[wiskunde] tegen de klok in positief
[geodesie] met de klok mee positief
In het bovenstaande wordt met "geodesie" vermoedelijk de azimutwaarde bedoeld die met een theodoliet gemeten kan worden, maar geodesie houdt zich ook bezig met de coordinatenstelsels van topografische kaarten. In sommige landen is daarbij een x- en y-as gekozen. Die keuze bepaalt of de wiskundig positieve draairichting, die per definitie van de x-as naar de y-as draait, met de klok mee is, of er tegenin (van boven af gezien). Met de klok mee is in overeenstemming met het azimut.
De stijgende azimutrichting (van boven af gezien) is altijd met de klok mee, en het noorden is de 0°-richting. Die positieve richting en het nulpunt zijn ontleend aan het traditionele astronomische azimut en aan de kompasroosrichting (voor zeevaart en andere navigatie). Onduidelijk is hoe oud die gewoonte is, in de middeleeuwen wisselde de stijgende azimutrichting van kwadrant tot kwadrant (zoals in
quadrant bearings 1 2 3 4 5).
In het verleden koos elk land zijn eigen coordinatenstelsel voor zijn eigen topografische kaarten. Bij het Duitse coordinatenstelsel werd de opmerkelijke keuze gemaakt dat de x-as naar het noorden wijst en de y-as naar het oosten.
1 2 Een voordeel daarvan is dat de wiskundige positieve draairichting dan gelijk is aan de stijgende azimutrichting. Enigszins verwarrend worden de x- en y-coordinaten van een punt soms vermeld in de omgekeerde volgorde (y,x), zodat de wiskundige positieve richting een twijfelgeval wordt. Een voordeel van die (y,x)-volgorde is dat het aansluit bij de vaste traditie om geografische coordinaten te noteren in de volgorde (breedte, lengte), bijv (52°NB, 5°OL), zoals we dat nog altijd doen. Soms wordt de verwarring omzeild door het symbool y te vervangen door R (Rechtswert) en x door H (Hochwert); en recenter door Easting en Northing.
Nederland deed het anders. Bij het
Rijksdriehoekcoordinatenstelsel werd gekozen voor een x-as die naar het oosten wijst en een y-as die naar het noorden wijst. Dat sluit mooi aan bij de schoolwiskunde, de x-as naar rechts en de y-as naar boven, als het noorden op de landkaart naar boven wijst. Maar de wiskundige positieve draairichting is dan tegen de klok in, dus het omgekeerde van de stijgende azimutrichting.
- RD-coordinaten 7119 keer bekeken
Markering van de x- en y-as van Nederland aan de voet van de Onze-Lieve-Vrouwetoren in Amersfoort. De x-as wijst naar het oosten, de y-as naar het noorden.
Bij de Universele Transversale Mercatorprojectie
UTM heeft een punt de coordinaten (oostwaarde, noordwaarde), in het Engels: (Easting, Northing). Wat is in dat geval de wiskundig positieve richting? Als het de draairichting is van de eerste naar de tweede as, dan is de wiskundig positieve richting tegen de klok in.
[wiskunde] tegen de klok in positief
Maar niet altijd, bijvoorbeeld niet als de positieve y-as naar beneden wijst (wat voorkomt,
1). Algemener is het de draairichting van de eerste naar de tweede as.