'sfeer' in de betekenis van 'bol'

[Phys]

N.a.v. dit bericht:

is 'sfeer' in de betekenis van 'bol' correct Nederlands? Van Dale zegt van niet (de betekenis 'bol' komt er niet in voor). Aan de andere kant betekent 'sferisch' wel 'bolvormig'.

Is 'sfeer' een anglicisme (cfr. 'sphere')?

[Klintersaas]

Van Dale zegt van niet (de betekenis 'bol' komt er niet in voor).

Wellicht heb je het (door mij soms verfoeide) onlinewoordenboek van Van Dale gebruikt. Beschouw namelijk het volgende:

sfeer (v.(m.); sferen) [<Fr. sphère <Lat. sphaera <Gr. sphaira], 1 (veroud.) bol, hemellichaam:(lit.t.) de harmonie der sferen, muziek die de hemellichamen bij hun beweging door de ether zouden voortbrengen;

(...)

Hoewel verouderd is het dus perfect Nederlands. Bovendien zijn alle andere betekenissen van 'sfeer', waaronder het frequent gebruikte 'gezelligheid' afgeleid van die eerste betekenis (het staat niet zomaar als eerste vermeld).

(cfr. 'sphere')?

Omdat we toch in het taalkundeforum zitten mag ik hier lekker muggenziften: de correcte afkorting is 'cf.'.

[Phys]

Wellicht heb je het (door mij soms verfoeide) onlinewoordenboek van Van Dale gebruikt.

Inderdaad; ik heb helaas geen andere tot mijn beschikking (en woordenboeken zijn duur!).

Bovendien zijn alle andere betekenissen van 'sfeer', waaronder het frequent gebruikte 'gezelligheid' afgeleid van die eerste betekenis (het staat niet zomaar als eerste vermeld).

Hoe dan precies?

Omdat we toch in het taalkundeforum zitten mag ik hier lekker muggenziften: de correcte afkorting is 'cf.'.

Oei.

[Klintersaas]

Inderdaad; ik heb helaas geen andere tot mijn beschikking (en woordenboeken zijn duur!).

Dat klopt. Ik wil al een tijdje de nieuwste versie van Van Dale aanschaffen, maar dat is alweer een kost van bijna 200 euro. Ik probeer dus elk jaar het Groot Nederlands Dictee te winnen, aangezien er bij het prijzenpakket een aantal woordenboeken zitten (*grijns*).

Hoe dan precies?

Wel, in dit geval is dat vrij gemakkelijk af te leiden uit de verschillende betekenissen van 'sfeer' in Van Dale. Na de hoofdbetekenis uit de vorige post komt er het volgende:

(...)

3 bolvormig gedacht gebied dat de aarde op groter of kleiner afstand omgeeft (sic): hogere sferen, de hemel;

4 denkbeeldig gebied waar bepaalde geestelijke waarden thuishoren: in hogere sferen zijn, met zijn gedachten bij de hoogste zaken vertoeven, (scherts.) zitten soezen;

5 geheel van denkbeelden en gevoelens waarin iem. leeft, waarin hij opgaat: intellectuele sfeer; dat ligt buiten mijn sfeer;

(...)

De betekenis van 'sfeer' is dus geëvolueerd vanuit letterlijk 'bol' tot 'denkbeeldig (bolvormig) gebied' tot het figuurlijke 'kring'.

Oei.

Geeft niet hoor, het is een frequent gemaakte fout. Ik heb ypsilon er ook al eens op betrapt.

[Jan van de Velde]

Ik wil al een tijdje de nieuwste versie van Van Dale aanschaffen. Ik probeer dus elk jaar het Groot Nederlands Dictee te winnen, aangezien er bij het prijzenpakket een aantal woordenboeken zitten (*grijns*).

Dat is een vicieuze cirkel.....

[ZVdP]

Als ik me het goed herinner, was voor ons in het middelbaar bol en sfeer niet exact hetzelfde.

Een bol was het massieve ding, terwijl men met een sfeer de holle variant bedoelde, een beetje zoals schijf en cirkel.

[ypsilon]

Geeft niet hoor, het is een frequent gemaakte fout. Ik heb ypsilon er ook al eens op betrapt.

Waarvoor dank. Sindsdien heb ik ze niet meer gemaakt Sindsdien heb ik ook de neiging om de "r" weg te strepen in mijn cursussen

[Phys]

Als ik me het goed herinner, was voor ons in het middelbaar bol en sfeer niet exact hetzelfde.

Een bol was het massieve ding, terwijl men met een sfeer de holle variant bedoelde, een beetje zoals schijf en cirkel.

Daarvoor gebruiken wij - bij natuurkunde - de term "bolschil" (of eigenlijk: oneindig dunne bolschil). Ik denk dat taalkundig gezien sfeer en bol wel degelijk synoniemen zijn. Het onderscheid dat jij noemt, zou dan eventueel een wiskundige afspraak kunnen zijn (maar die is voor zover ik weet niet gangbaar of algemeen in gebruik).

[Jan van de Velde]

Als ik me het goed herinner, was voor ons in het middelbaar bol en sfeer niet exact hetzelfde.

Een bol was het massieve ding, terwijl men met een sfeer de holle variant bedoelde, een beetje zoals schijf en cirkel.

dan is het geen anglicisme, want daar vind je "massive spheres" en "hollow spheres".

[ypsilon]

Daarvoor gebruiken wij - bij natuurkunde - de term "bolschil" (of eigenlijk: oneindig dunne bolschil). Ik denk dat taalkundig gezien sfeer en bol wel degelijk synoniemen zijn. Het onderscheid dat jij noemt, zou dan eventueel een wiskundige afspraak kunnen zijn (maar die is voor zover ik weet niet gangbaar of algemeen in gebruik).

Jargons en dagelijks taalgebruik verschillen nogal eens...

"Une science parfaite serait une langue bien faite." - Condillac

Jaja...

dan is het geen anglicisme, want daar vind je "massive spheres" en "hollow spheres".

Van een anglicisme spreek je eigenlijk maar als een woord geen correct Nederlands is, en hier is dat dus niet het geval.

[Jan van de Velde]

dan is het geen anglicisme dan is het geen Engels leenwoord, want daar vind je "massive spheres" en "hollow spheres".

[E.Desart]

Ter info:

Uit Van Dale

Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal

1ste uitgave 1864

Verklaring der teekens

† vreemde woorden en bastaardwoorden.

sfeer

† Sfeer, v. zie SPHEER.

spheer

† Spheer, Sfeer, v. (...eren), bol; kring; de hemelsche -, hemelbol; (fig.) dat is mijne -, dat is de kring waarin (of het gebied waarop) ik mij beweeg; (dicht.) de muziek der hemelsche spheren, de harmonie der sterren.

spherisch

† Spherisch, bn. bolrond. *...ROÏDE, v. (-en), eirond ligchaam.

spheroïde

† Spherisch, bn. bolrond. *...ROÏDE, v. (-en), eirond ligchaam.

ligchaam (nagekeken omdat ik fout veronderstelde dat dit een schrijffout betrof)

Ligchaam, (B. LICHAAM), o. (...amen), alles wat onder het bereik van een of meer zintuigen valt; alles wat zigt- en tastbaar is; vaste, vloeibare ligchamen; (inz.) het menschelijk en dierlijk ligchaam; romp (b.v. van eene letter); (fig.) vereeniging van personen, vergadering, raad, genootschap enz.; - van staat, (b.v. raad van state, staten-generaal); (fig.) een - zonder ziel, een mensch zonder verstand. *-KUNDE, v. gmv. *-PJE, (B. -N), o. (-s), (nat.). *-SBEWEGING, *-SOEFENING, v. (-en), verrigting om het ligchaam te versterken. *-SDEEL, o. (-en). *-SGESTALTE, v. (-n), houding, grootte. *-SGESTEL, o. (-len), gesteldheid -, toestand des ligchaams; (nat.) ligchamelijke eigenschap. *-SKASTIJDING, v. (-en), zelfkastijding (b.v. door vasten, onthouding van iets, geeselen enz.). *-SKRACHT, v. (-en). *-SMAAT, v. kubieke el, wisse. *-SSTRAF, v. (-fen), lijfstraf.

.