(Filosofie c.q. wetenschap): Waarom zijn wij verschillend?

[Anonymous]

Ik vind het ergens een stomme vraag. Draai hem eens om: waarom zouden mensen allemaal hetzelfde zijn? dan zou ons groots systeem niet meer functioneren. De mensensamenleving bestaat sinds de moderne tijd uit de illusie van keuzevrijheid.

[Benedict Broere]

Dag Alexander,

Je het is goed dat je je vraag herneemt, want alleen in het zo focussen op een kwestie kom je misschien werkelijk tot de bodem ervan. Niettemin is er wel, de vraag omcirkelend, al het een en ander aan antwoord voorbij gekomen is 't niet? Er lijkt een genetisch potentieel te zijn voor die diversiteit, het brein lijkt flexibel genoeg om steeds groter diversiteit te ontwikkelen, en dan is er de invloed van cultuur die die diversiteit nog verder lijkt te vergroten.

Sociologisch gezien komt diversiteit tevoorschijn in een proces van diversificatie en strateficatie, dat reeds bemerkbaar is in jagerverzamelaarsamenlevingen, en dat daarna in de ontwikkeling van de eerste stadstaten in Mesopotamie en vervolgens in de ontwikkeling van grote staten een steeds belangrijker rol is gaan spelen. Het gaat dan wat betreft diversificatie om de specialisatie in beroepen: krijger, jager, steenhouwer, bakker, schrijver, boekhouder, ijzerbewerker, huizenbouwer, leerbewerker, enzovoort. Terwijl de stratificatie betrekking heeft op de ontwikkeling van verschillende lagen van: bestuur, ritueel (priesterklasse), ambachtslieden, landbewerkers en vissers, vrouwen, slaven, enzovoort.

De vraag waarom wij zo verschillend zijn heeft dus wat mij betreft te maken met biologische factoren (DNA, brein) en sociaal-culturele facoren (toenemende complexiteit van cultuur, diversificatie, strateficatie). Maar het plaatje is daarmee niet compleet. De historicus Jared Diamond maakt aannemelijk (in 'Zwaarden, paarden en ziektekiemen') dat een belangrijke rol ook speelt de geografie: het klimaat, de aanwezigheid van bepaalde grondstoffen, de aanwezigheid van te domesticeren dieren, en de strategische ligging ten op zichte van elkaar van bepaalde cultuurcentra (ideeenverkeer). Een andere historicus, David Landes, begint zijn dikke boek 'Arm en rijk' met de vraag: Hoe komt het eigenlijk dat de jager-verzamelaar in Nieuw-Guinea, die duidelijk minstens zo intelligent is als de moderne mens in pakweg New York, het niet gebracht heeft tot een wereld van wolkenkrabbers, computers en airconditioning? Wat dan volgt is een lang verhaal over de invloed van bepaalde ideeen: het wiel, pijl en boog, landbouw, religies, het alfabet, boekdrukkunst, enzovoort. Wat mij vooral is bijgebleven van dit betoog, dat is dat Landes op een gegeven moment spreekt van de 'uitvinding van het uitvinden'. Hij is dan inmiddels aangekomen bij de belangrijke ontwikkelingen in wetenschap en techniek in het Europa van de afgelopen eeuwen.

Of mensen keuzevrijheid hebben, Deosolis, is dan weer een hele andere kwestie. Zelf denk ik dat onze keuzevrijheid slechts in beperkte mate aanwezig is. Er zijn zoveel factoren die meebepalen bij wat je zelf denkt als in vrijheid te kiezen, dat ik denk dat 'keuzevrijheid' in absolute zin een illusie is. Probeer maar eens te stoppen met roken als je reeds dertig jaar gerookt hebt. En ook als je gestopt bent, dan ben je, hoe dan ook, altijd nog een verslaafde, die zo terug kan vallen in de oude gewoonte.

[The Webber]

Waarom denkt iedereen anders? Ik bekijk het vanuit psychisch opzicht. We hebben allemaal onze ervaringen, en zo subjectief als de mens denkt vormen wij overal een eigen mening over. Een beleving is voor iedereen immers anders. Zo kan ik het kort uitleggen.

Daar ben je er alleen nog niet, dan krijg je het gedeelte wat Benedict Broere al heeft geschreven, en dat ga ik natuurlijk niet nogmaals doen.

Een mening zit te ingewikkeld in elkaar voor een samenvatting van één persoon. Je kunt er een tiendelige boekenserie van maken, en dan mis je nog de details. Iedereen is anders door meningen, subjectiviteit. Als de mens alleen maar objectief dacht, en van de subjectieve denkwijze alle waarde onttrokken zou worden zouden we slaafjes van de maatschappij zijn. Zonder mening, en de mensheid zoals hij is zou weg zijn. Mensen zouden psychisch al dood zijn als ze geboren waren als ze niet zelfstandig konden denken.

[Leuke gast]

Waarom zijn wij verschillend?

Omdat we vrijheid hebben in bewegen.

Omdat we vrijheid hebben in leven.

Omdat we vrijheid hebben in denken.

[p__]

Omdat het anders een saaie boel zou zijn

[deosolis]

Of mensen keuzevrijheid hebben, Deosolis, is dan weer een hele andere kwestie. Zelf denk ik dat onze keuzevrijheid slechts in beperkte mate aanwezig is. Er zijn zoveel factoren die meebepalen bij wat je zelf denkt als in vrijheid te kiezen, dat ik denk dat 'keuzevrijheid' in absolute zin een illusie is. Probeer maar eens te stoppen met roken als je reeds dertig jaar gerookt hebt. En ook als je gestopt bent, dan ben je, hoe dan ook, altijd nog een verslaafde, die zo terug kan vallen in de oude gewoonte.

Ok. Maar dat maakt voor mij het leven zo boeiend.De uitdaging. Roeien met de riemen die je hebt.

Je mag dan nog zo succesvol,of zo rijk,zijn als je maar wil toch heb je enorm veel beperkingen,en heb je anderen nodig.

Het percentage controle dat wij over ons lichaam hebben is enorm klein.

En een individu alleen is niets,maar laat ze samenwerken en ze zijn tot de ongelooflijkste dingen in staat.

[JS]

Waarom mensen allemaal verschillend zijn, een groot deel van dat antwoord is een genen kwestie. Het andere deel is zijn of haar levens geschiedennis. Deze mix maakt het zijn van het individu.

[Benedict Broere]

Mag ik het even zo stellen:

WAT maakt dat wij mensen zo verschillend zijn?

Waarschijnlijk een complex samenwerken van interne en externe factoren.

Intern: de grote variatiemogelijkheden van het DNA, de algemene constructie van de mens, met een zeer flixibel brein, de mogelijkheid van zelfstandig denken.

Extern: de persoonlijke levensgeschiedenis, de inwerking van een bepaalde opvoeding, van ideeen en van cultuur in het algemeen, en daar bovenop en zeer bepalend op de achtergrond: het effect van bepaalde geografische omstandigheden.

WAAROM zijn wij mensen verschillend? (Als vraag binnen de biologie.)

Onze diversiteit lijkt de mens als soort een bepaalde extra creativiteit te geven (twee weten meer dan een), en daarmee een groter kans op overleven, op bestaan, en dat in de complexe vorm van een cultuur.



Dan nogmaals deze vraag: WAAROM zijn wij mensen zo verschillend? Maar dan nu in ontologisch-existentiele zin. Met andere woorden: Wat is de diepere zin van onze verschillendheid? Wat is de betekenis van deze zo diverse mens binnen de grote gang der dingen? Waarom zijn wij er in juist die diverse vorm, en niet in een volstrekte eenvormigheid?

Is het een diep aspect van de natuur om zich te manifesteren in vormen die, naarmate de complexiteit ervan toeneemt, ook steeds diverser worden?

En de uiteraard filosofisch direct daarop volgende vraag kan niet anders zijn dan: Waarom manifesteert deze wereld zich in een dergelijke diversiteit? Wat is de zin daarvan? Waar is het mee bezig?

Vanuit een naturalistische of materialistische visie zal men zeggen: Wel dit is nu eenmaal zo. De natuur zit zo in elkaar dat als bepaalde diep onderliggende 'bouwstenen' en wetten voldoende tijd hebben om op elkaar in te werken, dat daar dan vanzelf deze diversiteit uit tevoorschijn komt. Voor mij heeft deze 'verklaring' een hoog 'Hans-Kazan-gehalte': Je klopt op een hoge hoed, en als vanzelf komt daar een lange reeks van konijnen tevoorschijn. Ik denk dat daar toch wat meer aan de hand is.

Maar goed, dit is mijn persoonlijke insteek, en ik weet niet wat Alexander daarvan vindt, maar het maakt denk ik in ieder geval wel duidelijk dat zo'n 'simpele' vraag als die naar het waarom van de diversiteit van de mens, uiteindelijk en onherroepelijk leidt naar het hoe en waarom van deze wereld.

Als laatste zou ik nog willen opmerken dat je dat woord 'vrijheid' op verschillende manieren kunt opvatten. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat de mens als biologisch fenomeen de vrijheid heeft om zichzelf bepaalde denkpatronen te ontwikkelen. Echter, bij de mens als cultureel fenomeen ligt het allemaal veel complexer. Bijvoorbeeld, maar enkele eeuwen terug was 'vrijheid' haast een strijdkreet. Sapere aude, denk zelf, klonk als een niet aflatende litanie bij Immanuel Kant. Erasmus, Voltaire en vele anderen, waren hem daar in voorgegaan. En ik zag het nog doorklinken in die chinese professor in de franse letterkunde, specialisatie Rabbelais, die nabij het Plein van de Hemelse Vrede trachtte de aanrollende tanks tegen te houden door er gewoon voor te gaan staan. Wat practisch een daad van suicide was, gegeven de reputatie van de chinese cultuur, die inhoudt dat zij een grote neiging heeft zich met geweld op haar 'onderdanen' door te drukken.

[Anonymous]

Benedict Broere, waarom denk je dat de mens een flixibel brein heeft en de mogelijkheid heeft om zelfstandig te denken ?. In hoeverre is er nog spraken van flexibeliteit als het DNA wat je mee krijgt vast staat en dat je "niet" kan bepalen op wel moment en op welke plaats je ter wereld komt.

Het "niet" kunnen bepalen waar en wanner is tricky, daar zou je reincarnatie kunnen invullen.

[Anonymous]

Mag ik het even zo stellen:

WAT maakt dat wij mensen zo verschillend zijn?

Waarschijnlijk een complex samenwerken van interne en externe factoren.

Intern: de grote variatiemogelijkheden van het DNA, de algemene constructie van de mens, met een zeer flixibel brein, de mogelijkheid van zelfstandig denken.

Extern: de persoonlijke levensgeschiedenis, de inwerking van een bepaalde opvoeding, van ideeen en van cultuur in het algemeen, en daar bovenop en zeer bepalend op de achtergrond: het effect van bepaalde geografische omstandigheden.

Waarom denk je dat de mens een flixibel brein heeft en de mogelijkheid heeft om zelfstandig te denken ?. In hoeverre is er nog spraken van flexibeliteit als het DNA wat je mee krijgt vast staat en dat je "niet" kan bepalen op wel moment en op welke plaats je ter wereld komt.

Het "niet" kunnen bepalen waar en wanneer is tricky, daar zou je reincarnatie kunnen invullen.

[Benedict Broere]

Aan Gast,

Laten we voor de duidelijkheid eens proberen de dingen analytisch uit elkaar te trekken:

Je hebt het over het brein,

je hebt het over zelfstandig denken,

Je spreekt van DNA,

En je spreekt van reincarnatie.

Je kunt je voorstellen dat verschilende lagen van wetenschap en wereldbeschouwing hierop betrekking hebben.

Laten we wel wezen, het is natuurlijk een enorme complexiteit die we hier betreden. En je kunt je afvragen: Wat is hier harde wetenschap? Wat is hier onomstotelijk? Onnegeerbaar? Wat is hier dusdanig onderbouwd door wetenschappelijk onderzoek, dat je alleen maar kan zeggen: Wel, bepaalde mensen hebben dit dusdanig grondig onderzocht, dat hun bevindingen tot de harde feiten behoren, zodat, als je een beetje fatsoenlijk en op de werkelijkheid gericht denker bent, je dit alleen maar als werkelijkheid kunt nemen: Dit is de naakte onontkenbare en onontkoombare werkelijkheid.

Wel, ik denk dat je dan vooral kunt besluiten tot het daadwerkelijk aanwezig zijn van dit fenomeen Homo Sapiens Sapiens op de planeet aarde. Wij mensen vormen een specifieke soort binnen de natuurlijke diversiteit van Flora en Fauna op deze planeet aarde. Maar wat ons bijzonder maakt daarin, dat is dat wij mensen ons manifesteren in een enorme persoonlijke maar ook culturele diversiteit. Je kunt hierop afdingen door te zeggen dat ook dieren, laten we zeggen de fenomenen waar wij mensen toch behoorlijk 'familie' van zijn, eenzelfde diversiteit in karakter kunnen vertonen, en zelfs ook - rudimentair - een zelfde diversiteit in creativiteit kunnen vertonen (er is bijvoorbeeld het fenomeen van - zo was te zien althans, kortgeleden op Discovery - kunstschilderende olifanten (!, waaauw!) ). Maar ik denk dat bijzonder is aan de mens, dat daarin, op een bepaald moment, een hoge mate aan 'zelfbesef' in is gaan optreden, gekoppeld aan historisch aanwijsbare patronen van zelfstandig denken, die hebben geresulteerd in bijvoorbeeld een enorme diversiteit aan wereldbeschouwing. Met daarin bijvoorbeeld als notie als dat concept 'reincarnatie'.

Mijn spreken over een 'flexibel brein' heeft juist daarop betrekking: dezelfde 'hardware', hetzelfde 'brein', lijkt de basis te kunnen vormen van een eindeloze varieteit aan wereldbeschouwing en manieren van samenleven. Was dat brein star geweest, incapabel voor de verwerking van nieuwe ideeen, nieuwe vormen van zijn, nieuwe visies en invalshoeken, dan waren wij nu nog steeds jager-verzamelaar geweest, rondtrekkend in kleine groepen van maximaal 100 personen, in een vijandige en onbekende natuur op de planeet aarde.

Maar dit is niet het geval is 't niet'? Wij hebben practisch de planeet in bezit genomen, met een enorme verscheidenheid aan vormen van samenleving en interpretatie van de werkelijkheid.

'Reincarnatie', dat concept, is daar slechts een onderdeel van. Met daarnaast nog vele andere mogelijkheden.

Denk niet dat ik hier spreek met de status van een 'expert'. Ik bedoel: Ik tracht filosoof te zijn, en omdat filosofie eigenlijk over 'alles' gaat, interesseer ik mij zeker ook voor deze zaken. Laat ik zeggen: je leest eens wat nietwaar? Maar filosofie is vooral ook een trachten de diverse wetenschappelijke inzichten te duiden. Wetenschappers gaan niet zo ver, zij onderzoeken slechts. Maar filosofen trachten - en dit is hun 'heilige taak', hoezeer ook postmoderne filosofen dit tegenspreken - omvattende patronen te formuleren: Wat is de samenhang in wat men vindt in het veld van wetenschappelijk onderzoek. Ultiem: Waarin hangt alles tezamen? Met als hoop en verlangen en 'uitkijken naar': het essentiele dat er werkelijk toe doet! Is deze wereld te reduceren tot een wiskundige orde? (Bijvoorbeeld.) Is deze wereld te reduceren tot het geniale: het uiteengaande en het samenkomende en daaruit de schoonste harmonie (vraagteken!) Denk! beste mensen, lieve mensen, want het leven is er maar even, en uw fase van briljantheid nog minder. Weest bakens van licht voor de mensheid, die nu rondtast in duisternis.

Sorry voor deze dichterlijke bewoordingen, sorry voor misschien het aanmatigende dat reikt over eeuwen. Maar de ouwe chaggerijn Heraclitus zag het allemaal zeer goed: Het leven is ambivalent, en het is een zoeken naar (Aristoteles, jawel!) een juist evenwicht (Ethica Nicomachea, lees, lees en herlees).

Nou ja. Maak het bestaan van de mens op deze planeet tot uw persoonlijk project. Het is nodig. Het is noodzakelijk. Ik ken geen tijd die meer beslissend is voor de mens, als fenomeen in dit universum, dan juist deze tijd! Uw denken is gewenst, uw fantasie, uw verbeelding, is noodzakelijk, span u in! Een wereld staat op het spel, uw wereld, mijn wereld. onze wereld! Denk! Denk met al uw macht! Denk met alles wat in uw vermogen ligt!



Benedict Broere

[Alexander Hartmans]

Beste Benedict Broere



Alexander,

Als je vraagt naar het ontstaan van het denken, dan stel je eigenlijk meteen een hele rits andere vragen. Bijvoorbeeld: Waarom is het eencellige leven overgegaan naar een meercellig leven? Waarom hebben bepaalde moleculen zich ontwikkeld tot dat eencellige leven? Waarom is dit universum complexer geworden dan slechts een verzameling atomen? Waarom zijn die atomen er überhaupt? Waarom is er deze wereld van trillingen, van quarks, electronen, snaren? Waarom is er eigenlijk iets en niet veeleer niets (Leibniz)?

Volgens mij was Plato die stelde om het "waarom" te stellen, en niets zomaar aan te nemen zoals de dingen zich aan ons voor doen. In onze tijd is achter het waarom het hoe geplaats, zegmaar oorzaak en gevolg, actie en reactie. dit gaat boven ons verstandelijk vermogen. We gaan zoeken, we vinden het en zoeken weer verder, en de vraag steld zichzelf: Waar houdt het op? En! Je voelt hem al aankomen: waarom houdt het op? Laat ik het zo stellen wat denkt de mens wel dat ei is, om zoveel zottigheden te verzinnen om zichzelf te verstikken in allerlei onnozelheden. Wat is kennis? Want wie zegt dat atomen bestaan? Omdat men het atoom via een model heeft geschapen? Dat de leerling in een veronderstelling wordt verzopen door de onderwijzer. Atomen lijken te bestaan, net als een god bijvoorbeeld, we kunnen er slechts over fantaseren. Ik denk dat dat de kern is waarom wij verschillend zijn in een wereld vol tegenstellingen, tegenstrijdigheden en hersenschimmen. Door alles in twijel te stellen kunnen we denken en grenzen verleggen, maar dat het nut heeft voor de langere termijn, ach daar wordt verschillend over gedacht.

Dit zijn allemaal zeer filosofische vragen. Het zijn vragen niet zozeer naar het HOE, die de wetenschap tracht te beantwoorden, maar hier wordt gevraagd naar het WAAROM. Er wordt gevraagd naar zin en betekenis. Er wordt gevraagd naar een verklarend verhaal, naar een mythe misschien, of eigenlijk een mythe wel zeker. Want de wetenschap is radeloos met dit soort vragen. Verbeelding, fantasie, ultieme integratie van denken, kunnen hier mogelijk uitkomst bieden.

Wij zijn als die eendagsvlieg ergens op een zuil in het Forum Romanum, die zich de vraag stelt naar het HOE en WAAROM van het Romeinse Rijk. Die eendagsvlieg is slim en met velen, studeert, onderzoekt, en ziet soms grote lijnen. Dit universum, waar is het mee bezig? Wat is de zin ervan?

De verwarring is groter dn de verwarring, veroorzaakt door de verwarring "Alexander Hartmans". En! Ja, het zijn allemaal filosofische vragen waar ik zeker een wetenschappelijk antwoord wil hebben, of dat ik het krijg, is maar de vraag. Maar zolang dat de mens zichzelf aan het vernieuwen is, onderzoekend is, blijft de uitdaging levend, en dus ook het waarom en het hoe.

[wHiTeHaT]

wij zijn verschillend omdat onze omgeving verschilt met die van anderen.

Dit heeft invloed op de manier hoe jij wilt gaan overleven.

Het willen overleven + onze omgeving zorgt voor deze verschillen.

Stel je zit op een eiland met maar een brug naar het vaste land.

op dat eiland breekt een grote brand uit.Al die mensen vluchten allemaal over dezelfde brug.

Nu een voorbeeld met meer diepgang:

Ik neem bv een bedrijf in china

De mensen die daar werken zijn natuurlijk allemaal al verschillend op zich.Tochg hebben zie allen de zelfde leef omgeving en leefswijze, veelal omdat dit gecontrolleerd word door het manegement van desbetreffend bedrijf.

Stel zo'n chinees gaat opeens bij "intratuin" werken, hij gaat zich dan aanpassen aan zijn huidige (in dit geval werkomgeving) omgeving, opeens word zijn methode om te leven drastisch veranderd, er spelen nu opeens hele andere aspecten mee waarin die zich moet gaan aanpassen.Dus zijn tactiek om te overleven moet ook aangepast worden.

Het is dus kortom "evolutie" , dit is het antwoord wat je zocht.

Waarom zijn wij mensen zo verschillend <>door de evolutie

De verschillen zijn weer groter geworden... dus meer diversiteit doordat de uitelkaar gaande wezens zich weer tegen gekomen zijn en in die reis zich op een andere manier ge-evolueerd hebben dan de andere , toch hebben deze 2 zich gemixt.

Natuurlijk kunnen dit 1000 verschillende partijen geweest zijn.

[Benedict Broere]

Allereerst excuus voor de pathetiek die ik mij veroorloofd heb helemaal aan het eind van mijn laatste bijdrage. 'n Beetje in de stijl van Nietzsche probeerde ik een 'zetje' te geven richting het doordenken van de huidige menselijke conditie, juist omdat ik daar een bepaalde urgentie in zie. Er zijn vele problemen die de mens bedreigen, terwijl een begin van 'oplossing' alleen komt, alleen en werkelijk alleen, uit een zo goed mogelijk zicht daarop. Maar goed.

Alexander, in je bespiegeling over het waarom en het hoe ben je terecht gekomen bij de epistemologie, de leer van het kennen, die samenhangt met vragen als: Wat kunnen wij eigenlijk weten? Wat kan ik zeker weten? Of: Waar ligt de grens tussen weten en vermoeden?

Om dit wat concreter te maken: We hebben allemaal wel eens gehoord van de Grote Muur in China, maar hoe zeker zijn wij eigenlijk dat die muur bestaat, daadwerkelijk? Andere vraag: Wij hebben allemaal wel eens gehoord van de landing op de maan, met daarbij die 'famous words': 'a giant leap for mankind'. Maar hoe zeker zijn wij eigenlijk dat die landing ook daadwerkelijk heeft plaats gevonden? Dan nog iets: Tegenwoordig doet in vooral de arabische wereld het gerucht de ronde dat de aanslag op de Twin Towers het werk was van de CIA en de MOSSAD. Hoe komen we hier het fijne van te weten? De beantwoording van al deze vragen zal vanuit de verschillende perspectieven (en daarmee samenhangende mentaliteiten) zeer verschillend uitpakken.

Een volgende stap kan dan zijn dat je probeert een vinger te krijgen achter die verschillendheid: Wat steekt daarachter? Je krijgt dan te maken met neurologie en psychologie en beschrijvingen van culturele ontwikkeling. En het enkel naar voren schuiven, wHiTeHaT, van het woord 'evolutie' is dan te beperkt, zoals hierboven al belicht is.

Het lijkt mij duidelijk dat die ogenschijnlijk zo eenvoudige vraag naar de verschillendheid van de mens, steeds meer van de complexiteit van deze wereld in beeld brengt. Daarom ook is het eigenlijk een steengoede vraag. Het is het soort vraag waar mensen op promoveren kunnen, om dan in het verlengde daarvan daar nog een leven lang mee bezig te zijn, met het proberen iets van een antwoord te vinden. Ook de antwoorden die hier van diverse zijden geponeerd worden, zouden meegenomen moeten worden in het zoeken naar een werkelijk antwoord. Want deze vraag dwingt tot een denken over het denken, een denken over mentaliteit, wereldbeelden, verschillende perspectieven op de werkelijkheid. Met vervolgens een proberen die werkelijkheid zelf in beeld te krijgen.



Socrates: Ik weet zeker dat ik niets zeker weet.

Descartes: Ik weet zeker dat ik denk.

Multatuli: Niets is zeker en zelfs dat niet.

Veel filosofen nemen ergens een punt in hun denken, een ankerpunt, een onbetwijfelbaarheid, een vanzelfsprekendheid, een onbetwistbaarheid, een gegeven dat buiten elke twijfel staat, om daarop geheel hun filosofie te bouwen. Maar strikt genomen staat alles op losse schroeven nietwaar? Je kunt bijvoorbeeld betwijfelen dat je er bent, dat je bestaat, of je kunt denken bijvoorbeeld dat de wereld slechts een aanhangsel is van je eigen existentie. Er zijn heel veel variaties mogelijk. Wetenschap kan hier onmogelijk zekerheid bieden, hoewel wetenschap zeker wel fundamenten geeft (met bijvoorbeeld een hartinfarct zal ik mij blindelings overgeven aan die wetenschap, maar met de daarbij spelende vraag naar 'leven na de dood' weet de wetenschap niets aan te vangen).

De oude Grieken zagen zichzelf als deel van een kosmos, waarmee zij in harmonie trachtten te komen. Moderne filosofie heeft dat achter zich gelaten, en vraagt zich af wat er eigenlijk gaande is. Zijn wij 'behekst' door de taal (Wittgenstein)? Zitten wij gevangen in een web van allerlei tegenstrijdige wereldbeelden (postmodernisme)?

Wat is werkelijkheid? Is er ergens een ankerpunt? Is er ergens een moment in het denken aan te wijzen, dat je zegt: Ja jongens, als we het hier niet over eens kunnen worden, wat is dan nog eigenlijk de zin van het filosoferen?

Want kijk eens naar dat woord 'filosofie'. Dat heeft te maken met het Griekse 'philo' en 'sophia', en een filosoof is dan zoiets als een 'vriend of minnaar van de wijsheid'. 'Wijsheid' heeft te maken met inzicht. Je kunt inzicht hebben in de werking van een benzinemotor, je kunt inzicht hebben in de werking van een economie, maar hier wordt natuurlijk bedoelt: je kunt inzicht hebben in het bestaan van deze werkelijkheid. Zonder een minimum van dit laatste zal het de mens niet gegeven zijn duurzaam te bestaan in deze werkelijkheid. En ja, moeten wij dit nastreven? Dat suggereert op zich al een filosofie nietwaar?

Mensen willen leven. Mensen willen bestaan. En volgens mij is geheel dit universum doordrongen van een drang tot bestaan. En niet slechts dat, maar het wil steeds beter bestaan, interessanter, dat er meer te beleven valt. Vandaar - onder andere - die verschillendheid, in natuur, en in de mens.

Maar vandaar ook de verwarring, de tegenstrijdigheid, de veelheid in mogelijke visies. Anything goes! (Feyerabend) Maar ondertussen is er wel die planeet in dit uitgestrekte universum, met inderdaad de veelheid aan zienswijzen daarop.

'Die planeet in dit uitgestrekte universum', wie zou dit willen betwijfelen?

Kunnen wij het daar althans over eens worden?

[Anonymous]

Aan Benedict Broere,

Ik heb nog een vraag over het geen je geschreven hebt, (gast is JS, was me vergeten in te loggen) je spreekt over het zelfbesef.

op een bepaald moment, een hoge mate aan 'zelfbesef' in is gaan optreden, gekoppeld aan historisch aanwijsbare patronen van zelfstandig denken, die hebben……………………….

Wat zou er voor het stadia zelfbesef kunnen zijn geweest ? instinct ?