzen kunstwerken die in de loop der tijd een groene aanslag krijgen, groen uitgeslagen bodemvondsten of koperhoudende sieraden die groen worden tijdens het dragen.

Als goudsmid is het niet handig om dit proces van nature te laten gebeuren.

Diverse recepten zijn er om dit proces te versnellen.

Enkele voorbeelden hiervan zijn:

Kleur helder bruin tot kastanjebruin:

1 ltr. Water, 25 gr. Kopersulfaat, 25 gr. Nikkelsulfaat, 12 gr. kaliumchloraat, 7 gr. Kaliumpermangaan.

Kleur bruin tot donkerbruin

Insmeren met een papje van goudzwavel (Au2S3) met spiritus of ammoniak.

Na drogen borstelen met messing borstel.

Kleur zwart:

Met blitzbeits (opl. Van zwavellever)

Oplossing van ammoniumsulfide.



Kleur groen:

Oplossing van 1,5 gr. Kopernitraat op 200 ml water

Kleur donker groen:

Papje maken van kopersulfaat:zinkchloride:water = 1:1:1

Opstrijken, laten drogen, afspoelen en in de zon leggen.

Of een mengsel van zaagsel met ammoniak en azijn.

Of een mengsel van zaagsel met ammoniak en keukenzout.

Of 1 ltr. Salmiakzout (NH4Cl) e 250 gr. Ammoniumcarbonaat ((NH4)2CO3)

Kleur groen tot zwart

300 gr. Kopernitraat (Cu(NO3)2) op in 100 cm3 water, daarbij 2 gram zilvernitraat (AgNO3).

Stap 1

Maak het werkstuk goed schoon.

Stap 2

Vetvrij maken

Grote voorwerpen kun je borstelen met water en Weense kalk (CaO). Kleine voorwerpen in verwarmd loogbad. Maar de voorkeur gaat uit naar electrolitisch ontvetten.

Stap 3

Om glansbeitsen toe te passen moet je in tegenstelling van matbeitsen die oxidehuid eerst wegbeitsen in een zuur als bijv. vitriool, vitrex.

Stap 4

Het patineren

Besmeer het oppervlakte met de vloeistof of stop het in een afgesloten bakje met zaagsel. In het algemeen geldt dat het proces warm sneller gaat dan op kamertemperatuur.

Afwerking

Bescherm de laag met bijenwas of een transparante lak. Gebruik geen haarlak want deze lost op in water.

In de praktijk uitgevoerd:

Basismateriaal

Amminiak, keukenzout, koperen ring en een afsluitbaar kunststof bakje.



Zaagsel ruim bevochtigd met ammoniak



Half potje keukenzout erbij



Ring tussen het zaagsel leggen



Ring goed bedekken met het zaagsel



Deksel erop



Bakje goed schudden zodat het vocht en het zaagsel zich goed verspreid



’s morgens en ’s avonds wekstuk er even uithalen en zaagselvrij maken. Kleur controleren en weer opnieuw instoppen.

Wanneer de juiste kleur is bereikt stop je het proces. Spoel het werkstuk af, laat het goed drogen en wrijf het in met bijenwas. Eventueel bijenwas vervangen door een transparante lak.



Resultaat na 24 uur



Resultaat na 36 uur



Resultaat na 48 uur



Wanneer je de patineerlaag wegschuurt zul je zien dat het zaagsel op sommige plaatsen in is gevreten. Je kunt op deze wijze dus ook het koper etsen.

Op onderstaande foto kun je het effect een beetje zien.



Hieronder nog een voorbeeld van een monsterkaart met proefstukjes.

[pavert]

Ik heb een vraag over bovenstaande recepten voor patineren:

bij de kleur groen staat: kaliummangaan.

moet dat niet zijn: kaliumpermanganaat?

Volgens mij wel, ik ben er echter niet zeker van.

[Klintersaas]

Je hoeft heus niet heel het bericht te quoten (liefst niet eigenlijk, vooral niet bij zulke lange berichten). Knip in de toekomst de irrelevante stukken weg. Verder vind ik de passage niet waar jij het woord 'kaliummangaan' bent tegengekomen. In het stukje over de kleur groen staat het volgende:

Kleur groen:

Oplossing van 1,5 gr. Kopernitraat op 200 ml water

Kleur donker groen:

Papje maken van kopersulfaat:zinkchloride:water = 1:1:1

Opstrijken, laten drogen, afspoelen en in de zon leggen.

Of een mengsel van zaagsel met ammoniak en azijn.

Of een mengsel van zaagsel met ammoniak en keukenzout.

Of 1 ltr. Salmiakzout (NH4Cl) e 250 gr. Ammoniumcarbonaat ((NH4)2CO3)

[harriebours]

Heel lang geleden heb ik geëxperimenteerd om messing te kleuren.
Ik verdunde bleekwater 5X zodat het een chloorgehalte kreeg van 1% en 5% ammoniakopl.
eveneens verdunnen tot een gehalte van 1%.
Hierin het goed schone en ontvette messing voorwerp en even afwachten.
De volgende veiligheidsmaatregelen in acht nemen:
 Het mengsel van ammoniak en bleekwater nooit bewaren, er kunnen zich explosieve en giftige verbindingen 
 vormen. Vanwege de schadelijkheid voor de rioolzuivering ook geen grote hoeveelheden mengen.
 Werk in een goed geventileerde ruimte.
Veel succes!

[harriebours]

Een kleine correctie,
Meng het verdunde bleekwater en de verdunde ammoniakoplossing in gelijke hoeveelheden  direct vóór gebruik.
H.Bours