sciencetalk

Bijsluiter Psychologie en Sociologie

Welkom op het forum voor psychologie en sociologie!

We beseffen dat dit een hele lap tekst is en dat dat wat kan afschrikken. Toch vragen we dat de geïnteresseerde gebruiker de bijsluiter eerst doorneemt, alvorens te gaan posten. De bijsluiter is opgedeeld in verschillende delen om het behapbaar te houden. Allereerst willen we wijzen op de regels van dit forum:

1. Regels

Zoals op vrijwel ieder forum worden ook hier regels gehanteerd waar iedereen zich bij het schrijven van berichten (posts) aan dient te houden. We vragen daarom iedereen om voor het posten eerst een keer deze regels door te lezen. Zo hopen we dit forum voor iedereen leuk en interessant te houden, zodat veel mensen er iets aan hebben.

Voor hulp bij de functionaliteiten van dit forum, berichtopmaak, enz. is er een uitgebreide reeks help-items beschikbaar.

2. Persoonlijke psychologische problemen

Vraag niet om hulp bij persoonlijke medische of psychologische problemen. De meeste gebruikers van dit forum zijn niet gekwalificeerd om hier antwoord op te geven. Bovendien is het internet niet geschikt om een diagnose te stellen (hiervoor is uitgebreid onderzoek nodig), noch om de nodige psychologische hulp en ondersteuning te bieden. Een recent onderzoek waarschuwt voor de gevaren van "dokter google".

In geval van medische en/of psychologische problemen kun je bij de huisarts terecht. Indien nodig kan hij/zij je doorverwijzen naar een specialist. We verwijzen hierbij naar de links psychologische problemen en hulpverlening, hier vind je zowel de officiële instanties voor het bieden van psychologische hulp, als een aantal plekken op het internet waar je terecht kunt.



3. De visie van dit forum

4. Een overzicht van vak- en deelgebieden

5. Een persoonlijke insteek?

6. Gezond verstand

7. Handige links, minicursussen en feedback

8. Bronvermelding

Waarover gaat dit forum? Waar kunnen de onderwerpen over gaan?

De missie van Wetenschapsforum is de volgende:

• Het verzamelen en inzichtelijk en toepasbaar maken van wetenschappelijk gebaseerde kennis ten behoeve van Nederlandstalige gebruikers. Om dit te bereiken worden onderwerpen zo centraal en toegankelijk mogelijk ingedeeld (toelichting uit de praktijk: mergen van zeer gelijkende topics en indeling in fora). De focus ligt op wetenschappelijke feiten en gestaafde interpretaties.
• Het aanbieden van een discussieplatforum om zo inzichten te verbeteren en een kritisch gefundeerde blik te kunnen vormen en uiten. Hierdoor ontstaat een gemeenschappelijke denktank waarin algemene kennis zich kan ontwikkelen
• Het verlagen van de drempel tot wetenschap en het enthousiasmeren hiervoor. Dit wordt bereikt door een (beperkt gestuurde) discussie mogelijk te maken, waardoor men met andere geïnteresseerden in contact kan komen. Ook door toegankelijke populaire of juist doelgroepspecifieke onderwerpen onder de aandacht te brengen wordt enthousiasme opgewekt.

De gamma-wetenschappen nemen een speciale plaats in op het board van de humane wetenschap. Volgens geijkte wetenschappelijke methoden worden het gedrag en de psyche van de mens bestudeerd. De mens, zijn relaties tot anderen, zijn gedrag, zijn gedachten- en gevoelsleven, staan dus centraal in deze studie. En die mensen, dat zijn wij allemaal.

De meeste mensen denken een meer dan behoorlijk inzicht te hebben in het eigen psychologisch functioneren, de wetenschappelijke psychologie legt echter bloot dat hier wel eens wat aan schort (zie o.a. het kopje [snapback]388132" target="_blank">"gezond verstand"</a>). De meer sociaal vaardigen beroepen zich op een goed inzicht in anderen, maar net zij vallen makkelijk ten prooi aan bepaalde vormen van bias, zo leert de psychologie ons. Het probleem werd ooit als volgt verwoord:

Windsurfer schreef:Juist [het forum psychologie en sociologie] heeft veel last van mensen die allerlei eigen opvattingen poneren over psychologische onderwerpen.

De meest vreemde niet-wetenschappelijk onderbouwde opvattingen of theorieën vliegen over tafel, de posters ervan verdedigen die tot aan de laatste snik, terwijl ze hierbij bestaande kennis en/of geaccepteerde theorievorming m.b.t. de wetenschappelijke psychologie botweg negeren.

Dit leidt ertoe dat sommige topics drie keer zo lang zijn dan nodig, dat leken die geïnteresseerd zijn niet meer uit elkaar houden wat nu wetenschappelijke psychologie is en wat van de koude grond. En het zorgt voor allerlei kromme redeneringen die leiden tot compleet verkeerde opvattingen over wat de psychologie nu eigenlijk voor wetenschap is en hoe ze onderzoek opzet. Sommige deelnemers posten hele zelfgemaakte schema's die kant noch wal raken. Begrippen en mechanismen worden uit hun context gerukt, verkeerd begrepen en verkeerd gebruikt.

We proberen dan ook een evenwicht te zoeken tussen drempelverlaging en nivellering. Omdat psychologie en sociologie nog steeds wetenschappen zijn, kunnen we ons niet overgeven aan nattevingerwerk en speculatie op basis van persoonlijke opvattingen die in tegenspraak zijn met intensief getoetste, verklaarde, en verklarende modellen.

We vragen dus dat je, voor je je mening geeft over een bepaald onderwerp, eerst op zoek gaat naar wetenschappelijke bronnen over dit onderwerp, en je visie hieraan toetst. Hypothesen dienen op wetenschappelijke wijze onderbouwd te worden! Vragen staat altijd vrij: op WSF zijn enkele psychologen en sociologen, en studenten psychologie en pedagogie actief (en we hopen er in de toekomst nog meer aan te trekken!) die met plezier toelichting en verklaringen verschaffen.

Kan een persoonlijke insteek dan helemaal niet? Toch wel, zie daarvoor onder het kopje: <a href="http://sciencetalk.nl/forum/index.ph ... pid=388124" target="_blank">"persoonlijke insteek"[/url]

Een overzicht van de belangrijkste deelgebieden en stromingen van de psychologie kan handig zijn bij het beoordelen van berichten. Hieronder vind je een lijstje met korte omschrijvingen.

Psychologie, sociologie, pedagogie en psychiatrie

Dit overzicht is niet uitputtend. Meer weten? Ga naar "minicursussen en feedback".

Deelgebieden van de psychologie

Psychologische functieleer¹: de studie van de psychologische functies en verrichtingen a.d.h.v. een empirisch-wetenschappelijke methode, met het doel theorieën en modellen te ontwikkelen, te toetsen en toe te passen in praktische situaties.

Ook wel: Experimentele psychologie, d.i. de oude benaming, die meer nadruk legt op de methode.

Onder andere: aandacht, geheugen, leren, denken, probleemoplossing, taal, ...

Sociale psychologie²: de wetenschappelijke studie van hoe personen denken, voelen en handelen m.b.t. tot andere personen en hoe anderen de eigen gedachten, gevoelens en gedragingen beïnvloeden.

Onder andere: sociale cognitie, groepsprocessen, sociale perceptie, conformiteit, stereotypen en discriminatie, ...

Beroemd: Milgram, Asch, Robbers Cave, ...

Ontwikkelingspsychologie: de studie van psychologische verandering en ontwikkeling over tijd (doorheen de levensloop).

Onder andere: nature-nurture-debat, morele ontwikkeling, cognitieve en emotionele ontwikkeling, ...

Persoonlijkheidspsychologie: de studie van persoonlijkheid als een set psychologische trekken en mechanismen.

Ook wel: Differentiële psychologie: de studie van interindividuele verschillen (inzake o.a. persoonlijkheid, emotie, intelligentie, cognitie, motivatie, ... )

Klinische psychologie: de toepassing van de psychologie in een klinische setting, de studie van psychologisch dysfunctioneren.

Onder andere: psychopathologie, psychotherapie, psychodiagnostiek, ...

Arbeids- en organisatiepsychologie: de toepassing van psychologische kennis en methoden op de mens op het werk en in zijn werkorganisatie.

Onder andere: human resources, stress, burn-out, ...

Parapsychologie? De parapsychologie tracht verschijnselen als buitenzintuiglijke waarneming, telepathie, ... op een wetenschappelijke manier te onderzoeken. Door zijn inhoudsgebied behoort deze discipline tot de grenswetenschap. In het verleden is helaas gebleken dat deze onderwerpen nogal eens pseudowetenschappelijk worden aangepakt. Omdat de parapsychologie tot op heden nog geen harde bewijzen heeft neergelegd, en voorgenoemde fenomenen dus (nog) niet aanvaard zijn binnen de wetenschap, is dit stof voor theorie-ontwikkeling.

Bekendste psychologische stromingen:

Behaviorisme: bekijkt observeerbaar en registreerbaar gedrag als enige onderzoeksobject.

Beroemd: B.F. Skinner, Watson, ...

Onder andere: klassieke en operante conditionering, "black box", ...

Psychoanalyse: legt de nadruk op de rol van het onbewuste (vooral inzake ontwikkeling van psychische stoornissen).

Beroemd: Freud, Jung, Adler, Lacan, ...

Onder andere: droomduiding, driftenleer, psychoseksuele ontwikkeling, ...

Sociologie:

Sociologie³ is de wetenschap die begaan is met de systematische studie van de interactie tussen personen en/of sociale eenheden, van de wijze waarop het verloop van deze sociale interactie wordt bepaald door de omgeving en resulteert in de ontwikkeling van vaste patronen en van de gevolgen daarvan voor het menselijk gedrag.

Pedagogische wetenschap:

De pedagogiek is de wetenschap van de ontwikkeling van een kind tot aan zijn volwassenheid. Hij bestudeert de opvoeding, de ontwikkelingsfasen, en ook de relatie tussen het kind en zijn omgeving: familieleden, school, vriendjes en vriendinnetjes, de gebouwde omgeving, media, etc. De nadruk ligt vooral op het handelen. Onder pedagogie wordt de praktijk van het opvoeden verstaan. Men onderzoekt ook de opvoeding van kinderen die moeilijk opvoedbaar zijn. Ze leven in een moeilijke situatie of het dreigt verkeerd te lopen.

Psychiatrie?

De psychiatrie is een medisch specialisme dat zich toelegt op de studie en behandeling van psychische ziektebeelden. Afhankelijk van de insteek zullen onderwerpen meer aanleunen bij de klinische psychologie of bij de somatische geneeskunde.

"Is er dan helemaal geen plaats voor een persoonlijke insteek?"

"Ik heb toch gezond verstand," wordt wel eens gezegd. Dat is helaas onvoldoende in een wetenschappelijke discussie. Toch kan een persoonlijke insteek wel nuttig zijn in een psychologische discussie.

Misschien kamp je zelf met een psychische stoornis, heb je ooit een depressie doorgemaakt, ken je iemand in je omgeving met een dergelijk verhaal, ... In dat geval kan een persoonlijke getuigenis een toevoeging betekenen: indien deze in de juiste context geplaatst wordt, kan het ons een beter inzicht verschaffen. Omdat in de maatschappij vaak nog heel wat vooroordelen en stereotypen heersen omtrent psychische aandoeningen, behoort het tot de missie van Wetenschapsforum om hier iets aan te doen. Let wel: bespreking van persoonlijke problemen is aan regels gebonden (zie het kopje "persoonlijke psychologische problemen").

Een eigen analyse van een (hypothetisch) probleem, kan zo nu en dan ook. Zoals eerder gezegd, moet je deze wel toetsen aan de huidige wetenschappelijke bevindingen, en er niet een hele theorie rond bouwen die alleen maar gebaseerd is op persoonlijke indrukken. Als je een persoonlijke indruk weergeeft, maak dat dan duidelijk, zodat anderen dit kunnen onderscheiden. We zijn er niet op uit meningen de kop in te drukken, maar omwille van de aard van het forum, moeten ze wetenschappelijk gefundeerd zijn.

Het gezond verstand² is niet altijd een referentie. Kijk maar eens naar onderstaande stellingen. Wat zegt je gezonde verstand? De antwoorden staan verborgen en zijn overeenkomstig psychologische modellen en onderzoeken.

1. We houden rekening met de situatie als we het gedrag van anderen verklaren.
   
   
   Verborgen inhoud

   Helaas. We hebben de neiging de situationele oorzaken voor gedrag van anderen te onderschatten. Men noemt dit de fundamentele attributiefout.
2. Het is een mythe dat we een "zelfvervullende voorspelling" kunnen creëren en anderen ertoe aanzetten zich zo te gedragen dat onze verwachtingen bevestigd worden.
   
   
   Verborgen inhoud

   De self-fulfilling prophecy is zeker geen mythe. Men noemt dit het Pygmalion-effect.
   
   Beroemd: Pygmalion in the Classroom
3. Hoe meer je iemand materieel beloont om een leugen te vertellen, hoe sneller hij de leugen zelf zal gaan geloven.
   
   
   Verborgen inhoud

   Het is net omgekeerd. Hij heeft een goede reden gekregen om te liegen. Als hij die niet krijgt, zal hij het gedrag op een andere manier trachten te justifiëren, en de leugen sneller geloven. De verklaring ligt in de cognitieve dissonantietheorie.
4. Mannen zijn, eerder dan vrouwen, geneigd om vriendschappelijke gebaren van het andere geslacht in termen van seksuele motieven te interpreteren.
   
   
   Verborgen inhoud

   Ja hoor, zo zijn we!
5. Hoe groter een groep wordt, hoe groter de groepsdruk ook wordt.
   
   
   Verborgen inhoud

   Dit klopt slechts tot op bepaalde hoogte. Vanaf een bepaald punt zijn er geen bijkomende effecten bij toename van de groep.
6. In een groep roep je luider dan alleen.
   
   
   Verborgen inhoud

   Nee, je individuele prestatie zal veeleer lager zijn. D.i. sociaal lijntrekken. Latané onderzocht deze effecten bij cheerleaders (nochtans proffesionele roepers en klappers), zie hier.
7. Beroemdheden oefenen als rolmodel een grote invloed uit op onze beslissingen m.b.t. gezondheid.
   
   
   Verborgen inhoud

   Deze klopt! Een voorbeeld...
8. De ideeën in een groep, zijn na discussie veeleer gematigd.
   
   
   Verborgen inhoud

   Nee, initiële tendensen worden vaak extremer na discussie, als gevolg van groepspolarisatie.
9. Het geaccumuleerde effect van dagelijkse beslommeringen is ongunstiger voor de gezondheid dan ramp of een andere ingrijpende verandering.
   
   
   Verborgen inhoud

   Inderdaad, frequente microstressoren dragen meer bij tot het stressniveau. Meer over stress: Scientific American...
10. Je kan een leugendetector omzeilen door opwinding bij jezelf te veroorzaken.
    
    
    Verborgen inhoud

    Dat kan inderdaad. Het omgekeerde (opwinding onderdrukken bij vragen over schuld) zou niet lukken. Er bestaat zelfs een handleiding: Hoe bedrieg je de leugendetector?

Handige links (algemeen)

In dit topic vind je een selectie handige links m.b.t. psychologie en sociologie, en kun je zelf handige links posten.

Minicursussen

Voor psychologie en sociologie zijn nog geen minicursussen beschikbaar. Algemene informatie over mini- en microcursussen vind je hier. Ben je geïnteresseerd in het schrijven van een minicursus, zoals bijvoorbeeld een inleiding in een deelgebied van de psychologie, de sociologie, of de pedagogie, of in de methodologie van de gedragswetenschappen? Stuur dan gerust een pb'tje aan Jan van de Velde (coördinator minicursussen) of ypsilon (moderator psychologie en sociologie).

Feedback

Met vragen, opmerkingen, aanvullingen, (complimentjes?) kan je via pb terecht bij ypsilon, of op het feedbackforum.

Bronnen:

1. Aandacht en geheugen, A. Vandierendonck, Academia Press 2006, ISBN 90 382 0876 6
2. Sociale psychologie, Sharon S. Brehm, Saul M. Kassin, Steven Fein, Ivan Mervielde, Alain Van Hiel, Academia Press 2006, ISBN-10: 90 382 0927 4, ISBN-13: 978 90 382 0927 2
3. Sociologie, P. Bracke en H. Brutsaert, Academia Press 2007, ISBN 978 90 382 1066 7

Verdere definities zijn ten dele ontleend aan Wikipedia. Naar andere bronnen wordt met een directe link verwezen.