Inleiding
Paracetamol is een van de meest gebruikte pijnstillers en koortsverlagende middelen wereldwijd. Of het nu gaat om hoofdpijn, spierpijn of koorts, velen grijpen naar dit middel voor verlichting. Ondanks het wijdverspreide gebruik, blijft de exacte werking van paracetamol onderwerp van onderzoek en discussie binnen de medische gemeenschap. Dit artikel biedt een diepgaand inzicht in wat paracetamol is, hoe het werkt, de medische principes erachter, de geschiedenis van de ontdekking, situaties waarin het minder effectief is en andere relevante aspecten.​
Hoe pijnstillers werken (Ted-Ed)
Wat is paracetamol?
Paracetamol, ook bekend als acetaminophen in sommige landen, is een niet-opioïde analgeticum (pijnstiller) en antipyreticum (koortsverlager). Het wordt vaak ingezet voor de verlichting van milde tot matige pijn en het verlagen van koorts. In tegenstelling tot sommige andere pijnstillers, zoals NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen), heeft paracetamol geen significante ontstekingsremmende werking. ​
Hoe werkt paracetamol?
Het exacte werkingsmechanisme van paracetamol is nog niet volledig opgehelderd. Het wordt verondersteld dat paracetamol de synthese van prostaglandinen remt, stoffen die betrokken zijn bij het overbrengen van pijnsignalen en het reguleren van de lichaamstemperatuur. In tegenstelling tot NSAID’s, die voornamelijk werken door de activiteit van cyclo-oxygenase-enzymen (COX-1 en COX-2) te remmen, lijkt paracetamol selectiever te zijn en mogelijk een variant van het COX-1-enzym te beïnvloeden, wat bijdraagt aan zijn pijnstillende en koortsverlagende effecten. ​
De medische principes achter paracetamol
Paracetamol wordt snel opgenomen in het maag-darmkanaal en bereikt binnen 30 minuten tot 2 uur na inname zijn maximale plasmaconcentratie. Het wordt voornamelijk gemetaboliseerd in de lever en uitgescheiden via de nieren. Bij therapeutische doseringen is paracetamol over het algemeen veilig en effectief. Echter, bij overdosering kan het leiden tot ernstige leverbeschadiging, wat het belang onderstreept van het naleven van de aanbevolen doseringen. ​
Wie heeft paracetamol uitgevonden en wanneer?
De oorsprong van paracetamol gaat terug tot de late 19e eeuw. In 1878 synthetiseerde Harmon Northrop Morse paracetamol voor het eerst door de reductie van p-nitrofenol met tin in ijsazijn. Ondanks deze vroege synthese werd paracetamol pas decennia later therapeutisch gebruikt. In 1948 identificeerden Bernard Brodie en Julius Axelrod paracetamol als een actief metaboliet van acetanilide en fenacetine, beide destijds gebruikte pijnstillers. Zij ontdekten dat paracetamol verantwoordelijk was voor de pijnstillende effecten zonder de toxische bijwerkingen van zijn voorgangers, wat leidde tot de introductie van paracetamol als veiligere pijnstiller.
Wanneer werkt paracetamol niet?
Hoewel paracetamol effectief is voor veel soorten pijn en koorts, zijn er situaties waarin het minder effectief kan zijn:​
-
Ontstekingsgerelateerde pijn: Bij aandoeningen waarbij ontsteking een prominente rol speelt, zoals artritis, kunnen NSAID’s effectiever zijn vanwege hun ontstekingsremmende eigenschappen.​
-
Ernstige pijn: Voor ernstige pijn, zoals postoperatieve pijn of kankergerelateerde pijn, is paracetamol alleen mogelijk onvoldoende en kan het nodig zijn om het te combineren met andere analgetica.​
-
Chronisch gebruik: Langdurig of overmatig gebruik van paracetamol kan leiden tot tolerantie, waardoor de effectiviteit kan afnemen.
​
Afsluiting
Paracetamol is een veelgebruikte en toegankelijke pijnstiller en koortsverlager met een relatief gunstig veiligheidsprofiel bij correct gebruik. Hoewel het precieze werkingsmechanisme nog niet volledig is opgehelderd, blijft het een hoeksteen in de behandeling van milde tot matige pijn en koorts. Het is echter essentieel om de aanbevolen doseringen te respecteren en bewust te zijn van de situaties waarin paracetamol mogelijk minder effectief is. Raadpleeg bij twijfel altijd een medisch professional voor advies op maat.
Bronnen:
