er wordt bij mij ingebroken. Ik hoor het, ik ga naar beneden en de inbreker slaat op de vlucht. Ik achtervolg hem, beiden zijn we te voet (mijn fiets is kapot
). Ik grijp zijn benen in de achtervolging, hij valt en breekt zijn arm. Kan ik dan in de problemen komen?
Strikt genomen zou je strafrechtelijk vervolg kunnen worden, waarschijnlijk voor opzettelijke slagen en verwondingen. Maar in de praktijk zal de procureur des Konings alleen de inbreker vervolgen voor een poging tot diefstal met braak en jouw "misdrijf" (want naar de letter van de wet heb je een misdrijf gepleegd) seponeren wegens beperkte maatschappelijke weerslag. In principe kan de inbreker je rechtstreeks dagvaarden voor de correctionele rechtbank. In dat geval kun je je weliswaar niet beroepen op wettige verdediging, maar wel op uitlokking. De rechter kan dan je straf verminderen tot een geldboete van 26. Hij kan zelfs zijn vonnis opschorten. Dat wil zeggen dat hij geen uitspraak doet over de zaak en je een bepaalde proefperiode geeft. Als je tijdens die proefperiode geen letsel meer toebrengt aan andere mensen, dan vervalt de strafvordering definitief en word je dus niet eens veroordeeld. Met als belangrijkste gevolg dat je strafblad blanco blijft.
Op burgerrechtelijk vlak moet je je ook niet te veel zorgen maken. Wie als slachtoffer van een onrechtmatige daad in aanmerking wil komen voor schadeloosstelling (terugbetaling van de ziekenkosten, morele schadevergoeding voor "pijn en smarten", dat soort dingen), moet kunnen aantonen dat de dader een fout heeft gemaakt, dat hij als slachtoffer schade heeft geleden en dat de geleden schade veroorzaakt is door die fout. In jouw voorbeeld is er op het eerste zicht aan alle voorwaarden voldaan. Iemand omverduwen is een fout. Een arm breken is schade. De gebroken arm is het gevolg van het omverduwen. Maar, het slachtoffer dat schadeloosstelling wenst te bekomen, mag zelf geen fout gemaakt hebben. En daar zal de inbreker uit het voorbeeld dus over struikelen. Inbreken in iemands huis, is foutief gedrag. En als hij niet was ingebroken, dan had je hem niet omvergeduwd en dan had hij zijn arm niet gebroken. Bijgevolg kan hij geen aanspraak maken op schadeloosstelling. Zoiets noemt men met een moeilijk woord een "causaliteitsverbrekend effect". Of in mensentaal: eigen schuld, dikke bult.
Wat als ik hem achtervolg, aan zijn kleren trek en zijn kleren scheur. Kan het dan gebeuren dat ik die kleding ga moeten vergoeden?
Ook hier is er sprake van een causaliteitsverbrekend effect.
Als ik hem aan zijn jas trek (een stevige die niet scheurt) en ik geraak zo voor hem, ik blokkeer hem de weg, hij probeert mij te passeren en ik smijt hem op de grond met een judoworp en ik houd hem daar totdat de politie komt? Heeft dat consequenties voor mij?
Nee, als je iemand op heterdaad betrapt, dan mag je die persoon van zijn vrijheid beroven tot de komst van de politie. Het moet natuurlijk wel beperkt blijven tot het beroven van de persoonlijke vrijheid, zijn boeventronie bewerken hoort daar dus niet bij... Volgens artikel 1, 2° van de Voorlopige Hechteniswet mag elke burger die iemand op heterdaad betrapt op het plegen van een misdaad of wanbedrijf die persoon zelfs voor 24 uur vasthouden op voorwaarde dat die "onverwijld" de politie belt. Met andere woorden: als je een inbreker betrapt op het leeghalen van je bureau, dan mag je de deur op slot draaien en hem daar opsluiten in afwachting van de politie. Da's eigenlijk niet meer dan logisch.
Als iemand mij fysiek te lijf wilt gaan, hij slaat met zijn vuist maar ik kan ontwijken, ik smijt hem vervolgens op de grond en ik houd hem in bedwang, kan ik dan aangeklaagd worden voor geweld?
Dat is een situatie van wettige verdediging in combinatie met iemand vasthouden tot de politie komt. Normaalgezien zal je je wel op wettige verdediging kunnen beroepen. Het is waar dat elke daad van verdediging in verhouding tot het (dreigende) geweld moet staan, maar in dit geval lijkt het me proportioneel om iemand een "djzoef op zijn muil" te geven als die van plan was hetzelfde met jou te doen. En uiteraard mag je die persoon in bedwang houden terwijl jij of iemand anders de politie belt.
Dit is vorige week bijna gebeurd. Een dronken jongen viel een meisje lastig, dat meisje was bang. Ik wandelde er voorbij en zo'n 10 meter verder keek ik om om te zien ofdat ik niet moest handelen. Die jongen kwam agressief op mij af en wou mij te lijf gaan. Het was dat ik het gevecht vermijdde en dat ik mijn postuur mee heb (groot, stevig en niet bang uitgevallen) anders was hij mij te lijf gegaan. Als hij dan zou uithalen maar zou missen en ik smijt hem vervolgens met een o-soto-gari op de grond, sta ik dan in mijn recht?
Ik ga ervan uit dat een o-soto-gari één of andere worp uit een Oosterse gevechtssport is
Elke zaak is natuurlijk uniek en moet dus steeds in concreto beoordeeld worden, maar hoogstwaarschijnlijk valt dit onder wettige verdediging. Het zal je misschien opgevallen zijn dat ik consequent spreek over wettige verdediging en niet over wettige zelfverdediging. Je mag namelijk ook geweld gebruiken tegen iemand die een medemens aanvalt of dreigt aan te vallen. Zo op het eerste oordeel af, denk ik niet dat er in België één procureur des Konings is die het in zijn hoofd zou halen om iemand die een weerloos meisje wilde beschermen te vervolgen voor noodweerexces (disproportioneel geweld dus). Hoewel het in bepaalde uitzonderlijke situaties niet ondenkbaar is. Stel nu dat die jongen verkeerd op de grond landt, zijn nek breekt en dood is... Dan vrees ik wel dat je in de problemen komt. Er zijn ook gevallen bekend van meisjes die op hun "redder" beginnen te meppen en schreeuwen: "Bullebak!! Je hebt mijn lief Johnny op de grond geslagen!"
Casus in Nederland: een supermarkt werd overvallen. De werknemers renden de overvaller achterna en de overvaller eindigde op de grond. De werknemers bleven slaan en schoppen terwijl ze met meer man waren en de overvaller in zijn ééntje op de grond lag en geen wapen had. Dit is naar mijn bescheiden mening duidelijk een vorm van onproportioneel geweld. Vandaar ook mijn voorbeeldjes die volgens mij meer in de grijze zone liggen.
Dat is duidelijk een geval van noodweerexces. Als het een overval met zware gewelddaden betreft, zouden ze zich in België wel kunnen beroepen op uitlokking. En anders zijn er nog de verzachtende omstandigheden.