Klemtoon op letterwoorden

[Erik Leppen]

Hoe worden de klemtonen bepaald op letterwoorden? Bij normale woorden kan het nog zijn dat er sprake is van een relatie met en woord uit het Grieks ofzo, maar letterwoorden hebben zoiets niet. Hoe wordt dan bepaald waar de klemtoon ligt? Is dat een of andere instantie die dat doet, of is dat ons taalgevoel? Hoe dan ook: waarom zegt iedereen woorden als "havo", "NAVO" en "IVLOS" op dezelfde manier?

[ypsilon]

Bij "havo" en "NAVO" lijken mij gewoon de regels omtrent open en gesloten lettergrepen te spelen.

[Plaas]

Bij echte afkortingen als VPRO, NPS, PvdA ligt de klemtoon steeds achteraan, dus op de laatste letter. Maar als zo'n afkorting het schopt tot letterwoord, gaan de normale beklemtoningsregels van het Nederlands gelden. Die gaan in principe uit van klemtoon op de eerste lettergreep, dus hávo, ávro. Toch is het niet zo eenvoudig. Soms wordt de klemtoon naar analogie met een gelijkluidend woord toch ergens achterin geplaatst:

ABVAKABO - klemtoon op -KA - vgl. avocado

ENIGMA - klemtoon op -NIG- - vgl. paradigma

Bij een woord als GESTAPO is het eerste deel -GE- geïnterpreteerd als het in het Duits en in het Nederlands gebruikelijke prefix ge-, dat nooit beklemtoond is. De klemtoon kwam zo op -STA- te liggen.

't Zou me niet verbazen als er over dit onderwerp ooit eens een scriptie geschreven is. Het loont wellicht ernaar te zoeken.