Foute klemtonen op de vrt

[Kluizenaar]

Al jaren erger ik me blauw aan een taalfenomeen op de VRT dat ik als fout ervaar. Het gaat namelijk om de klemtoon in samenstellingen. De VRT wil ons laten geloven dat we stadHUIS, burgeMEESter, werkLOzen, weigerACHtig moeten zeggen. Hier krijg ik echt uitslag van, dat klinkt me zó ontzettend gekunsteld in de oren. Iemand die een beetje gevoel voor taal heeft voelt toch aan dat STADhuis, BURgemeester, WERKlozen, WEIgerachtig, enz. veel logischer is? Het is immers het eerste, specificiërende taal van de samenstelling dat beklemtoond wordt. Bijvoorbeeld: WELK boek? Een WOORdenboek! WELKE boom? Een APpelboom! Huis van WAT? STADhuis! Meester van wat? BURgemeester! Mensen zondar WAT? WERKlozen! WAT-achtig? WEIgerachtig! Er is absoluut geen reden om hier uitzonderingen op te fantaseren!



We zeggen bv. toch ook niet rijHUIS, godsHUIS, leerMEESTER, badMEESTER, dakLOZEN, enz.? Waarom zouden we dan in godsnaam in die andere woorden de klemtoon wel op het tweede deel moeten leggen?



Nu wil ik toch wel eens weten: welke idioot heeft die belachelijke regels bedacht en vooral, waarom? Terwijl het tegen alle logica en intuïtie ingaat, en volgens mij vrijwel niemand dit van nature doet!

[dirkwb]

Wat is de VRT?

[Kluizenaar]

Even Wikipedia gebruiken kan geen kwaad: VRT

[Erik Leppen]

Ik zeg altijd burgeMEESter en ik weet niet beter of dat klopt ook. Bedenk dat het woord ook niet "burger-meester" luidt.

Verder is het volgens mij ook werkLOze en werkLOOSheid. Alhoewel ik je bezwaar ook wel terecht vind, want we zeggen ook FUTloos(heid) en dergelijke.

Wat betreft stadhuis, wordt het (denk ik) niet meer gebruikt als normale samenstelling, omdat het iets anders betekent dan "huis gelegen in een stad", maar het is echt het huis van de stad en dus het stadHUIS. Een rijtjeshuis echter is gewoon een huis dat in een rijtje is geplaatst.

Wat betreft WEIgerachtig ben ik 't overigens met je eens.

Ik ben overigens geen expert op dit gebied, gewoon een taalgebruiker, dus alles dat ik zeg is meer gebaseerd op taalgevoel dan op kennis van zaken.

[Kluizenaar]

Ook al staat het zo in de Van Dale, het blijft naar mijn gevoel fout, om de reden die ik in mijn eerste post gaf. En een huis dat in de stad gelegen is toch een stadshuis, niet een stadhuis?

[Kiwiwoman]

Wat is er mis met volledige namen citeren, kluizenaar? Waarom moet er eerst een vertaalslag in de hersenen gebeuren, waardoor de aandacht, al is het maar even, wordt afgeleid van wat er gevraagd of gezegd wordt?

Ik had bij VRT nooit aan vlaamse tv gedacht, tot ik het opzocht in Wikipedia. Dat leidt af, en dat lijdt af, ook nog.

Verder ben ik het met je eens, dat klemtonen vaak verkeerd worden gelegd. Neem het woord pagina. Ik heb geleerd PAgina en mijn man zegt altijd paGIna. Het doet zeer aan je oren.

[ypsilon]

Die uitspraak van pagina hoor je op sommige plaatsen in België vrij frequent. Met zo'n vreselijke korte "a", alsof het een gesloten lettergreep is. Daar gaan je oren inderdaad van bloeden.

Wat de VRT (hou je muis over de afkorting en ontdek de pracht van onze acroniem-functie ) betreft: hun taaladviseurs houden alles normaalgesproken behoorlijk streng in de gaten. Daar zouden klemtonen ook onder moeten vallen, en dat gaat meestal wel goed. In de voorbeelden die je aanhaalt lijkt de klemtoon me niet fout. Maar bij sommige nieuwslezers lijkt het alsof ze tegen kleine kindjes praten: ze beklemtonen élke lettergreep, en daardoor klinkt het soms gewrongen of gekunsteld.

[Kiwiwoman]

So! Ben jij vroeg of ben jij laat? Bij vroeg: een prettige dag en bij laat: Welterusten. Ik ga nog even door.

[Grytolle]

Je bent zeker niet de enige die de norm hier verkeerd vindt Ik ben onder de indruk dat dit een Noord-Zuid-verschil zal zijn maar ik heb hier helaas nooit een artikel over gelezen.

[klazon]

Het anders leggen van klemtonen is een streekeigen fenomeen. Vlamingen doen het, maar Friezen ook.

Wat dacht je b.v. van LEEUWarden VS. LeeuwARden?

Maar dat ze het anders doen wil nog niet zeggen dat het fout is. Enne, als je dicht bij België woont dan wen je er vanzelf aan.

[Johan2]

Het is immers het eerste, specificiërende taal van de samenstelling dat beklemtoond wordt. Bijvoorbeeld: WELK boek? Een WOORdenboek! WELKE boom? Een APpelboom! Huis van WAT? STADhuis! Meester van wat? BURgemeester! Mensen zondar WAT? WERKlozen! WAT-achtig? WEIgerachtig!

Je algemene regel klopt wel, maar wanneer een woord niet meer als samenstelling wordt gezien of ervaren, verlvalt de regel. Daarom stadHUIS, maar STADShuis, burgeMEESter, maar BURgermeester (gesteld dat die woorden zouden bestaan).

Werkloze is, ondanks Van Dale, voor mij een twijfelgeval, kan voor mijn gevoel allebei en als het bijvoegelijk wordt gebruikt zou ik zeker WERKloze zeggen, dus een WERKloze man. Het verschil zit in hoe het zonder werk zijn, conform jouw regel, wordt ervaren: bij een WERKloze (of WERKloze man) bestaat de hoop dat hij morgen weer aan de slag kan, bij een werkLOze is die hoop vervlogen en het samenstellend karakter vervlakt. (Kennelijk zien we dakloosheid nog altijd als iets tijdelijks).

Weigerachtig is gewoon WEIgerachtig, zou ik zeggen.

[Kiwiwoman]

Misschien wel aardig om te weten, dat Maori de klemtoon altijd op de 1e lettergreep leggen. Geen uitzonderingen. Kunnen we dat niet invoeren in het Nederlands taalgebied?

[Hurm]

Lijkt me een ramp voor elke dichter.. Zelf maak ik samen met een vriend voor de lol een om-de-beurt-gedicht (steeds om beurten 4 regels dichten), en wel met metrum erin. Het aanhouden van het metrum wordt erg moeilijk als elk woord de klemtoon op de eerste lettergreep heeft. Een jambisch gedicht zou dan bijvoorbeeld alleen woorden met twee lettergrepen kunnen bevatten (bovendien is een jambe onbeklemtoond-beklemtoond, wat dan dus niet meer mogelijk zou zijn).

[Rhiannon]

Zijn dit soort zaken zoals klemtonen die anders gelegd worden niet typerend voor het verschil in uitspraak tussen Belgisch en Nederlands?

Het valt mij vaak op dat Belgen 'hut' zeggen in plaats van 'het' (wat mij bij het groot dictee bijvoorbeeld stoorde, omdat ik dit allemaal moest verbeteren naar het juiste woord) of dat ze dossier [dosjee] uitspreken als [dosier]. Ook draaien Belgen vaak uitdrukkingen om, zoals 'zeker en vast' in plaats van 'vast en zeker'.

Ik zeg niet dat dit fout is, begrijp me goed, maar ik vraag me dus alleen af of het gestelde in dit topic niet ook een voorbeeld hiervan is?

[Klintersaas]

Ik heb deze topic niet gevolgd, maar even tussendoor:

of dat ze dossier [dosjee] uitspreken als [dosier].

De 'correcte' uitspraak is wel degelijk [dosier] (met de klemtoon op de laatste lettergreep). Maar zo zijn er honderden uitspraakverschillen tussen Belgen en Nederlanders.