Etymologie ad hoc

[Jan van de Velde]

Voor wie over een paar honderd jaar op zoek is naar de herkomst van het woord .......... (zie einde bericht)

Eigenlijk meer een taalgrap dan taalkunde, maar wél heel raak.

Zeeuwsch-Vlaanderen had vroeger twee soepel lopende veerdiensten naar Walcheren resp. Zuid-Beveland. Dat moest vervangen worden door één tunnel, die er sinds 2003 ook daadwerkelijk gekomen is. Om redenen waar we nu niet helemaal op kunnen ingaan moest er tussen Vlissingen en Breskens wél een forensenveer blijven varen, voor voetgangers en fietsers dus. Zoiets heet dan fiets-voetveer.

De twee hypermoderne boten die in "Nederland Kennisland" hiervoor speciaal gebouwd zijn functioneren voor geen meter . Meestal ligt er minstens één in reparatie, soms beide gelijk, zoals nu weer, voor de zoveelste keer in vier jaar . Geen veerdienst meer.

Op omroep Zeeland hoorde ik hiervoor zojuist een nieuw woord: we hebben geen fiets-voetveer, maar een

Spoiler: [+]

foetsieveer

[Klintersaas]

Inderdaad mooi gevonden. Om het geheel nog een etymologischer tintje te geven.

Het woord "foetsieveer" is een samenstelling, met als linkerlid het bijvoeglijk naamwoord "foetsie" en als rechterlid het zelfstandig naamwoord "veer":

foetsie bn. "weg, verdwenen, kwijt"

Nnl. eerst foetsj, in Meneer ging wandele in obscure straatjes en dan ware de cente foetsch [1902; WNT Aanv.], daarna foetsie, in Eerst jij weg, nu Jog weg, straks jij ook nog foetsie [1921; WNT Aanv.].

Ontleend aan Duits futsch 'id.', dat wrsch. klanknabootsend is. De Nederlandse vorm foetsie is misschien voor het eerst gebruikt door de revueartiest Johan Buziau (1877-1958), maar in elk geval door hem populair gemaakt. De aanleiding van de vervorming is wellicht het feit dat het eindfenomeen /-tš/ in het Nederlands niet voorkomt en daarom geherinterpreteerd werd als /-tšə/ > /-tši/ of /-tsi/ (dat laatste is vergelijkbaar met meisje > meisie. In het Duits bestaat echter ook de vorm futschikato, die mogelijk van invloed is geweest.

Een heel andere mogelijkheid is dat foetsie ontleend is aan Italiaans fuggi, de gebiedende wijs van fugire "vluchten" < Latijn fugere. Deze gebiedende wijs wordt bijvoorbeeld gebruikt in de tekst van een operette, als iemand te horen krijgt dat hij snel moet verdwijnen: fugi, fugi! "vlucht, vlucht!" ofwel "weg, weg!" en kan dus via de in de 19^e en 20^e eeuw zeer populaire Italiaanse opera's en operettes in het Duits en het Nederlands zijn terechtgekomen. De /-dž-/ in het Italiaanse woord is dan verscherpt tot /-tsj-/ en /-ts-/.

Voor een even gedetailleerde beschrijving van "veer" is het wachten tot in 2009 het vierde deel van het Etymologisch woordenboek van het Nederlands verschijnt. Ondertussen kunnen we ons natuurlijk behelpen met minder volledige etymologische woordenboeken, zoals bijvoorbeeld het Nederlands Etymologisch Woordenboek (door Jan de Vries). Daarin worden echter zo veel afkortingen gebruikt dat ik samen met de verklaring van het woord een ellenlange lijst met de verklaring van gebruikte afkortingen zou moeten geven. Kort gezegd: "veer" is afgeleid van het werkwoord "varen".

PS: Oorspronkelijke bron die het "foetsieveer" in dezelfde context vermeldt:

http://www.meisjevandeslijterij.nl/hetmeis...oetsieveer.html