Zondag, maandag...

[Professor Puntje]

Hebben de zondag en maandag ook astronomisch gezien iets met de zon en maan te maken?

[Xilvo]

Ze zijn naar die hemellichamen genoemd, meer niet.

[klazon]

https://onzetaal.nl/taaladvies/dagen-van-de-week/

[Rik Speybrouck]

Hebben de zondag en maandag ook astronomisch gezien iets met de zon en maan te maken?

in het frans is het beter te zien
lundi lune de maan
mardi mars
mercredi mercurius
jeudi jupiter
vendredi venus
samedi saturnus
dimanche verwijst niet direct naar een hemellichaam in het frans bij ons wel
ze hebben volgens mij de naam van de zeven bekende planeten gebruikt, zon en maan zijn dan misschien niet direct planeten maar je moet alles in zijn context en tijd zien natuurlijk

[Professor Puntje]

Dank! Maar de volgorde en de precieze toebedeling van die namen aan de opeenvolgende dagen is dus willekeurig?

[jkien]

Die volgorde is niet willekeurig; het is astrologische bagage die de bijgelovige Romeinen ons hebben meegegeven.

De zevendaagse week met dagen die genoemd zijn naar goden/planeten hebben we overgenomen van de Romeinen. Ook de Romeinen, die hun achtdaagse week hadden ingeruild voor de van oorsprong Babylonische zevendaagse week, vroegen zich soms af waarom planetenvolgorde van de zevendaagse week afwijkt van de 'ware' planetenvolgorde. Plutarchus behandelde deze vraag daarom in een van zijn geschriften, en hoewel zijn tekst niet bewaard is gebleven, is het antwoord dat het komt door een astrologisch systeem. (1)

De 'ware' planetenvolgorde was vastgesteld door de hellenistische wetenschap (de Grieken in Alexandrie), het was de volgorde van de hemelse sferen van Ptolemeus, en van de hellenistische astrologie waar de bijgelovige Romeinen in geloofden. De 'ware' volgorde was de volgorde van de snelheid waarmee de planeten aan de hemel bewegen: Saturnus, Jupiter, Mars, Zon, Venus, Mercurius, Maan. De namen van de dagen springen met stappen van drie door de 'ware' volgorde, zoals blijkt uit dit heptagram:

week 2308 keer bekeken

De sprongen van drie ontstonden door de hellenistische astrologische traditie om de 7 x 24 uren van een week toe te wijzen aan de planeten in de 'ware' volgorde. Elke dag werd genoemd naar de planeet van zijn eerste uur:

* Zaterdag 24 uren: − Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar ...
* Zondag 24 uren: − Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer ...
* Maandag 24 uren: − Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup ...
* Dinsdag 24 uren: − Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven ...
* Woensdag 24 uren: − Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat ...
* Donderdag 24 uren: − Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon ...
* Vrijdag 24 uren: − Ven Mer Maa Sat up Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa Sat Jup Mar Zon Ven Mer Maa

(2)


Logische volgorde van de planeten bij de hemelse sferen van Ptolemeus (bron: wikipedia)

[Professor Puntje]

@ jkien

Mooie uitleg.

[Onno Dekker]

en hoe zit het met de noordse en germaanse mythologie?
Freya
Donar Thunar Tinar
Wodan

Ben benieuwd

[jkien]

De namen van de Romeinse goden werden vertaald naar het Germaans volgens een bepaalde opvatting, de interpretatio germanica. Die vertaling van de goden was deels bedacht door Romeinse schrijvers, geografen en geschiedschrijvers, die de verre landen beschreven waar Rome mee te maken had, en deels door de Germanen. Het is niet altijd duidelijk op grond van welke eigenschap de Romeinse god vergelijkbaar was met de Germaanse god, maar dat was ook niet het doel. Het hebben van een vertaling was praktisch en diplomatiek, het gaf een gevoel van begrip en verwantschap, en het maakte het overnemen van de zevendaagse week makkelijker.

De vertaling van zondag en maandag is duidelijk, donderdag en vrijdag ook: Donar was god van de donder en Jupiter was god van het onweer; Freya was net als Venus godin van de liefde. Dinsdag en woensdag werden vernoemd naar de goden Tyr en Wodan, zonder dat duidelijk is waarom ze leken op Mars en Mercurius. Saturnus werd niet vertaald in een Germaanse god, het is Saturnus gebleven.

[Rhiannon]

De namen van de week, zoals we die in het Nederlands kennen, zijn overgeleverd uit de Romeinse en Germaanse cultuur. In het algemeen hebben de Germaanse volkeren het systeem dat door de Romeinen geïntroduceerd was aangepast door de Romeinse goden te vervangen door de Germaanse (met uitzondering van zaterdag). Dit proces wordt ook wel interpretatio germanica genoemd. Wanneer dit is gebeurd is niet precies bekend, maar het zal waarschijnlijk in de Romeinse tijd zijn geweest.

Rond het begin van de jaartelling werd in Noord-, West- en Midden-Europa Proto-Germaans gesproken, de taal waaruit in later eeuwen zich onder meer het Oudnoords, Oudsaksisch, Oudengels, Oudfries, Oudhoogduits, Oudfrankisch en vervolgens Oudnederfrankisch en Gotisch, en uiteindelijk Noors, Nedersaksisch, Engels, Westerlauwers, Sater- en Noord-Fries en Nederlands als dochtertalen ontwikkelden. Het moderne Nederlands is een dochter van het Oudnederfrankisch.
Tijdens de kerstening van Europa sprak men ongedifferentieerd West-Germaans, dat deel van de Germaanse taalfamilie waar het Nederlands, Fries, Oud Engels en Duits toe behoren, maar niet het Gotisch of Noors. De namen van de dagen van de week in Noord-Germaanse talen werden niet rechtstreeks uit het Latijn omgezet, maar uit de Proto-Germaanse namen.

- Zondag: Proto-Germaans Sunnōniz dagaz; West-Germaans Sunnandæg (uitgesproken als [ˈsunnɑndæj]), wat "zonnedag" betekent. Latijn dies solis. In Zuid-Europa gebruikt men vaak de dag van de Heer (Domingo in het Spaans, Domenica in het Italiaans).

- Maandag: Proto-Germaans Mēniniz dagaz; West-Germaans Mōnandæg (uitgesproken als [ˈmoːnɑndæj]), wat "dag van de maan" betekent. Latijn dies lunae.

- Dinsdag: Proto-Germaans Tīwas dagaz of Þingsas dagaz; West-Germaans Tīwesdæg (uitgesproken als [ˈtiːwezdæj]), wat "Tiw's dag" betekent. Tiw (Noors: Týr) was een eenhandige god, geassocieerd met oorlog en beloften in de Noorse mythologie en prominent aanwezig in het Germaanse heidendom. Latijn dies Martis, de "dag van Mars", de oorlogsgod.

- Woensdag: Proto-Germaans Wōdanas dagaz; West-Germaans Wōdnesdæg (uitgesproken als [ˈwoːdnezdæj]) wat "dag van Wodan" betekent (Óðinn bij de Noord-Germanen). Hij was een prominente god van Germaanse volkeren in Europa tot ongeveer de zevende eeuw. De Latijnse tegenhanger is dies Mercurii, "Dag van Mercurius ". In andere talen, zoals het IJslandse Miðviku, Duitse Mittwoch, Nederduitse Middeweek en Finse keskiviikko wordt de dag midweek genoemd.

- Donderdag: Proto-Germaans Þunras dagaz; West-Germaans Þūnresdæg (uitgesproken als [ˈθuːnrezdæj]), wat "dag van Þunor" betekent. Þunor betekent donder of de personificatie daarvan, de god die ook bekend staat als Thor. Latijn dies Iovis, "dag van Jupiter" (Romeinse god van de donder).

- Vrijdag: Proto-Germaans Frijjōz dagaz; West-Germaans Frīgedæg (uitgesproken als [ˈfriːjedæj]), wat de dag betekent van de Germaanse godin Fríge of Freya. De Germaanse naam voor de planeet Venus was Friggjarstjarna, "Friges ster". Latijn dies Veneris.

- Zaterdag: Proto-Germaans Saturnas dagaz of Laugōz dagaz, genoemd naar de Romeinse god Saturnus; West-Germaans was oorspronkelijk Sæturnesdæg (uitgesproken als [ˈsæturnezdæj]). Latijn dies Saturni. In de Scandinavische talen zegt men Lørdag of Lördag. Dit is een afwijking van de andere Germaanse talen, er is namelijk geen verband met enige godheid. Het is afgeleid van de oude Noorse laugardagr, wat "wasdag" betekent. In het Duits gebruikt men ook wel Sonnabend (voornamelijk in Noord- en Oost-Duitsland) en in het Nederduits Sünnavend, dat "de avond voor de zondag" betekent (cf Oudejaarsavond, Vastenavond, Heiligenavond enz.). Het Duitse woord Samstag (voornamelijk gebruikt in Zuid- en West-Duitsland) is afgeleid van de naam voor de joodse Shabbat (cf samedi (Frans), sabato (Italiaans), sábbato (Grieks) en sábado (Spaans).

[tempelier]

Het had niet veel gescheeld of er waren nog wat namen verdwenen van de maanden.

De Senaat stelde aan Keizer Tiberius voor een maand naar hem te vernoemen.
Tiberius een nuchter man zag daar niets in en wimpelde het af met iets van de strekking.
""En wat dan als er meer Keizers dan maanden zijn geweest, geachte senatoren?""

Zo is het bij: Juli en Augustus gebleven.