Knipoog

[anusthesist]

Het is het oog, maar de knipoog.

Nu komt dit volgens mij omdat een knipoog een handeling is (werkwoord: knipogen). Is dit juist?

Zijn hier meer voorbeelden van te noemen?

[Grytolle]

ja, het is de werkwoordsstam van "knipogen" en daarom mannelijk

knipogen > knipoog (mannelijk)

trappen > trap (mannelijk)

slagen (nu slaan) > slag (mannelijk)

etc

Andere echte of schijnbare uitzonderingen op de regel dat het laatste lid het geslacht bepaalt:

foon (onzijdig), allofoon (mannelijk)

kerkhof (onzijdig), hof (mannelijk)

ogenblik (onzijdig), blik (mannelijk)

ik dacht dat ik ergens een langere lijst had, maar ik kan hem nu niet terugvinden

[anusthesist]

Dank je voor je antwoord. Zoiets meende ik me al te herinneren van lessen Duits op de middelbare school; dat

zelfstandig naamwoorden afgeleid van werkwoorden altijd mannelijk waren en dus der ervoor kregen.

[317070]

kerkhof (onzijdig), hof (mannelijk)

hof kan ook onzijdig zijn.

[Phys]

Maar dat is niet zo relevant, want 'hof' in de betekenis zoals in 'kerkhof' ("omheinde ruimte; tuin", de toevoeging 'kerk' geeft aan dat die omheinde ruimte bij de kerk hoort) is mannelijk.

[ypsilon]

Maar da's niet dezelfde "hof" als die in "kerkhof".

Edit: En Phys was me voor met een iets uitgebreider reactie.

[317070]

Maar dat is niet zo relevant, want 'hof' in de betekenis zoals in 'kerkhof' ("omheinde ruimte; tuin", de toevoeging 'kerk' geeft aan dat die omheinde ruimte bij de kerk hoort) is mannelijk.

2 het; o afgesloten ruimte met woningen; zie hofje

Volgens mij is dit de etymologische oorsprong van het woord (geen bron)

Analoog: begijnhof, al geef ik toe dat er hier wel sprake is van 'huisjes'

Het lijkt me logischer, omdat dat zowel de genus klopt, als de afgesloten ruimte (met slechts 1 woning inderdaad)

[ypsilon]

Dat snijdt geen hout. Een kerkhof, dat was toch echt "de hof aan een kerk", niet "een hof (onzijdig) met kerken (meervoud)". Het deel "met woningen" is even belangrijk als het eerste deel.

Het genus is geen argument, aangezien het woord precies genoemd is als uitzondering op de regel dat het genus van het tweede lid het genus van de samenstelling bepaalt.

[317070]

*Verdorie*, mijn West-Vlaams voorgevoel zegt me dat dit niet klopt.

Het etymologisch woordenboek heeft een betekenis voor hof:

o. 'erf met gebouwen; heidense tempel' zie ook: heus en gehucht

Dit is volgens mij de oorsprong van kerkhof, EN het is onzijdig. Dus "het kerkhof".

I rest my case. =D>

[Phys]

Mooie link, maar heb je hem wel helemaal gelezen? Er staat letterlijk, op het einde, in de rechterkolom:

Het is echter duidelijk, dat het grondbegrip, waarvan alle andere uitstralen, die is van 'omheinde ruimte'.

En ga dan nog eens naar die betekenis 'omheinde ruimte' van 'hof' (de allereerste die genoemd is), dan staat er toch weer 'mannelijk' (alhoewel, er staat o.m., ik dacht eerst dat dit 'onder meer' betekende, maar bij nader inzien - gezien de lijst met afkortingen - staat het voor 'onzijdig mannelijk').

Op het einde van het lemma 'hof' wordt verwezen naar het lemma 'tuin'. Ook tuin heeft precies diezelfde betekenis 'omheinde ruimte', en ook tuin in mannelijk.

[ypsilon]

Kerkhof staat zelf ook in het woordenboek. Daar staat dat het gaat om de omheinde ruimte rond de kerk. Er wordt verwezen naar woorden die lijken op tuin en yard of gaard .

[Grytolle]

Dank je voor je antwoord. Zoiets meende ik me al te herinneren van lessen Duits op de middelbare school; dat

zelfstandig naamwoorden afgeleid van werkwoorden altijd mannelijk waren en dus der ervoor kregen.

Yup! Op dezelfde manier krijgen de Nederlandse dus "de". Een verschil tussen de twee talen vormen die op ver- be- etc, want die zijn onzijdig geworden in het Nederlands:

der Bericht = het bericht

der Verrat = het verraad

...

[taalprof]

ja, het is de werkwoordsstam van "knipogen" en daarom mannelijk

knipogen > knipoog (mannelijk)

trappen > trap (mannelijk)

slagen (nu slaan) > slag (mannelijk)

etc

Andere echte of schijnbare uitzonderingen op de regel dat het laatste lid het geslacht bepaalt:

foon (onzijdig), allofoon (mannelijk)

kerkhof (onzijdig), hof (mannelijk)

ogenblik (onzijdig), blik (mannelijk)

ik dacht dat ik ergens een langere lijst had, maar ik kan hem nu niet terugvinden =D>

knipogen is wel een bijzondere woordvorming. in Onze Taal heeft ooit een artikel gestaan van de Utrechtse taalkundige Jan Don, over samenstellingen als trekkebenen, schokschouderen en rillebillen. Daarin heeft hij het ook over het geslacht van woorden als spleetoog, knipoog en puntoor. Er staat een samenvatting hier. Ik meen dat hier nog een vervolgartikel op kwam waarin een lijstje met deze samenstellingen stond dat gebaseerd was op reacties van lezers. Misschien dat je dat lijstje bedoelt.

[Grytolle]

Nee, maar bedankt voor de aanvulling