Ik vind persoonlijk dat een mier geen levensvorm is. Het is bijvoorbeeld de kolonie die zich kan voortplanten, de afzonderlijke mieren kunnen dit niet, de mieren zijn eigenlijk slechts de organen van de kolonie.
Dat heeft niets met zelfbewustzijn te makenJij kunt iets onbelangrijk vinden dat ik belangrijk vind, en omgekeerd. Iemand kan iets belangrijk vinden dat objectief gezien niet belangrijk is. Een mier kan niet voor zichzelf uitmaken wat ze belangrijk vindt.
. Neem nu een inheemse stam, ergens in Papoea-Nieuw-Guinea. Iedereen uit een welbepaalde stam vindt het belangrijk om eten te verzamelen, beschutting te maken tegen de weersomstandigheden, etc. Daar is iedereen het over eens. Verder zijn ze het eens over bepaalde rituelen, de godsdienst, noem maar op. Die mensen hebben al niet veel, dus hetgene dat ze hebben kunnen ze maar beter belangrijk vinden. Het feit dat jij iets belangrijk kan vinden en ik niet, is gewoon een gevolg van de omgeving. Stel dat jij het belangrijk vindt om je saus op je frieten te doen, maar ik vind het belangrijker dat de saus ernaast ligt komt gewoon van het feit dat wij beschikken over frieten en saus. Indien we nooit zouden beschikken over frieten en saus, dan zou het niet uitmaken voor welk ritueel er nu gekozen wordt. En dat kunnen we ook doortrekken naar alles wat in onze omgeving beschikbaar is: Boeken, films, huizen, schilderijen, muziek,... En aangezien mieren over vrijwel niks beschikken, kun je het hen ook niet kwalijk nemen om over niks een mening te hebben. Laat staan keuzes. Mocht het mogelijk zijn om een mier te interviewen, zou je kunnen vragen "waarom zit jij nu godganse dagen te werken?" Dan kan die mier verschillende antwoorden geven. Als ik mij inleef in jou (en verontschuldig mij als ik fout ben), dan zou die mier antwoorden: "Niet dat ik besef dat ik er ben, maar ik doe het voor de kolonie?" Is dat niet een beetje...Maar dan maak je de beslissing om dat te doen. Voor mij is er een verschil tussen "in weerwil" van iets (bijvoorbeeld: ik heb geen zin om iets te doen, maar ik doe het toch omdat ik weet dat dat beter is) en "willoos" (er is geen enkele reflectie over wat men doet, alleen de actie zelf).
Het lijkt me sterk dat je een stam zou vinden (of dat die ooit te vinden geweest zou zijn) waar de mensen het over werkelijk alles eens waren.Dat heeft niets met zelfbewustzijn te maken
Oneens. Een mier die je beschikking geeft over dingen die ze in de natuur niet tegenkomen, gaat daar geen mening over vormen. En stel dat we een groep mensen nemen, en die alles afpakken, behalve datgene wat mieren ook hebben. Dan nog zullen ze zich een mening vormen over dingen, i.t.t. tot de mieren.En aangezien mieren over vrijwel niks beschikken, kun je het hen ook niet kwalijk nemen om over niks een mening te hebben. Laat staan keuzes. ... Indien er niks zou bestaan, behalve ikzelf, kan ik over niks een mening vormen. Maar dat neemt niet weg dat ik zelfbewust ben.
Mocht het mogelijk zijn om een mier te interviewen, dan was die mier een mensMocht het mogelijk zijn om een mier te interviewen, zou je kunnen vragen "waarom zit jij nu godganse dagen te werken?" Dan kan die mier verschillende antwoorden geven. Als ik mij inleef in jou (en verontschuldig mij als ik fout ben), dan zou die mier antwoorden: "Niet dat ik besef dat ik er ben, maar ik doe het voor de kolonie?" Is dat niet een beetje...
Is zelfperceptie gelinkt aan bewustzijn?
De Ridder: Als je kijkt naar wat er gebeurt bij mensen in een vegetatieve status, zie je dat vooral de fylogenetisch oudste netwerken actief blijven - dat zijn de netwerken die het onderscheid maken tussen wakker en niet wakker. Vegetatieve patiënten zijn wakker, maar ze zijn zich niet bewust van prikkels. De banen waarlangs prikkels binnenkomen, zijn wel nog actief, maar de connecties naar andere zones vallen weg. Met die connecties maak je onder meer het onderscheid tussen jezelf en de rest.
Waarom gebeurt dat niet bij andere dieren?
De Ridder: Het verschil tussen dieren en mensen is niet zo duidelijk. Een deel van de frontale, pariëtale en temporale cortex is bij ons wat groter, mogelijk net in de gebieden die aan zelfbewustzijn gelinkt zijn. Bij autisten zien we verschillen in sommige gebieden, waardoor ze zich niet kunnen voorstellen dat iemand iets anders waarneemt dan zijzelf. Bij dieren is dat waarschijnlijk nog minder het geval, hoewel mens- apen zeker een vorm van zelfbewustzijn hebben. Het is een kwestie van gradatie.
Onlangs stelden neurologen dat het bewustzijn geen zetel heeft, maar over de hersenen verspreid ligt.
De Ridder: Alles hangt ervan af hoe je bewustzijn definieert. Er zijn twee grote aspecten aan verbonden. Ten eerste: ben je wakker of niet? Dat systeem wordt gestuurd door het evolutionair oudste deel van de hersenen, dat je ook al bij reptielen vindt. Dat gebied eindigt in de niet-specifieke thalamus, in feite een diffuse matrix waartussen allerhande specifieke kernen voor gehoor, tast, zicht enzovoort zitten. Het 'wakkerwordensysteem' activeert deze kernen, die inhoud geven aan de binnenkomende prikkels. Het bewustzijn komt er dus pas als er van alles aan een prikkel is toegevoegd.
Waar zit het zelfbewustzijn?
De Ridder: Zelfbewustzijn bestaat waarschijnlijk uit dezelfde drie lagen als de hersenen. Ten eerste een reptielencomplex dat de hersenstam bevat en dat ervoor zorgt dat we kunnen overleven door het controleren van ademhaling, hartslag enzovoort. Daarover ligt als een mantel een tweede deel gedrapeerd: het limbisch stelsel, dat ook bij kleine zoogdieren bestaat en voor emoties zorgt. De evolutionair meest recente derde laag bestaat uit de grote hersenen, die ervoor zorgen dat we kunnen anticiperen en denken. Ons zelfbewustzijn bestaat uit een eerste deel dat ons afgrenst als alles wat binnen onze huid zit, een soort niet-bewust zelf; een tweede deel dat het onderscheid maakt tussen ik en de anderen; en een derde, ons autobiografische zelf, dat in de gebieden van de hersenen ligt die ons onderscheiden van de andere dieren.
Au contraire. Bij wijze van experiment leggen we een suikerklontje en een baksteen naast mekaar. Vroeg of laat zal er 1 mier in de buurt zijn en het suikerklontje/baksteen aanschouwen (twee dingen die in die vorm niet in de natuur voorkomen). Hoe kun je verklaren dat de mier het suikerklontje aanziet als voedsel en de baksteen niet?Oneens. Een mier die je beschikking geeft over dingen die ze in de natuur niet tegenkomen, gaat daar geen mening over vormen. En stel dat we een groep mensen nemen, en die alles afpakken, behalve datgene wat mieren ook hebben. Dan nog zullen ze zich een mening vormen over dingen, i.t.t. tot de mieren.
Mee eens.Het niveau van zelfbewustzijn bij mieren is niet louter het gevolg van datgene waarover zij beschikken.
Het was een metafoor. Natuurlijk zitten mieren en mensen op een andere golflengte. Bovendien geef je met die opsomming geen antwoord op mijn eerdere vraag.Mocht het mogelijk zijn om een mier te interviewen, dan was die mier een mens
Hoe stel je voor dit gedachtenexperiment op te bouwen? Wat is er nodig voordat we een mier een dergelijk interview kunnen afnemen?
Ik zou door kunnen gaan, maar ik denk dat je het nu al met mee eens zult zijn dat die mier niet meer is als alle andere mieren, en dat we door deze mier te interviewen niets meer kunnen zeggen over andere mieren.
- Het vermogen van spraak: nemen we aan dat we een mier een spraakorgaan kunnen geven. Het heeft niets om die spraakorganen te bedienen! Dus:
- We geven die mier ook hersenen met een spraakcentrum. Laten we aannemen dat we meteen hersenen inplanten met een lexicon als dat van de gemiddelde mens, met de associaties tussen woorden zoals die in zo'n gemiddeld lexicon aanwezig zijn. Maar op zich zijn die twee nog steeds waardeloos. Kijk maar naar afasieën en agnosieën. Dus:
- We maken een aantal verbindingen tussen de woorden in het lexicon en... Oeps! Die mier heeft geen uitgebreide map van haar omgeving. Oké, we geven die mier dus een hersengebied met zo'n mentale kaart. En nu maken we verbindingen tussen het lexicon en delen van die mentale kaart.
