Lengte dagen op de evenaar

[descheleschilder]

Klopt het als ik zeg dat de lengte van de dagen op de evenaar altijd gelijk zijn aan de lengte van de nachten (12 uur), en dat alleen op 21 Maart en 21 September de Zon daar loodrecht op de Aarde schijnt om 12 uur overdag? 

[Flisk]

Niet echt. De lengte van de dagen zal iets langer zijn dan 12u, de zon heeft immers een grootte en is dus iets langer zichtbaar. Wel zijn ze zo goed als altijd even lang.

De zon zal loodrecht op de evenaar staan tijdens equinox. Dit is ergens rond 20-21 maart en 22-23 juni en veranderd per jaar. Dus niet precies om 12u. Dit is ook vrij logisch. Uren (rotatie v/d aarde om eigen as) en datum (rotatie rond de zon) hebben niets met elkaar te maken.

Voor een tabel met datum en uren klik hier. Merk op dat er telkens ongeveer 6 uur tussenzit als je het per jaar bekijkt, dit is vrij logisch omdat één jaar ongeveer 365,25 dagen is.

De lokale tijd van het punt op de evenaar waar de zon dan loodrecht op staat, zal wel ongeveer 12u zijn, afhankelijk van de positie in de tijdzone.

[Jan van de Velde]

Nog een "dagverlengend" effect: omdat rond zonsopkomst en-ondergang de zonnestralen erg schuin op de atmosfeer invallen worden ze nogal afgebogen en zien we de zon nog terwijl ze meetkundig al achter de horizon is gezakt. 

[Benm]

Het komt er dicht in de buurt, maar in tijden van het jaar dat de dagen lang zijn op het zuidelijk of noordelijk halfrond zijn de dagen op de evenaar iets korter.

In de praktijk merk je dat overigens nauwelijks, het is licht van 6 tot 6 (als je in een correcte tijdzone zit), scheelt wellicht een half uur afhankelijk van de tijd van het jaar.

Wat meer opvalt is hoe snel het licht en donker wordt in deze buurt (zit nu in thailand, maar kom net uit bali dat maar een klein stukje ten zuiden van de evenaar ligt). In nederland heb je lange lichte zomeravonden, hier bepaald niet - een half uur naar zonsondergang is het gewoon helemaal donker.

[Michel Uphoff]

Wat kleine afwijkingen terzijde gelegd (zie onder) zou de daglengte en 50-50 verdeling dag-nacht op de evenaar idealiter niet variëren, maar:

• Als al opgemerkt, de Zon heeft een schijnbare diameter van een halve graad en dat houdt in dat er altijd iets meer dan een halve aardbol wordt verlicht. Dus is de dag hierdoor langer dan de nacht.
• Als al opgemerkt, wordt het licht door de atmosfeer verbogen, waardoor wij de Zon nog/al zien als zij in feite al/nog onder de horizon is. Dit effect verschilt naargelang de atmosferische omstandigheden en kan in extreme omstandigheden tot 5 graden oplopen (niet aan de evenaar overigens, daar is de variatie altijd minder). Vgl. Nova Zembla effect. Ook hierdoor is de dag langer dan de nacht.
• De Aarde heeft een elliptische omloopbaan, die de lengte van de dag door het jaar heen beïnvloedt (vgl. tijdvereffening, analemma). Dit heeft heel weinig invloed op de 50-50 verdeling dag-nacht, maar wel een aanmerkelijke invloed op de lengte van de dag.

Er is nog wat klein of lokaal grut met invloed:

• Rotatie onregelmatigheden (eb/vloed, watermassa's die verplaatsen)
• Variatie in de schijnbare diameter van de Zon (agv de elliptische baan van de Aarde)
• Hoogteverschillen/onrondheid

[descheleschilder]

Bedankt voor deze uitvoerige informatie. Er komt meer bij kijken dan ik dacht. Nog één vraagje aan Flisk. Zijn de equinox dagen niet rond 21 Maart en 21 September (i.p.v. Juni)? Op die dagen is bij ons de verandering in de lengte van de dagen het grootst.

[Flisk]

zijn de equinox dagen niet rond 21 Maart en 21 September (i.p.v. Juni)?

Ja inderdaad, dat is een foutje .Juni moet september zijn in mijn vorige post.

[Benm]

En toch denk ik dat het ergens niet kan klopppen dat iedere dag op de evenaar exact even lang is. Als het zomer of winter is op een van de halfronden dan lijkt het ergens logisch te veronderstellen dat de zon op die dagen nooit loodrecht boven je staat op de evenaar, en de dagen dus korter zijn dan exact 12 uur.

Voor zover ik in de praktijk heb ervaren is het verschil echter marginaal - aan het daglicht zie je het niet op de minuut nauwkeurig, en je zou daadwerkelijk de zonsopkomst en zonsondergang moeten observeren om te bepalen wat de tijd daartussen is.

Als je kijkt daar bruikbaar daglicht dat zijn de dagen allemaal iets langer dan 12 uur - even voor en na zonsondergang heb je nog wel wat licht, al gaat het op de evenaar veel sneller van licht naar donker dan je in nederland ooit gezien hebt. Dat kwartiertje speling doet waarschijnlijk de meeste details teniet tenzij je directe observaties uitvoert.

[Michel Uphoff]

de zon op die dagen nooit loodrecht boven je staat op de evenaar, en de dagen dus korter zijn dan exact 12 uur

 
Op de evenaar heeft de stand van de Zon geen invloed op de lengte van de dag. De Zon beschijnt (de eerder genoemde details weggelaten) ongeacht de stand van de aardas altijd een halve bol. De terminator snijdt de evenaar altijd op + en - 90 graden gezien vanaf de Zon hoe de aardas ook staat. M.a.w. zonsopkomst en -ondergang liggen daar altijd recht tegenover elkaar.
 
Een extreem voorbeeld: Stel dat de Zon op 90 graden, loodrecht boven de noordpool staat. Dan is er op de evenaar altijd een halve Zon te zien die daar over de horizon trekt (dat zou je kunnen zien als 50-50). Verplaats de Zon nu iets, naar bijvoorbeeld 88 graden, en de op de evenaar is de Zon 12 uur op en onder (weer de eerdere details genegeerd).

[Benm]

Oh, zo bezien heb je gelijk - je hebt inderdaad een dag van 12 uur, maar geen zon bovenaan de hemel rond het middaguur. Blijkbaar hebben de andere effecten gevoelsmatig toch meer invloed dan ik dacht - het is wellicht de snelheid waarmee het donker wordt die rond de equinoxes het duister sneller doet vallen waardoor de dag korter lijkt.