Wetenschapsforum 20 jaar!

[Miels]

Wat vliegt de tijd... Over een paar weken is het alweer 20 jaar geleden dat we met Wetenschapsforum zijn begonnen. Wat hebben we een hoop beleefd in die tijd! Ik merk dat mijn wetenschappelijke inslag weer gelijk opspeelt: een behoefte aan grafieken over de ontwikkeling van het aantal geregistreerde gebruikers, het aantal bezoekers per maand, het totaal aantal berichten etc. dringt zich op. Maar hoe interessant die data ook kunnen zijn, het zou geen recht doen aan waar het uiteindelijk om draait: de duizenden uren mensenwerk die tot dit resultaat hebben geleid. Al die mensen die een kostbaar bezit hebben ingebracht: hun tijd. Het menselijke perspectief lijkt mij daarom het meest relevant. Nu ben ik daar zelf slechts een van de vele schakels in geweest, maar aangezien ik alleen voor mijzelf kan spreken zal ik jullie meenemen in de reis zoals ik die met Wetenschapsforum heb beleefd.

Wat herinner ik mij het begin in 2003 nog goed! Met Jeroen Staudt, toen een goede vriend van me uit het studentenleven in Eindhoven, verwonder ik me al een tijdje over de kennis en betrokkenheid die te vinden is op Usenet. Maar weinig mensen kennen deze hoek van het internet: het is een soort verzameling van "e-mailvijvers", gegroepeerd per onderwerp. Iedereen kan er een bericht plaatsen, waar anderen dan, openbaar, op kunnen reageren. Usenet staat echter los van het World Wide Web, waardoor je het niet met je internetbrowser kan bezoeken. Je hebt er dus een apart programma voor nodig. Ondanks dat er heel veel kennis en informatie te vinden is, is het door de hoge drempel niet erg populair.

Rond dezelfde komt forumsoftware in beeld. Waar traditionele websites statisch van aard zijn, wordt het nu mogelijk dat bezoekers van een website bijdragen aan de inhoud: User Generated Content dus. Het verschijnsel staat pas in de kinderschoenen, maar het lijkt Jeroen een leuk experiment om een domein te registreren en de software daar te installeren. Jeroen en ik allebei erg nieuwsgierig ingesteld: naast samen stappen hebben we het ook graag over hoe dingen werken. De keuze voor een Wetenschapsforum ligt voor de hand. Vlak na de installatie stuurt Jeroen me een link, en ik ben gelijk verkocht.

Ik realiseer me de potentie van het medium: Kennis in je hoofd is leuk, een gesprek ergens over hebben en antwoorden vinden ook. Maar wat nu als we die kennis en fascinatie online een plek kunnen geven? Dan hebben wij er niet alleen iets aan, maar ook de rest van de (Nederlandstalige) wereld!

Langzaam maar zeker begint de groei. De eerste 20 geregistreerde gebruikers zijn vrienden, de eerste gebruiker die we allebei niet kennen is een onwerkelijk moment. Hierna blijft de teller maar oplopen. We zijn druk met het lezen van berichten, het geven van antwoorden -waar we die hebben- en het stellen van meer vargen. Een bijkomende uitdaging blijkt het uitwerken van regels: Technisch gezien kunnen we met 1 druk op de knop ieder bericht -of een gebruiker- van het forum verwijderen. Maar telkens wanneer die behoefte ontstaat onderdruk ik de neiging, en ga ik op onderzoek: welk aspect van het bericht kon volgens mij niet door de bocht? Wat ligt daar achter? Het nemen van maatregelen mag niet willekeurig zijn, ik wil iedere interventie kunnen verantwoorden.

Stapje voor stapje worden de regels uitgebreid, geordend, specifieker en genuanceerder. Die uitgeschreven duidelijkheid blijkt later van grote waarde. Het voelt magisch dat er een collectieve omgangsvorm ontstaat die mij past als een jas. Ergens ligt dat natuurlijk voor de hand: mensen die zich niet kunnen vinden in de regels voelen zich niet thuis, en zoeken hun heil elders. Maar bezoekers die de omgangsvorm wel waarderen komen terug. Elkaar aanspreken blijkt de normaalste zaak van de wereld: Als iemand iets doet wat niet de bedoeling is schrijft een willekeurige andere gebruiker netjes waarom dat niet hoort; In reactie op huiswerkvragen wordt niet klakkeloos een antwoord gegeven, maar wordt iemand begeleid in het vinden van het antwoord.

Maar ook waar reacties van gewone gebruikers niet voldoende zijn om het gesprek in goede banen te leiden bieden de regels houvast. Met het groeien van het forum neemt onze werkdruk zodanig toe dat we het samen niet meer aan kunnen. Tussen de vele gebruikers gaan we op zoek naar mensen met dezelfde overtuiging en even groot enthousiasme als wij, en vragen enkelen van hen om hulp. Het beantwoorden van berichten doen ze natuurlijk al, maar ons verzoek is of ze daarnaast willen modereren, daadwerkelijk ingrijpen als dat nodig lijkt te zijn. Kort door de bocht is de boodschap: "Het kost je flink wat tijd, en we kunnen er niets tegenover stellen". Al snel komen er antwoorden terug, en tot onze grote vreugde (en lichte verbazing) zijn die veelal positief! Sterker nog: menigeen geeft aan vereerd te zijn met het verzoek. Met de stabiele groei van het forum gebeuren er allerlei indrukwekkende dingen, waarvan het meeste zal wennen. Toch blijkt de dankbaarheid die ik telkens weer voel bij al die vrijwilligers die zich belangeloos inzetten voor ons platform niet aan kracht in te leveren.

In de jaren die volgen groeit het vrijwilligersbestand gestaag. De hoeveelheid informatie op de site neemt toe, waardoor steeds meer mensen ons via Google weten te vinden. Door het stijgende aantal pagina's dat wordt bekeken moet de server worden opgeschaald, en krijgen we ook een groepje mensen dat zich met de techniek bezig houdt. Anderen volgen wetenschappelijk nieuws elders op internet, en plaatsen samenvattingen. We merken dat sommige vragen regelmatig terug komen, waarop een groepje aan de slag gaat om mini-cursussen te schrijven.

Het contact tussen al die mensen uit Nederland en Vlaanderen verloopt online, via de website. Totdat we het plan omarmen om alle vrijwilligers -nu een groep van ongeveer 15 mensen- uit te nodigen in Eindhoven, waar het allemaal begonnen is. Zo willen we de groep dichter bij elkaar brengen, maar ook bedanken voor hun inzet. Enkele maanden later is de eerste meeting een feit. Hoe bijzonder is het om na het intensieve samenwerken deze mensen eindelijk eens in het echt te ontmoeten! Op het forum hebben de meesten een alias, het valt niet mee om hun echte namen te onthouden. Al snel besluiten we - ongetwijfeld gemotiveerd door wat alcohol- dat we ons de moeite mogen besparen en we het bij de nick names mogen houden. Helemaal in stijl geven we met een wetenschapsquiz ook een inhoudelijk tintje aan de dag. Wie had toen ooit gedacht dat onze enthousiaste showmaster zich jaren later zou ontpoppen als als wetenschapsjournalist en tv-persoonlijkheid? Als de nacht inzet besluiten sommigen huiswaarts te keren, de rest geniet nog van het nachtleven en zal uiteindelijk ergens op de vloer van mijn huisje eindigen met slaapzak en luchtbed. M

Terug in de online werkelijkheid dienen lastige ontwikkelingen zich steeds vaker aan. Sommige mensen zien in het platform de mogelijkheid om hun persoonlijke overtuigingen -soms daadwerkelijk waanideeën- onder het voetlicht te brengen bij een groot publiek. In de hoop eindelijk begrip te vinden voor een "geniaal inzicht dat de wetenschap op haar grondvesten zal doen schudden" worden lange epistels geplaatst, zonder enige wetenschappelijke onderbouwing. Ondanks dat andere gebruikers divers tegenargumenten en bronnen aanhalen, wordt de overtuiging niet bijgesteld en de boodschap keer op keer herhaald. Als het zo ver komt dat we geen andere oplossing zien dan een discussie af te breken, of eventueel berichten of gebruikers van het forum te verwijderen worden we beschuldigd van censuur, en het niet respecteren van de vrijheid van meningsuiting. In een andere situatie wordt er gedreigd met rechtszaken en schadevergoedingen van duizenden euro's. Het kost me vele uren nachtrust, en zal me -met weliswaar grote tussenpozen- nog jaren blijven achtervolgen, totdat ook dit hoofdstuk uiteindelijk kan worden afgesloten.

Na een sterke groei in de eerste jaren stabiliseert rond 2011 het aantal bezoekers rond een indrukwekkende 300.000 per maand. Dit houdt jaren aan, tot ongeveer 2019, dan begint de activiteit wat af te nemen. Dat geldt aan de ene kant voor het forum: in zijn algemeenheid lijken fora aan populariteit in te leveren, wellicht door de alsmaar versterkende positie van van andere social media, maar mogelijk ook doordat informatie makkelijker te consumeren moet zijn: liefst in de vorm van korte video's, zonder dat je eerst veel energie hoeft te stoppen in het formuleren van een vraag. Daarnaast wordt het ook een uitdaging om energie in het forum te blijven stoppen. Bij alle vrijwilligers, inclusief mijzelf, gaat het leven uiteraard door, en stijgen gezin en carrière op de prioriteitenlijst. Een deel van de schaarse tijd die over blijft gaat naar het forum, wat in mijn geval net voldoende is voor het bijhouden van wat noodzakelijke dingen. Maar eigenlijk dat niet eens: Er zijn nog steeds vele mensen die hun tijd in het forum stoppen, en ik voel me schuldig dat ze niet de aandacht krijgen die ze verdienen. We proberen vanalles om weer op het oude niveau te komen, ook in de hoop om daarmee het plezier weer nieuw leven in te blazen. Daarbij komt ook een andere uitdaging steeds weer naar voren. Hij is niet urgent, maar wel heel belangrijk: Hoe positioneren we ons naar de toekomst? Het valt niet mee om uit de waan van de dag te stappen en serieus stil te staan bij de vraag hoe we dit mooie platform aan kunnen passen aan de nieuwe tijd, om duurzaam een bijdrage te kunnen blijven leveren aan de dialoog en het enthousiasme over wetenschap, en het vastleggen van al die kennis. Het is een vraag die me nog steeds bezig houdt, en waarop ik nog geen overtuigend antwoord heb. Voor inspiratie houd ik me altijd aanbevolen.

Ondanks deze uitdaging ben ik enorm trots op wat we met het hele team in de afgelopen 20 jaar hebben bereikt. Er zijn zo ontzettend veel mensen die hier antwoorden hebben gekregen, maar bovenal plezier, inspiratie en uitdaging hebben gevonden. Achter de schermen hebben we hebben gebouwd, gefeest, gebaald, geleerd, vrienden gevonden en weer uit het oog verloren. Ik kan niet vaak genoeg herhalen hoe dankbaar ik ben voor iedere minuut die mensen hier hebben doorgebracht, alle vrijwilligers in het bijzonder. Ik wens iedereen geweldige feestdagen, en hoop dat het komende jaar ons allemaal veel kansen mag brengen. Op naar de 25e verjaardag!

[Rhiannon]

En van die twintig jaar draai ik in januari ook alweer vijftien jaar mee. Ik hoop het nog vele jaren te kunnen blijven doen. We mogen onszelf feliciteren met een forum waar allerlei disciplines aan bod komen en waar het aantal misstappen binnen de perken blijft.

Gefeliciteerd WSF!

[Dido]

Ah, misschien moet ik nu ook nog eens reageren, na zoveel jaar…
Ik krijg nog steeds de nieuwsbrief
Op 8 augustus 2008, plaatste ik hier mijn eerste bericht. Ongeveer 11 jaar later, mijn laatste, zie ik. Maar er waren daartussen soms langere inactieve periodes. Het was de tijd van Ypsilon die van psychologie een mooie rubriek had gemaakt, vond ik. En er was ook nog Ger, Anusthesist, Rhiannon (inderdaad! ), Marco, Jan en nog velen die ik nu niet eens vernoem.

Ik wil echter ook wel iets delen over wat WF voor mij heeft betekend… Ik was in de eerste plaats best ook wel trots dat ik even moderator mocht zijn, hier en dat ik hier een langere periode kon rond toeven. Zo leerde ik zelf nieuwe zaken bij, rond thema’s die me interesseerden. Zowel door te lezen wat anderen erover schreven, als door zelf stuff te gaan opzoeken (vooral in de rubriek psychologie en geneeskunde) om antwoorden te geven op vragen die werden gesteld. Ik stak in dat laatste vaak veel tijd, maar ik genoot er toen zelf ook van, om kennis op te doen, om te grasduinen in wetenschappelijke artikels ed. En ik probeerde wat ik geleerd had in mijn opleiding en uit boeken, zo meer toe te passen in de praktijk. Meer concreet op die bepaalde casus of vraag die werd voorgeschoteld. Het leek soms een beetje op een artikel schrijven, gestoeld op wetenschappelijke bronnen, zij het dan wel op amateurniveau.
Ik promootte de website ook actief, of tenminste, dat probeerde ik, net omdat ik ze zelf zo waardevol vond. Wetenschappelijk onderbouwde antwoorden vaak van experten, of experten in spé… en dat allemaal gratis!

Nu, geleidelijk aan namen andere prioriteiten het wat over, in mijn leven. De start van een nieuwe job, het vele werk dat dit met zich mee bracht en ook andere hobby’s zorgden ervoor dat mijn honger naar, vooral psychologie, wat stiller werd. Deze hunkering naar alles wat met psychologie te maken had, had uiteindelijk toch zo’n 9 jaar geduurd, schat ik. Deze is er nu wel nog, zij het een stuk beperkter. Misschien ook omdat ik er dagelijks al vele uren, professioneel, mee bezig ben. Toch ben ik lang van plan geweest om met enige regelmaat terug te keren, dus nam ik (vermoed ik?) ook niet echt afscheid, hier. Maar naarmate de tijd vooruit ging, werd het duidelijk dat onze wegen elkaar splitsten en al gesplitst hadden.

In elk geval: proficiat met de mooie verwezenlijkingen rond WF, Miels! Over 100 jaar zal men nog stoten op dit forum, denk ik en dan maken we deel uit van de geschiedenis van de wetenschap… Over hoe het nu is… Waar we goed bezig waren en waar we de mist in gingen, gebaseerd dan op de kennis van over 100 jr…
Ik heb ook nog steeds bewondering voor de moderatoren… Zeker ook voor zij die het al zo lang volhouden, zoals ook Rhiannon!
En inderdaad, diegenen die volop berichten postten, antwoorden gaven en geven, verdienen ook een bloemetje…

Ik hou het hierbij… Deze gelegenheid wilde ik wel grijpen om nog wat uit te wisselen over hoe ik het beleefd heb. En misschien kom ik nog eens terug, als WF 25 jr bestaat…

[flappelap]

Grappig. Ik poste hier voor het eerst (onder een andere naam) in ik meen 2004, toen ik in mijn bachelor zat van m'n natuurkundestudie. Tijd vliegt

[wnvl1]

Dit houdt jaren aan, tot ongeveer 2019, dan begint de activiteit wat af te nemen. Dat geldt aan de ene kant voor het forum: in zijn algemeenheid lijken fora aan populariteit in te leveren, wellicht door de alsmaar versterkende positie van van andere social media, maar mogelijk ook doordat informatie makkelijker te consumeren moet zijn: liefst in de vorm van korte video's, zonder dat je eerst veel energie hoeft te stoppen in het formuleren van een vraag. Daarnaast wordt het ook een uitdaging om energie in het forum te blijven stoppen.

Ik vind eigenlijk dat er in het algemeen heel weinig platformen zijn om te discussiëren over wetenschap, zeker in het Nederlands. Ik ben geen echte facebook gebruiker, maar daar vind ik eigenlijk weinig tot niets goeds terug. Ook niet in het Engels. Misschien in de toekomst op de metaverse? Vroeger postte ik ook soms iets op wiskundeforum.nl, maar dat is helemaal uitgedoofd. In België is er voor zover ik weet niets. Physicsforums vind ik net zoals wetenschapsforum wel heel goed. Een ander mooi voorbeeld van een goed forum vind ik in Italië matematicamente.it. Daar lees ik vaak passief mee (mijn actief Italiaans is beperkt). Dat forum houdt ook goed stand.

Het is natuurlijk wel zo dat er met de tijd meer en meer info op het internet komt en dat wanneer je een vraag hebt, google het antwoord vindt. Op youtube worden er de laatste jaren heel goede bijdragen gemaakt, die de vraag naar fora misschien doen afnemen.

[jkien]

De Nederlandse taal kan ook voor een beperkte zichtbaarheid van het forum zorgen. Ik zag vandaag een post op reddit/askphysics met een vraag over het reflectiekruis dat op sommige tv's zichtbaar is (link). De vraag was afkomstig van een Nederlandse natuurkundedocent en zijn leerling, ze hadden op internet het antwoord niet gevonden. Toch is er toevallig op wetenschapsforum, beter dan op Engelse forums, een goed antwoord op die vraag te vinden. Ze zijn vermoedelijk meteen in het Engels gaan zoeken, niet in het Nederlands.


EDIT -- de zaak zat toch anders in elkaar. Nadat ik vandaag in reddit de link gaf naar WSF antwoordde de vraagsteller verrast dat hij de topicstarter was van het WSF-topic, een jaar geleden! Doordat er maandenlang geen nuttig antwoord kwam heeft hij WSF niet meer bezocht. De nuttige antwoorden van een half jaar geleden hebben hem niet meer bereikt. Via de omweg van reddit heeft hij ze nu pas gelezen.

[Jan van de Velde]

Iemand merkte al op: “De tijd vliegt”. M’n moeder roept er dan achteraan: “…en wij vliegen mee”.

Van die 20 jaar heb ik er dan ruim 17 meegevlogen. Waarom? Toen, oktober 2005, nog nèt geen leesbril, was ik een maand bezig met een carrièreswitch naar natuurkundeleraar. Pas als je iets begrijpelijk moet gaan uitleggen kom je erachter dat je zaken minder goed snapt dan je dacht. Dan ga je op zoek naar hulp en dan stuit je op een redelijk nieuw medium als internet (tot een paar jaar daarvoor had ik nog een telefoonmodem) op Wetenschapsforum.nl.

Daar vond ik ook al rap veel mensen die nog veel minder snapten dan ik zelf. Dan ga je dus helpen, en voor ik het goed en wel doorhad werd het huiswerkforum eigenlijk een onbedoeld oefenveldje voor mijn lessen op school.
Dat huiswerkforum werd dan ook, toen ik bijna onvermijdelijk na een paar jaar moderator werd, een beetje mijn “kindje”. Nog steeds kijk ik nu een beetje verbaasd naar hoe dat nog slechts wat doorsuddert, een tiental topicjes per maand, eigenlijk voor bijna niemand meer nodig blijkbaar. Vergelijk dat met de jaren ’09 -’11 , dat ik samen met vooral TD en Kravitz gemiddeld 20-30 huiswerktopics per dag in goede banen leidde, met recorddagen van over de honderd topics.

Maar andersom, ook van tientallen gebruikers hier veel geleerd, en nog regelmatig trouwens. Van die gevalletjes dat googlen weinig oplevert maar een forum met kundige medegebruikers al rap wat zinnigs biedt.

Ik vind dat ik veel te danken heb aan Wetenschapsforum, dat is achteraf beschouwd toch wel een heel belangrijke factor geworden in het gemak waarmee ik les geef en het plezier dat ik nog steeds in mijn werk als leraar heb.
Dus dank jullie wel, Jeroen, Miels en Jorim voor het (mede) oprichten van dit forum. Dank jullie wel medemoderatoren van nu en vroegah voor de fijne samenwerking en de gezellige “vergaderingen”. En dank jullie wel die tientallen medegebruikers van wie ik al vragende of lezende best veel leerde (en nog steeds leer).

Helaas is Wetenschapsforum ook wel een belangrijke factor in wat toch eigenlijk echt wel een internetverslaving geworden is. Met een variatie op een bekende cartoon:

[Ger]

Ja, ik was zelf nog een student op stage die ergens niet uitkwam (iets met een bureaublad en doorbuiging meen ik) toen ik hier registreerde om die vraag eens te stellen. Het was een week nadat Jan van de Velde had geregistreerd
Terwijl ik wachtte op een antwoord ging ik eens rondkijken en kwam al gauw wat andere interessante topics tegen. Ik bleef dus hangen en ging ook regelmatig anderen beantwoorden (en zelf nog meer vragen stellen).
Al gauw maakte WSF deel uit mijn mijn dagelijkse routine en na een half jaar ongeveer stuitte ik op het uitgedoofde idee om een samenkomst voor WSF leden te organiseren. Dat leek me echt wel leuk, dus ik pakte de handschoen op en na enige tijd kon ik de gezichten achter de namen van enkele teamleden en vaste gasten ontmoeten. Dat was echt heel tof!

Destijds was er ook een oproepje om mee te helpen met de techniek achter WSF. Niet dat ik toen heel veel kon, maar wel een beetje en dus bood ik me aan. Uiteindelijk heb ik zo heel wat jaartjes deel uitgemaakt van het technisch team en later ook het moderatorteam. Met invalbeurten voor anderen heb ik uiteindelijk bijna alle taken wel eens te pakken gehad. Voor de argeloze bezoeker is het bijna niet voor te stellen wat er allemaal bij komt kijken om een site als Wetenschapsforum draaiend te houden!

In de loop der jaren is er veel veranderd. Bij Wetenschapsforum (Miels heeft dat al uitvoerig beschreven), maar bij mijzelf ook. Destijds nog een student in een studentenhuis met bijbaan in de horeca, inmiddels alweer heel wat jaartjes aan het werk, een gezin, een huis, etc. En met al die veranderingen privé zijn ook prioriteiten en interesses verschoven. Waar ik vroeger zomaar een bericht of 10 per dag op het forum kon knallen, kijk ik nu een paar keer per week eens of er iets nieuws is. Toch blijft WSF een speciaal plekje voor me waar ik zeker nog vaak zal kijken, én posten!