Gebruikersavatar
jkien
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 5.693
Lid geworden op: ma 15 dec 2008, 14:04

Valversnelling in Chimay

Gisteren was ik in Chimay in Belgie. Sommigen denken dan aan bier, anderen denken natuurlijk aan de valversnelling die in het zuiden van Belgie zoveel kleiner is dan in Nederland (wiki). Ik had een gevoelige weegschaal meegenomen en een object dat in Amsterdam 500 gram woog. Het object bleek in Chimay 0.11 ± 0.02 gram lichter te wegen!

Klopt dat verschil met de theorie? Dan moet eerst de 'geocentrische straal' van zeeniveau, \(R_0\), voor de breedtegraden van Amsterdam en Chimay (\(\varphi\)=52.351° en 50.048°) bepaald worden. Voor breedtegraad \(\varphi\) wordt de straal gegeven door:
\(R_0(\varphi)=\sqrt{\frac{(a^2\cos\varphi)^2+(b^2\sin\varphi)^2}{(a\cos\varphi)^2+(b\sin\varphi)^2}}\),
waar a en b respectievelijk de equatoriale en de polaire straal zijn (wiki). Een calculator rekent de formule uit zonder dat je a en b hoeft op te zoeken.

De hoogte boven zeeniveau van Amsterdam is 2 m, die van Chimay 236 m. Op hoogte \(H\) boven zeeniveau is de afstand tot het middelpunt van de aarde \(R = R_0 + H\). De gravitatieversnelling is \(g_{grav} = \frac{GM}{R^2}\). De middelpuntzoekende versnelling is \(g_{mpz} = \frac{v^2}{x}\), waarbij \(x\) de straal van de cirkelbaan is. Wegens \(x = R \cos\varphi\) en \(v = \frac{2\pi x}{T}\), met T = rotatietijd = 24 h, is \(g_{mpz} = \frac{4 \pi^2 R \cos\varphi}{T^2}\). De hoek tussen \(g_{mpz}\) en \(g_{grav}\) is \(\varphi\), en \(g_{mpz}\ll g_{grav}\), dus de effectieve valversnelling is \(g_{eff}=g_{grav}-g_{mpz} \cos\varphi = \frac{GM}{R^2}-\frac{4 \pi^2 R \cos^2\varphi}{T^2}\). Invullen geeft \(\Delta g_{eff} = g_{eff, Amsterdam}-g_{eff,Chimay} = 0.0043~\frac{m}{s^2} \) en de schijnbare \( \Delta m_{Chimay} = 500 \frac{\Delta g_{eff}}{9.81} = 0.22~\mbox{gram} \)

Gravitatie
Gravitatie 20148 keer bekeken


Hm, de meting klopt niet met de theorie, de theoretische Δm is ongeveer het dubbele van de gemeten Δm. Bovendien klopt de geff-waarde van Amsterdam en Chimay niet met de 'International Gravity Formule' IGF van 1980 (link)(calculator) en niet met geff-waarden op de landkaartjes in wikipedia. Zit er een fout in mijn afleiding?
Gebruikersavatar
Jan van de Velde
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 51.334
Lid geworden op: di 11 okt 2005, 20:46

Re: Valversnelling in Chimay

Die afleiding zal vast wel kloppen. Maar op dit soort milligramniveau spelen natuurlijk ook nog samenstelling van de aardkorst en zo een rol.
De link naar wikipedia die je geeft bevat al kaarten van België en Nederland met die valversnellingsgegevens. Lees af voor Chimay en Amsterdam, en deel op elkaar. Ik vind dan voor die 500 g een verschil van 0,14 g, een stuk dichter bij je gemeten 0,11. Dus je meting komt wèl overeen met die geff waarden van wikipedia
ALS WIJ JE GEHOLPEN HEBBEN...
help ons dan eiwitten vouwen, en help mee ziekten als kanker en zo te bestrijden in de vrije tijd van je chip...
http://sciencetalk.nl/forumshowtopic=59270
Gebruikersavatar
Xilvo
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 10.694
Lid geworden op: vr 30 mar 2018, 16:51

Re: Valversnelling in Chimay

Ik heb de berekening vanaf scratch gedaan en kom op een verschil tussen de effectieve valversnellingen van 0,00468 m/s2. Net iets anders dan jouw 0,0043 m/s2, Geen idee waar het verschil vandaan komt.
Enige verschil is dat ik de echte rotatietijd heb gebruikt, net iets minder dan 24 uur, maar dat heeft geen noemenswaardige invloed op de uitkomst.
Gewerkt met de stralen uit de calculator, rA=6364766 m, rC=6365614 m, dat is nog zonder dat de hoogtes bijgeteld zijn.
Gebruikersavatar
OOOVincentOOO
Artikelen: 0
Berichten: 1.639
Lid geworden op: ma 29 dec 2014, 14:34

Re: Valversnelling in Chimay

Bij gevoelige metingen met weegschaal neemt men naar mijn weten ook luchtdruk mee en tevens ook ondervonden opwaardse kracht
Gebruikersavatar
Xilvo
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 10.694
Lid geworden op: vr 30 mar 2018, 16:51

Re: Valversnelling in Chimay

OOOVincentOOO schreef: za 03 aug 2024, 11:21 Bij gevoelige metingen met weegschaal neemt men naar mijn weten ook luchtdruk mee en tevens ook ondervonden opwaardse kracht
Valide punt.
Maar bij een soortelijke massa van 1000 kg/m3 van het voorwerp (waarschijnlijk veel te laag ingeschat) en een tamelijk extreem drukverschil (1040 hPa op de ene plaats, 950 op de andere) levert dat minder dan 0,06 g verschil in gemeten massa op.
Gebruikersavatar
HansH
Artikelen: 0
Berichten: 4.660
Lid geworden op: wo 27 jan 2010, 14:11

Re: Valversnelling in Chimay

jkien schreef: vr 02 aug 2024, 21:06 Klopt dat verschil met de theorie? Dan moet eerst de 'geocentrische straal' van zeeniveau, \(R_0\), voor de breedtegraden van Amsterdam en Chimay (\(\varphi\)=52.351º en 50.048º) bepaald worden.
verklaringen beginnen bij redenaties en daaruit volgen formules.
Is het niet zo dat de vorm van de aarde zich aanpast aan aardrotatie? vraag is dus wat dat dan voor effect geeft op de plaatselijke zwaartekracht.
Gebruikersavatar
Xilvo
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 10.694
Lid geworden op: vr 30 mar 2018, 16:51

Re: Valversnelling in Chimay

HansH schreef: za 03 aug 2024, 12:17 Is het niet zo dat de vorm van de aarde zich aanpast aan aardrotatie? vraag is dus wat dat dan voor effect geeft op de plaatselijke zwaartekracht.
Die vorm, de lokale afstand tot het middelpunt, is dan ook in de berekening meegenomen.
Gebruikersavatar
OOOVincentOOO
Artikelen: 0
Berichten: 1.639
Lid geworden op: ma 29 dec 2014, 14:34

Re: Valversnelling in Chimay

Jan van de Velde schreef: za 03 aug 2024, 10:13 n voor die 500 g een verschil van 0,14 g, een stuk dichter bij je gemeten 0,11. Dus je meting komt wèl overeen emt die geff waarden van wikipedia
Xilvo schreef: za 03 aug 2024, 11:32 50 op de andere) levert dat minder dan 0,06 g verschil in gemeten massa op.
Mijn inzicht is dat wel veel. Er zijn ook nog vele andere fout oorzaken. Zo is eentje: de loadcell van een weegschaal gevoelig voor juist opwarm temperatuur. Andere: water condens aan oppervlakte gewicht?

Indien men dergelijke nauwkeurige metingen will doen zou ik toch zeker 10 metingen in iedere conditie doen (en 5 maal opnieuw nullen bijvoorbeeld).

Bij een documentaire van im Al-Khalili doet men ook gravitatie metingen met gewichten. Met massa en gravitatie meter.

https://youtu.be/RbAuCuLD1Ac?si=AqSOORs5nfzd5VMC&t=1003
Gebruikersavatar
Xilvo
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 10.694
Lid geworden op: vr 30 mar 2018, 16:51

Re: Valversnelling in Chimay

OOOVincentOOO schreef: za 03 aug 2024, 14:51
Xilvo schreef: za 03 aug 2024, 11:32 50 op de andere) levert dat minder dan 0,06 g verschil in gemeten massa op.
Mijn inzicht is dat wel veel.
Dat is het ook, maar daar is wel een extreem luchtdrukverschil voor nodig. De meting in Chimay werd afgelopen donderdag gedaan, toen was er daar geen sprake van een bijzonder hoge of lage luchtdruk. Een dergelijk luchtdrukverschil kunnen we dus uitsluiten.

Bovendien, als het gewicht van 500 g van bijvoorbeeld koper is gemaakt, dan blijft er, zelfs bij dat hypothetische extreme drukverschil, minder dan 0,007 g van over.
OOOVincentOOO schreef: za 03 aug 2024, 14:51 Er zijn ook nog vele andere fout oorzaken. Zo is eentje: de loadcell van een weegschaal gevoelig voor juist opwarm temperatuur. Andere: water condens aan oppervlakte gewicht?
Ik neem aan dat jkien niet over een nacht ijs is gegaan bij deze meting. Hij geeft een foutmarge van 0,02 g aan.
Gebruikersavatar
OOOVincentOOO
Artikelen: 0
Berichten: 1.639
Lid geworden op: ma 29 dec 2014, 14:34

Re: Valversnelling in Chimay

Xilvo schreef: za 03 aug 2024, 15:16 Ik neem aan dat jkien niet over een nacht ijs is gegaan bij deze meting. Hij geeft een foutmarge van 0,02 g aan.
Dat zal hij vast niet. Maar mijn interesse is te weten hoe er gemeten geworden is en met wat. En hoe is die 0.02 bepaald (en wat is het 2stdev?). Er zit vast methodiek achter maar uit zelf opgedane ervaring zijn massa metingen niet eenvoudig. Zoals ook te zien is in mijn filmpje dat men vaak ook handschoenen dient te dragen om vingerafdrukken/vet te voorkomen. En stabiele omgeving (tocht).
Gebruikersavatar
Xilvo
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 10.694
Lid geworden op: vr 30 mar 2018, 16:51

Re: Valversnelling in Chimay

OOOVincentOOO schreef: za 03 aug 2024, 17:36 Er zit vast methodiek achter maar uit zelf opgedane ervaring zijn massa metingen niet eenvoudig.
Dat hangt sterk van de resolutie af. Bij de bekende lab-weegschalen van Mettler, die tot 10-4 g gaan, moet je inderdaad heel zorgvuldig te werk gaan.
Tot 10-2 g is meten betrekkelijk probleemloos. Zelfs een waterdruppeltje met een diameter van 1 mm (0,52 mg) zal hooguit 1 eenheid in de laatste decimaal schelen.
Gebruikersavatar
jkien
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 5.693
Lid geworden op: ma 15 dec 2008, 14:04

Re: Valversnelling in Chimay

De weegschaal is een Kern EMB 600-2, volgens de fabrikant is de reproduceerbaarheid 0.01 g, bij het herhalen van mijn wegingen schommelde de waarde met 0.02 g rond het gemiddelde. Ik gebruikte hem bij 25°C, hij is volgens de specificaties geschikt voor omgevingstemperaturen tussen 5°C en 35°C. De temperatuur was stabiel, er was geen condens. Het object van 500 g was van massief staal, volume 60 cm3. De massa van de verplaatste lucht was 0.08 g. Mogelijk verschilde de luchtdruk van Amsterdam en van Chimay 20 hPa, dan zou de opwaartse kracht 0.001 g verschillen, dus verwaarloosbaar.
Gebruikersavatar
HansH
Artikelen: 0
Berichten: 4.660
Lid geworden op: wo 27 jan 2010, 14:11

Re: Valversnelling in Chimay

jkien schreef: za 03 aug 2024, 19:39 De weegschaal is een Kern EMB 600-2,
stond hij ook waterpas? immers elke graad niet waterpas zorgt voor een relatieve afwijking van de schaalfactor van sin(1 graad)=1.7% op 500g is dat al snel 8.7 gram.
Gebruikersavatar
jkien
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 5.693
Lid geworden op: ma 15 dec 2008, 14:04

Re: Valversnelling in Chimay

Ja, ik had een los waterpas dat ik op de weegschaal plaatste om hem horizontaal te stellen.

Ik zie dat er in mijn berekening van de afstand tot het middelpunt van de aarde \(R = R_0 + H\) een term ontbrak, het moet zijn \(R = R_0 + N + H\). Hierbij is \(R_0\) de afstand van het middelpunt tot de referentie ellipsoide, \(N\) de afstand van de referentie ellipsoide tot de geoide (=zeeniveau), en \(H\) de hoogte boven zeeniveau. (link)

Deze calculator berekent \(N\) voor ieder punt op de landkaart, als je de lengte- en breedtegraad geeft. Voor Amsterdam is \(N\) = 43 m, en voor Chimay 46 m. Deze toevoeging heeft een verwaarloosbare invloed op geff en Δgeff.


definitie
Gebruikersavatar
Xilvo
Moderator
Artikelen: 0
Berichten: 10.694
Lid geworden op: vr 30 mar 2018, 16:51

Re: Valversnelling in Chimay

HansH schreef: za 03 aug 2024, 20:57
jkien schreef: za 03 aug 2024, 19:39 De weegschaal is een Kern EMB 600-2,
stond hij ook waterpas? immers elke graad niet waterpas zorgt voor een relatieve afwijking van de schaalfactor van sin(1 graad)=1.7% op 500g is dat al snel 8.7 gram.
Als de aflezing al afhankelijk is van de hoek t.o.v. de horizontaal, dan zal dat maximaal met de component van de kracht in de verticale richting gaan, met de cosinus dus.
In de handleiding is daar niets over te vinden dus zal het niet van belang zijn.

Terug naar “Klassieke mechanica”