Ceres en Pluto, Dawn en New Horizons

[Michel Uphoff]

Lonely Mountain

Dawn is inmiddels gedaald tot een omloopbaan op 1450 km boven het oppervlak van Ceres. Drie maanden geleden op 4500 km hoogte viel naast de witte vlekken in de Occator krater een vreemde solitaire berg al op:

 

Ceres Lonely mountain 4500 km hoogte 2099 keer bekeken

Bron: Nasa.

 

De hoop was dat in een lagere baan meer details gezien zouden worden die uitsluitsel over ontstaan van de berg zouden kunnen geven, maar het tegendeel lijkt het geval. Want wat zien we hier op een derde van de oude hoogte eigenlijk?

 

Ceres Lonely Mountain 1450 km 2098 keer bekeken

LM 2098 keer bekeken

Bron: Nasa, klik voor grotere weergave.

 

Alsof iemand de inhoud van de krater eronder heeft omgekeerd, torent Lonely Mountain bijna 5 km boven een verder vlakke ondergrond uit. Daar waar op de flanken lichte radiale strepen zichtbaar zijn, ontbreekt het aan inslagkraters, en dat duidt op een jong oppervlak ter plekke. In het noorden waar de strepen ontbreken zijn op de flanken wel inslagkraters te zien. Is hier in geologisch recente tijden als bij een moddervulkaan materiaal van de top langs de flanken gestroomd? Zien we hier een duidelijk voorbeeld van cryovulkanisme?

 

De top van de tafelberg lijkt ook kraters te bevatten, maar die zijn nogal misvormd en lijken niet op inslagkraters, ze lijken eerder van (cryo) vulkanische oorsprong. Waarom ligt er aan de voet van de berg nauwelijks materiaal er is geen puinwaaier te bekennen, en rijst de kegel zo scherp begrensd uit het landschap op?
In het zuidoosten lijkt het of er uit kratermonden in de flank materiaal gekomen is dat langs de flanken gezakt is, om ergens aan de voet van de berg in het niet te verdwijnen.

 

LM_detail 2098 keer bekeken

Bron: Nasa

 

De duidelijke schaduw rechts van de grootste rug duidt op een verhoging, het doet wel wat denken aan een lavatunnel; een lavastroom aan het oppervlak die door afkoeling een gesloten dak krijgt. Natuurlijk gaat het bij Ceres dan niet om lava, maar wellicht om een (zoute) ijs/modder slurrie. Zou het materiaal aan de voet van zo'n tunnel zich weer in Ceres kunnen boren?
 
Hier op Aarde zijn dergelijke tunnels meestal nogal grillig van vorm, maar de strepen op de flanken van Lonely Mountain zijn vrijwel kaarsrecht. Bovendien zijn de afmetingen van die rug wel erg heel erg groot voor een dak van een lavatunnel.
Wat is de samenstelling van het witte materiaal; ijs, zout of een ander materiaal en komt het wel uit de berg of is hier een lichtere onderlaag blootgelegd? 

 

Vragen, speculaties, en vooralsnog niemand die een afdoende antwoord heeft. Nasa plaatste de foto zonder verder commentaar. Nasa heeft een webpagina beschikbaar gesteld waar je jouw gok, excuus, mening uit kan brengen mbt tot de oorsprong van het witte materiaal (klik).

 

Ik ben erg benieuwd naar de gedetailleerder opnamen van Occator, de krater met de mysterieuze witte vlekken. De verwachting is dat die binnenkort komen. In oktober zal Dawn 4 keer lager, op 370 km hoogte opnames gaan maken. Hopelijk krijgen we dan meer inzicht. Maar misschien wordt het aantal vragen alleen nog maar groter, want wat deze opname van Lonely Moutain ons hier voorschotelt is behoorlijk raadselachtig.

[Michel Uphoff]

Pluto
New horizons is kort geleden begonnen met het verzenden van meer opnamen die tijdens de passage, nu bijna 2 maanden geleden, zijn gemaakt.
 
Het lijkt redelijk te veronderstellen dat een planeetje zonder aanmerkelijke atmosfeer met een temperatuur lager dan min 200 graden Celsius een dode, saaie wereld zou zijn. Inmiddels weten we beter.
 
En ook de nieuwste opnamen tonen weer een verbazend gevarieerd, complex oppervlak met tal van geologische structuren waarvan de ontstaansgeschiedenis vooralsnog alleen maar uit vraagtekens bestaat. Naar verhouding enorme bergen van rotshard waterijs drijven op een ondergrond van zachter stikstofijs, diepe steile oude inslagkraters worden afgewisseld met half volgelopen en vrijwel geheel uitgewiste kraters in een veel jonger gebied. Vreemde lijnstructuren die op kloven lijken, gletsjers, een soort wirhlpool van zachter stikstofijs, en bijna verscholen in de resolutie structuren die het meest lijken op windduinen. Pluto is een feest voor het oog, en vooralsnog een mysterie voor planetologen. Het zal nog jaren duren voor al de oppervlaktekenmerken verklaard kunnen worden.
 
John Rehling van UnmannedSpaceflight.com vat het kernachtig samen:

"Before, we knew little about Pluto, but thanks to New Horizons, we're now truly dumbfounded by it."

 

Pluto highres 10-9-2015 2098 keer bekeken

Pluto Tombaugh regio highres 10-9-2015 2098 keer bekeken

Overzicht van Pluto, samengesteld uit diverse opnames, en de tombaugh regio in hogere resolutie. Bron: Nasa. Klik voor grotere weergave.
 

Pluto part1 highres 10-9-2015 2098 keer bekeken

Pluto part2 highres 10-9-2015 2099 keer bekeken

Tegen de grens van de resolutie structuren die wat lijken op windduinen. Middenboven, een draaikolk van zachter ijs, gevoed door een gletsjerachtige structuur. Bron: Nasa. Klik voor grotere weergave.
 

Charon 10-9-2015 2099 keer bekeken

Charon in de hoogste resolutie tot nu toe. Bron: Nasa. Klik voor grotere weergave.
 
De forumsoftware beperkt het maximale formaat van weer te geven afbeeldingen. In deze bijlage de opnamen in de hoogste resolutie, van harte aanbevolen!

Pluto 10-9-15

(6.87 MiB) 251 keer gedownload

 
Ceres
Ondertussen, elders in het zonnestelsel, maakt Dawn meer gedetailleerde opnamen van het met kraters bezaaide oppervlak van de dwergplaneet. De befaamde witte vlekken in de Occator krater zijn in de hoogste resolutie tot op heden gepubliceerd:
 

Ceres Occator 2099 keer bekeken

Occator met de witte vlekken. Bron: Nasa
 

 
De witte vlekken zijn zoveel helderder dan de rest van het bijna koolzwarte Ceres oppervlak, dat alleen een samengestelde opname zowel de vlekken als de krater in acceptabel contrast kan laten zien. De vlekken, gefotografeerd met een korte belichtingstijd zijn hier samengevoegd met de langer belichte opname van de krater. De resolutie is ongeveer 150 meter per pixel, terwijl de opnamen zijn gemaakt van een hoogte van 1470 kilometer. De kraterwand is zeer steil, en op een aantal plaatsen duidelijk ingestort.
 
Hier een vergelijking tussen de opnamen van 9 juni en 21 augustus. Het is lastig met zekerheid te zeggen, maar is er hier sprake van een daadwerkelijke verandering, of zijn de belichtingscondities en de invalshoek van het licht geheel verantwoordelijk voor de verschillen?
 

Occator comparison 2097 keer bekeken

Occator blink 2097 keer bekeken

Bron: Dawn Nasa, m.u.
 
Wat de aard en samenstelling van de witte vlekken is, blijft vooralsnog onbekend. In oktober zal Dawn afdalen naar ongeveer 370 kilometer hoogte, en dat is de hoogte waarop de andere instrumenten van Dawn, waaronder de Gamma en neutronen detector en de spectrometer, in staat zullen zijn de samenstelling van kleine gebieden te ontrafelen.

[Michel Uphoff]

Een beeld zegt meer dan duizend woorden, en dat gaat m.i. zeker op voor deze spectaculaire opname. Klik voor grote weergave. Bron: Nasa

 

Op 14 juli 2015, 15 minuten na de flyby van New Horizons langs Pluto keerde de sonde zich om richting Zon en maakte op een afstand van 18000 km deze verbluffend mooie tegenlicht opname van de sikkel van de verre dwergplaneet. Het getoonde gebied is ongeveer 1250 kilometer breed. Klik vooral op de afbeelding voor een (zeer) grote weergave.


Vlak voor de Zon geheel door Pluto verduisterd wordt schijnt het zwakke zonlicht door de dampkring van Pluto, en toont ons de complexe gelaagdheid van het ijle gas. Kijk hoe de lagen, bestaand uit stikstof methaan en koolmonoxide, in hoogte en dikte variëren.


De ruige 4 kilometer hoge bergen waterijs van Norgay Montes links van het midden drijven in een ondergrond van zachter stikstofijs. De gelijkenis van deze bergen met ijsbergen op Aarde is groot, en omdat waterijs niet veel lichter is dan stikstofijs steekt waarschijnlijk ook hier alleen het topje van de ijsberg boven de stikstofvlakte uit. Rechts van het midden ligt de gladde ijsvlakte Sputnik Planum, een overmaat aan stikstofijs die haar weg door het omringende berglandschap vreet.

 

Stikstofijs van Sputnik Planum sublimeert als Pluto wat dichter bij de Zon staat en de damp slaat ten dele neer op het daardoor licht gekleurde bergachtige terrein rechts. Van daar uit loopt het weer zeer langzaam als gletsjerijs gedeeltelijk terug naar Sputnik Planum. Een andere portie van het gesublimeerde ijs vormt de atmosfeer. Pluto verliest naar schatting ongeveer 500 ton stikstofgas per uur, wat leidt tot de hypothese dat die stikstof vanuit het interieur van Pluto moet worden aangevuld.

 

Helemaal bovenin aan de rand van de sikkel steken de bergen van Hillary Montes af tegen de achtergrond van de mistige atmosfeer. Het valt ook onmiddellijk op hoe hoog de bergen zijn in verhouding tot de diameter van de dwergplaneet.


Zie de slagschaduwen van de bergen nabij de terminator rechts van het midden. Lange door de grote afstand tot de Zon zeer scherp begrensde strepen trekken daar hun donkere spoor door laaghangende stikstofmist. Bij de rechterkant, richting de rand van de planeet, tussen het ruigere terrein een oppervlak met allerlei wervelingen, vrijwel zeker gletsjers.


Kraters in alle staten, van scherp afgetekend en vrijwel onaangetast tot nauwelijks herkenbare weggeërodeerde rommelige kuilen. Rechtsonder tegen de terminator de scherpe rand van een hoger liggende krater met opmerkelijk steile hellingen. Steile inslagkraters zijn zeldzaam, en mogelijk is hier - net als op de sponsachtige Saturnusmaan Hyperion (klik) - een poreuze ondergrond en de lage gravitatie verantwoordelijk voor deze aparte vorm. Inslagen van ruimtepuin zijn hier waarschijnlijk niet zo gewelddadig als bij zwaardere hemellichamen, en het puin drukt eerder diepe kuilen in de sponsachtige bodem dan dat het met veel geweld een ondiepe kuil slaat.


In de waas van de atmosfeer zijn een paar streepjes zichtbaar. Dat zijn de beelden van sterren. De Ralph camera, eigenlijk een soort lijnscanner, bleef tijdens het maken van deze opname op Pluto gericht, terwijl New Horizons met zeer grote snelheid langs Pluto scheerde, het gevolg is dat de sterren als streepjes zichtbaar worden.


Het schuine streepjespatroon dat vooral in de donkere gebieden over de hele foto zichtbaar is, is periodieke ruis, een ook van Cassini foto's bekend fenomeen. Normaal wordt een foto nabewerkt om deze ruis weg te filteren, hier is dat nog niet gebeurd.

 

De opnamen van de 'groothoek' camera Ralph behoren niet tot de eerste prioriteit in het downloadschema. We kunnen de komende maanden nog meer van dit soort spectaculaire beelden verwachten van de buitenaardse schoonheid van Pluto.

[Michel Uphoff]

Nasa heeft een compositiefoto van Pluto gepubliceerd met ongekend detail in grote delen van het oppervlak van de dwergplaneet. De oorspronkelijke afbeelding is maar liefst 64MB groot en telt 8000 bij 8000 pixels. In de link hieronder is hij te downloaden.

Hier een wat bescheidener licht gecomprimeerde weergave van 4000 bij 4000 pixels. Klik op de afbeelding voor zeer grote weergave en geniet van de enorme diversiteit van het oppervlak en de vele wonderlijke geologische structuren. Ongetwijfeld zal het nog jaren kosten voor er voldoende onderbouwde verklaringen zijn voor wat we hier allemaal zien.



Wat uitsneden uit de opname. Alle afbeeldingen Bron: nasa. (klik voor grotere weergave):

Image1 2096 keer bekeken

Image2 2096 keer bekeken

Image3 2096 keer bekeken

Image4 2096 keer bekeken

Image5 2096 keer bekeken

Image6 2096 keer bekeken

Supergrote afbeelding (downloaden duurt een tijdje): klik

[Michel Uphoff]

Een week na de release van het geweldige mozaïek van Pluto (hierboven) is ook van Charon een prachtige opname vrijgegeven:


Bron:Nasa. Klik voor grote weergave.

Meest opvallende kenmerken zijn de bruinrode noordpool (mogelijk neergeslagen gassen van de Pluto atmosfeer), en de gigantische kloof die waarschijnlijk heel Charon omvat. Het terrein onder en boven de kloof lijkt volgens voorlopige kratertellingen een verschillende leeftijd te hebben. Mogelijk is de kloof ontstaan door het uitzetten van waterijs tijdens het bevriezen van de Plutomaan.

[gallo]

Iemand die hier iets van weet?:

NASA kondigt nieuwe ontdekking op Pluto aan


zoals of er weer een live persconferentie is net als vorige week? en waar en hoelaat die te volgen is??

 

[Michel Uphoff]

Het New Horizons team (inclusief de 'bron', Alan Stern) meldt:
 
"There is a false rumor going around that there will be a BIG N.H. science team announcement tomorrow.
Completely false."
 
Gebakken lucht van een of andere journalist, gaat als een lopend vuurtje over internet. 
Aan controle op juistheid doet het AD kennelijk ook niet meer, dat kost maar moeite.

[gallo]

Ok duidelijk, jammer, maarja.


Bedankt in ieder geval!

[gallo]

Het was blijkbaar toch niet helemaal complete onzin er is toch iets (nieuws?) naar buiten gekomen.  
 

De New Horizons NASA-missie heeft blauwe luchten en ijswater gevonden op Pluto, dat is donderdag bekend geworden. De foto's die NASA verspreidde, zijn prachtig.

 De eerste kleurenfoto's van de nevels in de atmosfeer van Pluto tonen dat die nevels blauw zijn. ,,Wie had ooit kunnen verwachten dat we blauwe lucht zouden vinden in de Kuipergordel. Het is prachtig", zegt Alan Stern, planetoloog en leider van de New Horizons Missie. De deeltjes zelf zijn waarschijnlijk eigenlijk eerder grijs of zelfs rood, maar ze verspreiden een wonderlijk blauw licht dat de NASA-wetenschappers met open mond achterlaat. NASA heeft ook ijswater gevonden in enkele regio's op de dwergplaneet. ,,Het verbaast me dat het ijswater zo rood gekleurd is", zegt Silvia Protopapa, teamlid van de University of Maryland.

Raadsel

Het ijswater brengt voorlopig meer vragen dan antwoorden voor de wetenschappers. ,,We begrijpen de relatie tussen het waterijs en de roodachtige Tholin kleurstoffen op het oppervlak van Pluto nog niet". Begrijpen waarom het water op sommige plekken opduikt en op andere plekken niet, is een raadsel dat het team wil ophelderen.

 De wetenschapper Alan Stern gaf eerder tijdens een lezing op een universiteit in Canada aan dat hij de ontdekking zelf nog maar amper kan bevatten, maar dat hij toen nog niets mocht onthullen over de aard ervan. Hij noemde de ontdekking verbluffend. 

[Michel Uphoff]

Ik vermoed dat Stern wat te enthousiast is geworden tijdens zijn lezing en zich snel gedwongen zag zijn eigen 'bombshell' te demonteren:

 

Image1 2096 keer bekeken

 

Dat er waterijs op Pluto is, is al zeer lang bekend en het rode tholin is ook een bekende stof. Wat nieuw is, is dat we nu enkele plaatsen kennen waar het waterijs kennelijk aan het oppervlak komt, en dat de locatie daarvan overeenkomt met behoorlijk rode gebieden, en een goede verklaring daarvoor ontbreekt nog.

 

Het AD linkt toch weer terug naar haar eigen, al een dag eerder debunked, bericht maar houdt zich gelukkig enigszins in. Andere media gaan op het horen van "blauw!" niet gehinderd door kennis helemaal los en suggereren de 'tweede blauwe planeet' van het zonnestelsel, 'Aardachtige atmosfeer', 'Pluto lijkt op de Aarde', gepaard met ongefundeerde speculaties over leven op Pluto.
 
De Mirror Online opent een poll 'is er leven op Pluto?' (door 67% van de respondenten met 'ja' beantwoord). De website van de Daily Express kopt: "ICE ON PLUTO: Now frozen water and BLUE SKY found on dwarf planet giving more hope of life."
De onzin houdt niet op. En dat allemaal door ijs en de kleur blauw.

 

Vervelend detail is echter dat de aardatmosfeer in de gefotografeerde omstandigheid (verduistering van de Zon) helemaal niet blauw maar rood is. Zie daarvoor dit topic over de maansverduistering: klik.
 

Image1 2096 keer bekeken

Aarde verduistert de Zon, gezien vanaf de Maan (impressie).
 
De atmosferische druk is op Pluto ongeveer 100.000 tot een miljoen keer zo laag als op Aarde. Dat is de druk op ongeveer de hoogte waar de eerste ruimtevaarders kort boven de Aarde vertoefden, de ruimte dus. En waar bij ons op Aarde overdag de hemel blauw is, is hij op Pluto dus pikzwart omdat daar nagenoeg geen atmosfeer is. Kortom, van die door de media gehypte 'kleurovereenkomst' klopt geen ene snars. Nou ja, op beide planeten is de hemel 's nachts zwart..
 
Wat wel overblijft is een mooi plaatje van een blauwe rand van de ijle Plutoatmosfeer in tegenlicht:

 

Blue_hazes_over_backlit_Pluto 2096 keer bekeken

Pluto verduistert de Zon, gezien vanuit New Horizons. Bron: Nasa

[MaseX]

Wat jammer nou Michael ik verheugde me al op wat nieuwe informatie.

Trouwens de foto's die je hier heb staan, dat zijn wel hele mooie scherpe foto's.

NH heeft in ieder geval een beste megapixel camera!

Ik denk dat de media dit als een mooie kans ziet om zoveel mogelijk bezoekers naar hun site te trekken.

[Bio-Logic]

De Mirror Online opent een poll 'is er leven op Pluto?' (door 67% van de respondenten met 'ja' beantwoord). De website van de Daily Express kopt: "ICE ON PLUTO: Now frozen water and BLUE SKY found on dwarf planet giving more hope of life."
De onzin houdt niet op. En dat allemaal door ijs en de kleur blauw.

 
Misschien is het een hyper-intelligente tint blauw?

[Emveedee]

Haha, nice
 
Je link doet 't niet trouwens, ik gok dat je deze bedoelt.

[Michel Uphoff]

De witte vlek van Ceres

De grote witte vlek in de Occator krater van Ceres is een van de meer dan 130 heldere gebieden die inmiddels op de dwergplaneet zijn aangetroffen, en al maanden is het de vraag wat de samenstelling en oorsprong van deze vlek is.

 

Nu Dawn Ceres tot op 380 km genaderd is, kunnen de spectrometers aan boord van Dawn een gedetailleerder beeld van de samenstelling van het oppervlak geven. De eerste resultaten worden binnenkort verwacht. Maar nu al lijkt er een tip van de sluier te worden opgelicht in een studie van Andreas Nathues van het Max Planck Institute for Solar System Research in Duitsland.

 

Occator 2100 keer bekeken

Een opname van Occator in valse kleuren. Rood komt overeen met golflengten van 0,97 µm (nabij infrarood),
groen met 0,75 µm (zichtbaar rood licht), en blauw met 0,44 µm (blauw zichtbaar licht).
De opname is gemaakt van een afstand van 4400 km. Bron Nasa. Klik voor grotere weergave.

 


Flyover van Ceres.

 

Vrijwel alle witte vlekken vallen samen met inslagkraters, en het witte materiaal komt overeen met magnesiumsulfaat hexahydraat (MgSO₄.6H₂O), een stof die lijkt op het witte poeder van Epsom zout. Volgens Nathues is dit zout achtergelaten zijn nadat inslagen van meteorieten de bodem omgewoeld hebben en het aanwezige pekelwaterijs sublimeerde (direct van ijs naar damp overging). Onder de zeer donkere asfaltkleurige  toplaag van Ceres wordt dus een laag van pekelwaterijs vermoed, maar komende waarnemingen moeten dat nog bevestigen. 

 

De Occator krater bevat de grootste hoeveelheid van dit witte zout, dat meer dan 10 keer zoveel licht reflecteert als de donkere gebieden. Met zijn scherpe randen en steile wanden en zichtbare resten van lawines moet de 90 kilometer grote Occator krater vrij jong zijn, de leeftijd wordt op ongeveer 80 miljoen jaar geschat.

In Occator werd, zo berichtte ik in dit stukje periodiek een waas waargenomen, alsof daar een soort mistbanken ontstaan op het 'heetst' van de dag, die als het kouder wordt weer verdwijnen. Dat werd ondersteund door de hier gemelde waarnemingen van het Herschel ruimte observatorium. 

Al met al lijkt deze activiteit veel op de outgassing die we ook van kometen kennen als de temperatuur toeneemt. Mogelijk tilt verdampend waterijs minuscule stofdeeltjes op in een wolk en laat het witte zout als een dunne toplaag achter. Een zeer bescheiden vorm van cryovulkanisme.

 
Ammoniak hoort daar niet

Mogelijk even interessant is het ammoniak. Het oppervlak van Ceres blijkt vrij rijk te zijn aan ammoniakrijke kleimaterialen. Dat is vreemd want ammoniakijs zou bij de op Ceres heersende temperaturen vrij snel verdampen en de ruimte in verdwijnen. Mogelijk dat het ammoniak chemisch gebonden is aan mineralen, waardoor het veel langer stabiel blijft, maar dan nog is de huidige hoeveelheid niet goed verklaarbaar. De temperatuur op Ceres varieert tussen min 93 en min 33 graden Celsius aan de evenaar. Bij deze temperaturen en een nagenoeg vacuüm kan waterijs en zeker ammoniak niet erg lang blijven bestaan.

 

In dit bericht speculeerde ik:

 

Een speculatie mijnerzijds is dat het niet ondenkbaar is dat Ceres een Kuipergordelobject is, net als Pluto. Dan zou de dwergplaneet mogelijk zeer lang in de erg koude regionen van het zonnestelsel hebben vertoefd, waardoor de kraters behouden bleven. Later is het dan door baaninstabiliteit naar de warme regionen tussen Mars en Jupiter gemigreerd, en is het 'uitwissen' van de kraters begonnen. Waarom dat dan in enkele gebieden meer en in andere minder is gebeurd, blijft dan nog wel een vraagteken. De samenstelling van Ceres en Pluto lijkt de nodige overeenkomsten te vertonen, terwijl de nogal elliptische omloopbaan die onder een hoek staat met het baanvlak van de andere planeten het minder waarschijnlijk maakt dat Ceres op de plaats waar ze nu haar baantjes trekt ontstaan is.

 

Ook de Neptunusmaan Triton, de komeet 67P en een aantal ijsplanetoïden lijken van origine Kuipergordelobjecten te zijn geweest, dus zo wild lijkt deze gedachte niet.

 

Leden van het Dawn science team spreken nu ook het vermoeden uit, dat Ceres mogelijk niet in de planetoïdengordel is ontstaan, maar ergens in de veel koudere buitengebieden van het Zonnestelsel, in de buurt van Neptunus.

 

"The presence of ammonia-bearing species suggests that Ceres is composed of material accreted in an environment where ammonia and nitrogen were abundant. Consequently, we think that this material originated in the outer cold solar system," said Maria Cristina De Sanctis, lead author of the study, based at the National Institute of Astrophysics, Rome.

 

Deze hypothese lijkt ook steun te krijgen vanuit een andere invalshoek; De samenstelling van Ceres en de haar omringende puinresten in de planetoïdengordel komen niet goed overeen. Ceres bevat meer water, en ook de chemische vingerafdruk van de kololstofrijke meteorieten wijkt op onderdelen af van die van Ceres.

 

Meer lezen: klik

[Michel Uphoff]

In bericht #61 schreef ik wat speculatie over 'Lonely Mountain', de enorme tafelberg op Ceres met zijn witte flanken. Inmiddels heeft de berg een officiële naam gekregen, Ahuna Mons. Met een hoogte van 4 km en een basis van 17 km zou zo'n berg op Aarde al indruk maken, maar op de naar verhouding zeer kleine Ceres is het een monster dat zonder enig aanwijsbare oorzaak hoog uit torent boven de redelijk vlakke omgeving.

 

ceres1 2100 keer bekeken

Ahuna Mons in wandelaarsperspectief. Bron: O. Ruesch et al

 

Over ondermeer deze berg is er deze week een paper van O. Ruesch et al in Science magazine verschenen, dat wat meer inzicht geeft in dit enigmatische object. Zij komen tot de conclusie dat het een ijsvulkaan is. Ceres bestaat een rotsachtige kern waar omheen een mantel van ijs vermengd met rotsen en allerlei zouten waarboven een donkere toplaag van een kleiachtige substantie (fylosilicaten). Vanwege het hoge zoutgehalte is dat ijs onder de juiste omstandigheden een taaie massa die kan vervormen, en als bij een vulkaan op Aarde opgestuwd kan worden. Eenmaal door het oppervlak gebroken bevriest de buitenlaag (op Ceres is het gemiddeld -40 graden Celsius) die geleidelijk door nieuwe toevoer van cryomagma omhoog wordt gestuwd. Het team verondersteld dat - gezien de geringe verwering - deze ijsvulkaan relatief jong is, en ongeveer 70 tot 210 miljoen jaar geleden ontstaan moet zijn.

 

Op Aarde zijn dergelijke formaties ook aanwezig, maar dan bestaat de vulkaan niet uit ijs maar magma. De Chaitén dome in Chili wordt door het team als voorbeeld gegeven:

[attachment=22679:chaitén dome chili.jpg]
Chaitén dome, Andes, Chili.


Cryovulkanisme is een concept dat al veel langer wordt verondersteld een rol te spelen bij hemellichamen in de koudere buitengebieden van het zonnestelsel, maar Ahuna Mons is het eerste concrete voorbeeld dat wij in het zonnestelsel hebben aangetroffen.
 
Hoe een zo klein hemellichaam als Ceres kennelijk nog vrij recent geologisch actief kan zijn geweest, is de vraag. Verondersteld werd dat deze dwergen al lang geleden volledig afgekoeld zouden moeten zijn tenzij er van opwarming door gravitatiegetijden sprake is, zoals bijvoorbeeld bij enkele manen van de reuzenplaneten. Maar dat fenomeen kan op de huidige locatie van Ceres, ver van Jupiter, niet optreden.
 
Een mooie animatie van een vlucht boven Ceres op basis van de foto's van Dawn wilde ik jullie ook niet onthouden:
 

 
Meer lezen:
http://phys.org/news/2016-09-ceres-tiny-world-volcanoes-erupt.html
http://science.sciencemag.org/content/353/6303/aaf4286