Complotdenkers hebben soms gelijk

[Jan van de Velde]

Socioloog Jaron Harambam (34) promoveert deze donderdag in Rotterdam op onderzoek naar de complotdenkerscultuur in Nederland, The Truth Is Out There. Zijn onderzoek laat zien dat er meer diversiteit in die wereld is dan de bestaande stereotypen.
 
„De meest gangbare definitie: een verklaring voor een gebeurtenis of gebeurtenissen door te wijzen op geheime handelingen van een bepaalde groep mensen. Maar dat gaat niet altijd op. Ik noem het liever een lezing van een gebeurtenis die tegen de officiële waarheid ingaat.”

911 2942 keer bekeken

“Ik zag vier sociologische processen opdoemen waarom complotdenkers overgaan van de ‘normale’ wereld naar de complotdenkwereld. Secularisering is er één. Mensen waren gelovig opgevoed, maar kwamen erachter dat de kerk één groot corrupt politiek instituut was. De tweede is mediatisering. Want we leven in een wereld die verzadigd is met beeld, maar alles kan gephotoshopt zijn. Globalisering, de derde, zorgt voor andere perspectieven en inzichten. Een man vertelde over zijn reizen in landen achter het IJzeren Gordijn. Hij merkte dat nieuws daar anders wordt gebracht en mensen de wereld anders zien. De vierde is de democratisering van kennis. Wij zijn steeds hoger opgeleid en worden geleerd kritisch te kijken naar kennis. Waar komt deze vandaan, wie maakt haar, welke belangen zitten daarachter? Dé waarheid is door al deze processen op losse schroeven komen te staan, waardoor er ruimte is ontstaan voor andere verhalen, zoals complottheorieën.”
 
 
Lees meer in NRC , en in Erasmusmagazine

[Pinokkio]

Complotdenkers krijgen het druk: laatste documenten over moord op Kennedy worden vandaag vrijgegeven.
https://www.volkskrant.nl/buitenland/complotdenkers-krijgen-het-druk-laatste-documenten-over-moord-op-kennedy-worden-vandaag-vrijgegeven~a4523564/

[Benm]

Dat zou kunnen, al is het inmiddels wel een heel oude zaak en daarmee mogelijk niet meer zo interessant. 
 
In het algemeen denk ik dat het vooral zichtbaarder is geworden door internet, en mensen met dezelfde ideeen elkaar gemakkelijker vinden en die ideeen verder/beter kunnen uitwerken. 
 
Of ze gelijk hebben zal per geval nogal verschillen: Je hebt vrij absurde complotten zoals 'de aarde is plat', ietwat minder absurde als '9/11 was een inside job' en, m.i. best realistische als 'misdrijven door immigranten worden nauwelijks in mainstream media besproken'. 
 
Wat wellicht speelt is het gebrek aan iets of iemand met authoriteit die zonder meer als betrouwbaar gezien wordt. Oorspronkelijk was dat wellicht de kerk, maar als ongelovige zijn de meeste religies eerder enorme complotten dan waarheden. De overheid heeft ook flink aan reputatie verloren, zeker nu zo nu en dan zaken alsnog aan het licht komen die echt niet in de haak waren (denk aan zo'n bonnetjes-affaire, an sich niet zo heel erg, maar doet wel enorm afbreuk aan de reputatie van de overheid). 

[physicalattraction]

„De meest gangbare definitie: een verklaring voor een gebeurtenis of gebeurtenissen door te wijzen op geheime handelingen van een bepaalde groep mensen. Maar dat gaat niet altijd op. Ik noem het liever een lezing van een gebeurtenis die tegen de officiële waarheid ingaat.”

 
Als de schrijver op deze wijze definities gaat herdefiniëren, krijg ik gelijk het gevoel dat hij alleen maar het woord "complottheorie" gebruikt om zijn verhaal spannender te laten klinken.

[Benm]

Het probleem is denk ik die "officiële waarheid" - wie heeft de authoriteit om te bepalen wat de officiële waarheid is?
 
Als je bijvoorbeeld kijkt naar wat de kerk eeuwen heeft gedaan is hun officiële waarheid in de basis feitelijk gebaseerd op een grote leugen cq fantasie of op zn best niet-verifieerbaar verhaal. 
 
De overheid kampt met hetzelfde probleem, de macht van het koningshuis is door god gegeven, maar praktischer gezien ligt die macht nu bij de regering die welliswaar verkozen is (en ik geloof nog wel dat dat eerlijk verloopt in nederland), maar niet dat die regering heel transparant communiceert. 

[Hecate909]

Met al dat list en bedrog van bedrijven en overheden is het niet vreemd als het "gewone volk" af en toe wat achterdochtig is. Er zijn tenslotte schandalen genoeg geweest.

[Benm]

Dat is ook wat het lastig maakt, als twee bronnen die voor jou ongeveer even geloofwaardig zijn precies het omgekeerde vertellen moet je kiezen wie je gelooft. 
 
Wetenschappelijk is dat vaak nog wel te doen doordat je dingen (herhaaldelijk) kunt testen, zaken als hoe vaccinaties wel degelijk helpen tegen uitbraken van ziektes en dergelijke zijn aantoonbaar. 
 
Maar of het NOS journaal vrij specifiek dingen niet in beeld brengt rond enig beleid is veel lastiger aan te tonen: nieuwswaardigheid van een of ander is niet een heel objectief gegeven, en daarnaast zou je het van iemand binnen de organisate moeten horen - en is een dergelijke klokkenluider te vertrouwen of misschien gewoon boos omdat hij ontslagen is en daarom zijn voormalig werkgever zwart wil maken?
 
Vrij absurde complotten als een platte aarde of het nep zijn van de maanlandingen zijn best aardig te onderzoeken, maar voor veel complotten ligt dat een stuk lastiger. 
 
Iets als '9/11 was an inside job' is een goed voorbeeld van een potentieel complot dat mogelijk niet hard te ontkrachten of te bewijzen is. Zelf geloof ik er niet in, maar ik begrijp wel waarom mensen dat wel geloven en er zijn zekere plausibele theorien over hoe zoiets gewerkt kan hebben. 

[Beresteyn]

Mooi typisch plaatje van 9/11. Het is werkelijk ongelofelijk dat er nog steeds mensen zijn die denken dat die aanslag geen false flag operation was, terwijl er al zoveel bewijs is geleverd dat het officiële verhaal aan alle kanten rammelt. Maar goed, er zijn ook nog mensen die anno 2017 denken dat ze van boven aangestuurd worden door een man met een baard. D'r zijn nou eenmaal heel veel mensen in de wereld die de realiteit niet willen weten.
 
Overigens slaat deze promovendus met zijn laatste punt de plank volledig mis: de democratisering van kennis. Ja, we worden gemiddeld gezien steeds beter opgeleid en we hebben steeds meer toegang tot verschillende bronnen, maar we leven ook in een tijd waarin steeds meer kennis wordt gecensureerd omdat het niet zou 'deugen'. En dat werkt de 'democratisering' van kennis juist weer tegen. Vooral politiek gevoelige informatie is daar het slachtoffer van. We krijgen, via de NOS, maar ook op universiteiten, vaak eenzijdige informatie geleverd. Die bronnen hebben ten opzichte van het overgrote volk een autoritaire positie en dus vertrouwen die mensen op de validiteit van de informatie die geleverd wordt. Het is en wordt, helaas, steeds vaker aangetoond dat die autoriteiten eenzijdige informatie leveren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat steeds meer mensen de mainstream media links laten liggen en alternatieve media prefereren. Het is dan ook niet gek dat steeds minder mensen nog vertrouwen hebben in de politiek. Dit schijnt een steeds groter wordende groep te zijn, die vaak worden geframed als 'populisten' omdat zij een bedreiging vormen voor de zittende macht.
 
Complotdenken is een logisch gevolg nadat je er achter komt dat je al je hele leven voorgelogen wordt. Het is goed dat men ook hierop kan promoveren. Eerlijk gezegd verbaast het me ook een beetje, aangezien de universitaire wereld dit soort denkbeelden vaak de kop in wil drukken. Onlangs had ik een college waarin ons werd verteld dat je sommige informatie beter kunt weglaten uit publicaties. Bijvoorbeeld als bepaalde eigenschappen te linken zijn aan etnische genen, dat we dat niet mogen vermelden omdat het 'beledigend' zou kunnen zijn voor etnische groepen en er gezeik zou kunnen ontstaan rondom je publicatie. Er zijn ook universitaire docenten (bijv. op de UU), voornamelijk op sociologische studies, die menen dat het genetisch bepaald is dat blanke mensen racistisch zijn. Op dat soort momenten weet je dat het onderwijs, de politiek en de media op dat gebied ernstig tekort schieten aan kwaliteit, realiteit en integriteit. Kortom, het is niet raar dat mensen 'complotdenken'.

[Benm]

Onlangs had ik een college waarin ons werd verteld dat je sommige informatie beter kunt weglaten uit publicaties. Bijvoorbeeld als bepaalde eigenschappen te linken zijn aan etnische genen, dat we dat niet mogen vermelden omdat het 'beledigend' zou kunnen zijn voor etnische groepen en er gezeik zou kunnen ontstaan rondom je publicatie.

 
Dit soort dingen dus
 
Dingen weglaten omdat ze politiek niet al te correct zijn is een ding, maar dit soort gegevens weglaten kan ook een betreffende groep duperen. Bij medicijnen kan het voorkomen dat ze sterker of zwakker werken bij mensen van een bepaalde afkomst. Zoiets is gewoon een meetbaar feit, en bovendien een nuttig feit om te weten als je die mecijnen gaat voorschrijven. Als je dit soort zaken echter niet publiceert kan daar echter geen gebruik van worden gemaakt. 

[aardbewoner]

@benm Inderdaad ,probleem is alleen dat je aan iemands buitenkant niet kan
zien welke etnische genen van toe passing zijn. We zijn gen technisch een aardig etnisch mengsel.
 
Ja het grootte probleem.Wat is de waarheid. Het is voor mij duidelijk dat overheden bijna altijd een politiek correcte versie presenteren.
Als voorbeeld het circus omtrent de jont strike fighter ,kan je bijna niet anders zeggen dan iemand heeft aardig druk uitgeoefend en misschien wat financiële overtuigings middelen gegeven,om die wrakken die niet eens 10% van hun geadverteerde taken kunnen uitvoeren zonder DURE “upgrades” aan te schaffen.Kunnen we ergens lezen wie dat was,welke middelen zijn gebruikt ?
 
Wat betreft de mainstream media die kopen allemaal hun nieuws van de bekende amerikaanse bronnen,en die zijn strikt neutraal
Mijn grumpy 2 ct.

[Beresteyn]

Precies Benm. Personalized medicine komt ook steeds meer op, omdat reguliere behandelingen voor bepaalde genetische groepen gewoon niet of minder goed aanslaan. Het wordt nu nog grotendeels niet toegepast omdat het nog niet voldoende ontwikkeld is en omdat het nog teveel geld kost. Sommige mensen hebben namelijk dankzij hun genoom een betere natuurlijke afweer tegen bepaalde ziekten dan anderen. Met andere woorden, de één is genetisch gezonder dan de ander. Ook met het aanslaan van medicijnen heb je dus verschillen tussen genetische groepen. Het zou me dan ook niks verbazen als er over enkele jaren een maatschappelijke discussie ontstaat rondom 'discriminatie op ziek zijn'. Dan gaan bepaalde groepen mensen meer geld eisen van de zorgverzekering bijvoorbeeld. Maar als je het niet benoemt, kan men ook niet werken aan een oplossing. Sterker nog, je ontwijkt de realiteit en dat is zeer ernstig.
 
Je ziet eenzelfde fenomeen rondom de klimaathype die op dit moment speelt. Je ziet onderzoeken die beweren dat we in een doemscenario zitten en dat de aarde schrikbarend snel opwarmt, maar je ziet ook onderzoeken die laten zien dat de aarde juist afkoelt. Daartussen zie je dan een enorme subsidiepot van miljarden, waarvan de overgrote meerderheid wordt uitgegeven aan zinloze en inefficiënte projecten. Projecten die ons netto amper tot niets opleveren, maar wel ontzettend veel geld kosten. Om maar te laten zien dat we meedoen aan de hype en dat we zo 'milieubewust' zijn. Het is werkelijk stuitend. Door die tegenstrijdige publicaties, het uitblijven van onomstotelijk bewijs, het falende beleid en de miljarden geldstromen naar aantoonbaar zinloze projecten zorgt uiteindelijk voor het wantrouwen onder het volk. En dat levert, net als het verloochenen van die feiten rondom genetica, ons meer problemen op dan dat het ons oplevert. Helaas gaat politieke correctheid gepaard met hele grote geldstromen en belangetjes.

[Benm]

Vaak inderdaad wel, al wordt er soms wel een link gelegd tussen afkomst/genetica en bepaalde medische toestanden. Iets vrij breed bekends is lactose intolerantie onder niet-blanken. Dit is vrij algemeen bekend en je zult de gemiddelde aziatische hotelgast er geen plezier mee doen een glas melk bij zijn ontbijt te serveren. 
 
Andere zaken zijn bijvoorbeeld adviezen rond vitamine-D supplementen voor mensen met een donkere huidskleur of advies tot gebruik van zonnebrandcreme voor mensnen met een lichte. Maar dit zijn allemaal heel oude bekende zaken, en in zeker mate tamelijk logisch te begrijpen voor de gemiddelde mens. 
 
Maar bij meer recente ontdekkingen is de onbekendheid groter. Zo blijkt uit sommige studies dat statines minder effectief zijn in mensen met een donkere huidskleur die kampen met een verhoogd cholesterolgehalte. Dit is toevallig wel gepubliceerd, maar je kunt je afvragen hoeveel niet, en hoe vaak als gevolg daarvan verkeerde doses worden voorgeschreven en dergelijke. 
 
Probleem is dat zoiets doorzet tot in extrema, bijvoorbeeld nu met genderneutraliteit en dergelijke. Wellicht is het wel handig als mn huisarts toch weet dat ik man ben, en de symptomen waarschijnlijk niet afkomstig zullen zijn van een onstoken eierstok of iets dergelijks

[Beresteyn]

Hahaha, breek me de bek niet open over genderneutraliteit   daar ga ik maar geen woorden aan vuil maken. Maar ja, spijtig dat men daar geen objectief en wetenschappelijk gesprek over kan voeren in de hedendaagse maatschappij. Dat moet men nou eenmaal verloochenen omdat er anders een heel klein groepje zich beledigd kan voelen. Ik mag toch hopen dat artsen niet aan die gekkigheid meedoen

[Benm]

Tja, hopen kan altijd, maar ergens zou ik verwachten wat wetenschappers zich ook niet zoveel zouden aantrekken van politieke correctheid - althans niet die in de beta- of biomedische wetenschap. 
 
Anderzijds zie je dat er wel een bepaalde set van acceptabele onderscheiden is: In stastieken worden zaken vaak verdeeld tussen groepen als man/vrouw, en hier en daar ook naar leeftijd. Het CBS is soms nog wel redelijk serieus in onderscheid maken naar bijvoorbeeld geloof of allochtoon/autochtoon, maar buiten de droge cijfers doet men daar ook niet zoveel mee. 
 
Recentelijk kwam het CBS met statistieken voor ziekteverzuim waaruit bleek dat vrouwen meer ziekteverzuim tonen dan mannen, en bij vrouwen rond de 30 is dat ongeveer dubbel. Men heeft dit gesplitst in mannen en vrouwen, en in leeftijden. Dit zijn gemakkelijke methoden om te splitsen, maar ik vraag me dan toch af of men niet iets verder had kunnen graven en ook eens getallen kon produceren voor pakweg etniciteit, woonplaats, allochtoon of religie. 
 
Het zou zomaar kunnen dat dat allemaal geen relevante factoren zijn en men het daarom niet uitsplitst, maar echt weten doen we het niet. Saillaint detail is bijvoorbeeld dat het CBS wel uitsplitst naar land van afkomst als het gaat om percentages mensen in de bijstand of de gevangenis... is dat omdat de getallen daar sterker verschillen, of wellicht uit politieke of maatschappelijke vraag hier duidelijkheid in te geven? 

[Beresteyn]

Dat is een valide vraag. Statistieken zijn altijd handig om inzicht te krijgen in bepaalde situaties, maar ook daar moet je heel goed opletten. Je kunt statistieken namelijk zo portretteren dat je een totaal verkeerd beeld krijgt. Onlangs nog, tijdens de Tweede Kamer verkiezingen, was de VVD zeer actief met het vermelden dat de werkloosheid zo gedaald was de laatste jaren. En daar hadden ze mooie cijfertjes voor. Alleen was daar iemand die wat beter naar de cijfers ging kijken en die kwam erachter dat de werkloosheid in werkelijkheid helemaal niet was gedaald, maar dat men in de statistieken alle mensen die minimaal 1 uur per week of werkzoekend zijn ineens niet onder het predicaat werkloos vielen. Dat is pure volksverlakkerij en het zal me niks verbazen als er ook zo selectief en manipulatief wordt omgegaan met statistieken rondom etnische, religieuze en andere maatschappelijke problematiek omdat het een politiek doel dient. Neemt overigens niet weg dat er een hoop mensen zijn die 'controversiële' statistieken willen publiceren, aangezien je al snel bedreigd kan worden met de ergste dingen door de groepen die daarmee worden 'beledigd'. Van sommige problematiek zul je daar dan minder of geen data kunnen vinden.