ypsilon schreef:Ik vind dat respect voor andere personen altijd een belangrijk punt is. Zonder kunnen we niet discussiëren. Als snel zou echter de vraag volgen over bijvoorbeeld het ophangen van homo's in sommige streng islamitische landen (ik wil hier reeds anticiperen op dit heikele punt). In hoeverre is dit een uiting van cultuur? In hoeverre mag men deze cultuur verbinden met een godsdienst? Moet men hier nog steeds respect voor opbrengen?
Het probleem is dat er geen universeel aanvaarde standaarden zijn voor de beoordeling van een culturen. Een kritische analyse van een cultuur gebeurt ofwel door iemand die buiten die cultuur staat, en niet ontsnapt aan zijn eigen culturele disposities (cultuur-egocentrisme loert hier om de hoek) ofwel door iemand binnen die cultuur, maar dit is vanzelfsprekend een zeer moeilijke positie.
Deze twee alinea's geven het hele probleem geconcentreerd weer.
De paradox is ontstaan omdat een aantal cultuursociologen meenden dat er onderliggend ergens universele waarden in elke geloof en elke overtuiging aanwezig waren en dat die opgespoord konden worden door wetenschappers.
Dat idee is erg betrekkelijk gebleken. Maar afgezien daarvan zijn het juist de verschillen in waarden die groepen mensen aantrekkelijk vinden om zichzelf te definieren.
Kortom wat universeel is of zou zijn, doet weinig ter zake. Bovendien zelfs al zou het er zijn, hoe kun je herkennen, want het cultuurrelativisme veronderstelt tegelijkertijd dat objectieve kennis hierover onmogelijk is.
Universele geldigheid is alleen mogelijk binnen een bepaald gebied waar een uniform rechtstelsel heerst. Daarbuiten kunnen er overeenkomsten in stelsel zijn (zoals tussen democratieen, vooral die in Europa bijv), maar meer niet.
Normen en waarden zijn onherroepelijk verbonden aan het rechtsstelsel en omgekeerd. Het is dan ook zinloos om het cultuurcentrisme proberen te ontlopen door cultuurrelativisme, omdat subjectiviteit (in de zin van het hebben van eigenschappen) objectiviteit uitsluit (niet in de zin van objectief kunnen meten).
Wat betreft het andere deel van de paradox, het respect, deze ontstaat omdat met hetzelfde woord respect tegenwoordig twee zeer verschillende zaken worden aangeduid. Enerzijds de oude betekenis van respect, namelijk datgene dat navolgenswaard is, en de nieuwe betekenis, datgene dat ongemoeid wordt gelaten. De tweede betekenis is afgeleid van tolerantie (datgene dat eigenlijk niet deugt of in betrekking waartot men cognitieve dissonantie beleefd, maar om een andere reden ongemoeid laat).
Zoals wel vaker ontstaan deze paradoxen voornamelijk door verkeerd taalgebruik en het niet willen benoemen van situaties en begrippen in de valse hoop dat de cognitieve dissonantie die daaruit zou ontstaan, vanzelf verdwijnt.
