Waarom geven mensen elkaar eigenlijk een kus?

Deze vraag, zo simpel als hij klinkt, heeft wetenschappers lange tijd beziggehouden. Nu hebben onderzoekers een intrigerende theorie ontwikkeld: ons romantische kussen zou wel eens kunnen voortkomen uit het vlooigedrag van onze verre voorouders.

In een recent onderzoek, gepubliceerd in Evolutionary Anthropology, stellen wetenschappers de zogenaamde ‘groomer’s final kiss-hypothese’ voor. Deze theorie veronderstelt dat het kussen wellicht evolueerde uit een subtiel zuigend gebaar dat onze voorouders gebruikten na het vlooien. Dit vlooigebaar had een praktische functie: het verwijderen van parasieten of vuil. Hoewel de hygiënische noodzaak verdween naarmate onze voorouders minder beharing kregen, bleef het sociale aspect bestaan. Het kussen zou een manier kunnen zijn om affectie en verbondenheid te tonen, ook zonder een directe functionele reden.

Een biologische basis voor kussen

Het onderzoek gaat dieper in op het ontstaan van het kussen door te kijken naar hoe dit gebaar in verschillende culturen en door de geschiedenis heen wordt gebruikt. De oude Romeinen bijvoorbeeld kenden meerdere vormen van kussen met elk een specifieke sociale betekenis. Ook vandaag blijkt dat kussen vaak gereserveerd is voor bijzondere sociale situaties, wat zou kunnen wijzen op een universele biologische basis. Deze theorie leidde de onderzoekers naar het gedrag van mensapen, onze nauwste evolutionaire verwanten, om te zien of zij gelijkaardige uitingen van sociale verbondenheid tonen. Mensapen beëindigen hun vlooigedrag vaak met een gebaar dat, hoewel subtiel, zou kunnen worden beschouwd als een oerversie van onze kus.

Eerdere theorieën schieten te kort

Door de tijd heen hebben verschillende theorieën geprobeerd de oorsprong van de kus te verklaren. Eén theorie suggereerde dat kussen voortkwam uit het voeden van baby’s met voorgekauwde voeding. Deze theorie bleek echter beperkt omdat dit gedrag specifiek is voor de ouder-kindrelatie en geen sociale functie heeft. Een andere theorie veronderstelde dat kussen ontstaat door de uitwisseling van micro-organismen, waarbij partners elkaars bacteriën verkennen door middel van lipcontact. Hoewel dit idee mogelijk zou verklaren waarom kussen evolueerde, biedt het geen verklaring voor het sociale en emotionele aspect ervan.

De ‘groomer’s final kiss-hypothese’ lijkt volgens de onderzoekers beter in staat om het sociale karakter van het kussen te verklaren. Waar voorgaande theorieën vaak gefocust waren op overlevingsvoordelen, gaat deze nieuwe hypothese verder door te suggereren dat kussen een sociaal bindmiddel werd toen het praktische aspect verdween.

Observaties uit de praktijk

Ondanks het feit dat de onderzoekers vertrouwen hebben in hun theorie, blijft het lastig om deze hypothese empirisch te testen. Vlooigedrag wordt in het wild zelden nauwkeurig vastgelegd, en met name de kleine zuigbeweging die centraal staat in de hypothese is moeilijk te observeren. De wetenschappers pleiten dan ook voor meer veldonderzoek naar het vlooigedrag van verschillende mensapensoorten. Door bijvoorbeeld de duur en intensiteit van vlooien bij apen met verschillende vachtdiktes te onderzoeken, kan wellicht worden vastgesteld of het gedrag inderdaad eindigt met een gebaar dat doet denken aan een ‘laatste kus’.

Kussen is niet overal gebruikelijk

Interessant is dat, hoewel kussen in westerse landen vaak voorkomt, dit zeker niet overal ter wereld het geval is. Uit onderzoek blijkt dat slechts 46 procent van de bestudeerde culturen het romantisch kussen kent. Bij sommige groepen, zoals traditionele jager-verzamelaars, is kussen niet gebruikelijk. Zelfs binnen het Westen variëren kusgewoonten sterk. Zo begroeten Belgen elkaar met één kus op de wang, terwijl men in andere Europese landen twee of zelfs drie kussen geeft. In Oman begroeten mannen elkaar soms met een kus op de neus. Dit laat zien dat, hoewel de basis van het kussen misschien universeel is, de manier waarop het wordt toegepast cultureel bepaald is.

Samengevat biedt de ‘groomer’s final kiss-hypothese’ een interessante nieuwe invalshoek op de vraag waarom mensen kussen. Hoewel het empirisch moeilijk te testen is, werpt deze theorie nieuw licht op het evolutionaire en sociale belang van een handeling die we vaak vanzelfsprekend vinden.

Bronmateriaal: Wiley Library