Kansen voor intelligent leven in het heelal;

[Rob van Grieken]

Wat vinden jullie eigenlijk van de stelling op basis van de resultaten van al het onderzoek van de laatste jaren dat buitenaards leven waarschijnlijk iets universeels is, maar dat intelligent leven waarschijnlijk extreem zeldzaam is (in ieder geval in ons deel van het universum)? En wat zou dat inhouden voor ons zelfbesef? Ik vind dat best een lastige. We zijn dan wel heel erg alleen in een heel groot en boeiend universum.

Opmerking moderator

Afgesplitst van dit topic

[Professor Puntje]

Gezien de relativiteit van gelijktijdigheid in de speciale relativiteitstheorie is het de vraag in welke "nu-plak" van het universum we ons al dan niet alleen zijn beschouwen.
 
Verder kan je je afvragen of er wel een psychologisch relevant verschil bestaat tussen voor ons onbereikbaar intelligent leven elders in het heelal in verleden, heden of toekomst. Zijn we in alle drie de gevallen niet even eenzaam?

[Bladerunner]

We zouden dan eerst een goede definitie moeten hebben van wat intelligent leven dan wel is. Zijn wij intelligent als we elkaar uitmoorden om een levensovertuiging? Is een dolfijn intelligenter dan een aap maar moet hij het afleggen vanwege het ontbreken van handen met een opponeerbare duim?
 
Beter is om over ontwikkeld leven te praten i.p.v. intelligent, want die twee gaan niet perse samen.
Er wordt gesteld dat wat er op de Aarde is gebeurd (hoog ontwikkeld leven dus) vrij uniek is in vergelijking met leven in het algemeen. Maar zelfs al zou er een exo-planeet zijn met leven dat lijkt op ons begin stadium waarbij het leven uit de zee kroop dan kun je alleen stellen dat wij er vroeg bij waren en het verder een kwestie van tijd is dat ook op een andere planeet het leven zich verder zal ontwikkelen.
Immers: De Aarde is ongeveer 4,5 miljard jaar oud en dat is een flink deel van de totale leeftijd van het heelal. Ik denk echter dat deze "leeftijd aarde / leeftijd heelal" verhouding plus het feit dat we nog geen echte "exo-aardes" hebben ontdekt ons de verkeerde indruk geeft dat wij qua ontwikkeling uniek zijn.
We hebben weliswaar een paar duizend exo-planeten ontdekt, maar dat stelt weinig voor in vergelijking met het totaal dat er moet zijn. Het is te weinig om daar statistieken op te baseren. Zo weten we bijvoorbeeld helemaal niet of ons ontstaan nu vroeg begon of dat we misschien juist laatkomers zijn omdat we geen vergelijkingen kunnen maken op basis van de vondst van pak hem beet 0,0000001% van alle planeten die er mogelijk zijn. (En dan heb ik het alleen nog maar over onze Melkweg.)
 
En natuurlijk zit er aan deze stelling ook een nogal arrogant randje, want ook al weten we inmiddels dat de Aarde niet het middelpunt is van het heelal, we zien onszelf wel graag als uniek omdat onze ontwikkeling sinds de komst van de moderne wetenschap met sprongen vooruit ging. Maar we hadden evenzo goed nog in de 'dark ages' kunnen zitten waarin wat wij nu als wetenschap zien op een zeer laag pitje stond.

[Michel Uphoff]

Wat voorwaarden voor (intelligent) leven:

• Rustig sterrenstelsel, dat weinig gebotst heeft, weinig supernovae kent en geen overactief zwart gat in de kern. Slechts 7% van de sterrenstelsels voldoet aan deze voorwaarde, waaronder natuurlijk onze Melkweg.
• Langdurig vertoeven in de habitable zone van de Melkweg, niet te dicht bij de dichtbevolkte en gevaarlijk stralende kern, niet te ver vanwege gebrek aan zwaardere elementen. Deze zone omvat ongeveer 10% van de sterren in de Melkweg.
• Een rustige niet veranderlijke ster, niet te groot (leeft te kort), niet te klein (tidal lock van planeten), weinig gevaarlijke straling, rijk aan zwaardere elementen dan waterstof en helium, geen nauwe dubbelster. Dit beperkt de geschikte sterren tot spectraaltype F7 tot K1, ruwweg 10% van het totaal. De Zon is een G ster.
• Planeet van toereikende massa niet te licht of  te zwaar in de habitable zone van het planeetstelsel. Dit is een redelijk dunne bolschil rond de ster waarin vloeibaar water kan voorkomen. In het Zonnestelsel bevindt alleen de Aarde, en bij optimistische inschattingen ook Mars zich in die schil. Een op 8 planeten. Ongeveer 31 van de ruwweg 2000 ontdekte exoplaneten bevinden zich in de habitable zone van de ster, en kunnen rotsachtig zijn. Maar hier is wel sprake van een sterke observatie bias. Wellicht is een redelijke schatting 1 op de 20 planeten.
• Sterren met planeten. Geschat wordt dat ongeveer de helft van de sterren planeten heeft, maar deze schatting is boterzacht.
• Reuzenplaneten aan de buitenzijde, die als stofzuigers dienen voor de enorme hoeveelheid puin, die anders onvermijdelijk de binnenste planeten zouden blijven bombarderen en de kans op leven sterk zou verminderen. Veel exoplaneetstelsels voldoen hier niet aan, maar ook hier zal observatie bias een belangrijke rol spelen. Reuzenplaneten bij de H.Z. zouden de daar aanwezige planeten teveel in hun baan verstoren.
• Voldoende zware ma(a)n(en) om de stand van de rotatie-as te stabiliseren, een bij voorkeur schuine stand van die as zodat er een gematigd klimaat met seizoenen ontstaat.
• Plaattektoniek voor een voldoende koolstofcyclus
• Een voldoende sterk magnetisch veld ter bescherming.
• De juiste evolutie zoals het ontstaan van mitochondriën die warmbloedigheid mogelijk maakte, en nog een reeks van toevallige gunstige gebeurtenissen.
• Toevallige gebeurtenissen moeten in het voordeel werken. Inslagen van ruimtepuin hebben het leven op Aarde meerdere malen vergaand bedreigd, meer dan eens is bijna al het leven op Aarde verloren gegaan door zo'n catastrofe. Als de aap 70 miljoen jaar geleden was gaan evolueren tot mens, dan had de inslag op Yucatan mogelijk een voortijdig einde gemaakt aan intelligent leven. Terwijl wij er gezien de toevallig gunstige timing juist dankbaar voor moeten zijn, omdat het uitroeien van de dinosauriërs warmbloedigen de kans bood te evolueren.

Een bijna benauwende lijst van voorwaarden.

 

Al met al leidt dit in de 'Rare Earth' hypothese tot de slotsom dat verregaand geëvolueerd leven extreem zeldzaam moet zijn. Waarschijnlijk zijn er nog wel een paar voorwaarden te bedenken, die - deze denktrant volgend - intelligent leven nog onwaarschijnlijker maken. En als je bedenkt dat evolutionair bezien staarten en vleugels net als intelligentie slechts het resultaat zijn van richtingloze evolutie en het dus een toevalstreffer kan zijn dat intelligentie ontstond, moet het alles tezamen genomen welhaast een wonder zijn dat wij überhaupt bestaan.

 

Maar klopt bovenstaande wel? Hebben we niet vreselijk last van een antropocentrische tunnelvisie?

 

Je kan je ook andere vragen stellen:

Welke nog gunstiger voorwaarden voor leven dan die hier op Aarde aanwezig zijn kunnen we bedenken?
Welke niet hier op Aarde voorkomende levensvormen kunnen we bedenken?
Dan wordt het denk ik vrij stil.
Toch zouden die voorwaarden en levensvormen er moeten kunnen zijn, tenzij je aanneemt dat de Aarde de meest op leven afgestemde planeet in het Heelal is, en dat alle mogelijke levensvormen hier al zijn (geweest). En dat riekt echt zwaar naar antropocentrisme.

 

Het heelal en alles er in, leven incluis, heeft zich van eenvoudig naar complex ontwikkeld. Hier en daar een terugslag door een lokale catastrofe, maar het Leitmotiv is: In het begin was er alleen eenvoudig waterstof en helium, maar moet je nu eens in het heelal kijken naar de verbazingwekkende variëteit en complexiteit die er uit deze eenvoud is ontstaan.
Een soortgelijke trend gaat op voor het leven op Aarde, van simpele eukaryoten naar een fantastisch palet van complexiteit. Het aantal realiseringsmogelijkheden neemt met de toenemende complexiteit exponentieel toe.
Zo bezien lijkt het logisch te stellen dat meer complexiteit naarmate de tijd vordert onafwendbaar is. Als intelligentie de hoogste vorm van complexiteit is (in ieder geval kunnen wij ons niets complexers dan dat voorstellen), dan is het onafwendbaar.

 

Douglas Adams, science fiction schrijver, had er de volgende kijk op:

 


 

Tegen deze verregaande fine tuning van allerhande parameters die noodzakelijk lijken om leven te kunnen herbergen, kan je inbrengen dat het leven zichzelf fine tuned om in het heelal te kunnen voorkomen. Misschien nog sterker, is het leven en is intelligentie een onvermijdelijk resultaat van de gedurende de kosmische evolutie steeds toenemende complexiteit.

[Bladerunner]

Bovenstaande voorwaarden, moet je wel een gewichtsfactor toekennen. Zo zal b.v. het ontbreken van seizoenen door een rechte stand van de rotatie-as geen obstakel zijn voor het ontstaan van leven. In de diepzee b.v. is er weinig te merken van seizoenen en ook de massa van een planeet mag best ruim worden genomen. Een sterke zwaartekracht zal dan voor sterkere botten zorgen. Ook de leefbare zone rond een ster wordt maar al te graag bekeken vanuit aards standpunt.
Maar wat als de Aarde nu eens aan de rand ervan stond zodat het hier gemiddeld 10-20 graden kouder was? Dan hadden we vermoedelijk een vacht (om Jurassic park te citeren: "Life will find a way") en leefden we (in eerste instantie) als Eskimo's en was de verwarming misschien wel eerder uitgevonden dan het wiel....

[Rob van Grieken]

En wat als bijvoorbeeld het maken van vuur nooit in ons was opgekomen? Ik begin te denken dat de kansen op intelligentie wel héél erg klein zijn. Ik vraag me ook nog af: wat is het wetenschappelijk nut dan van het vinden van intelligent leven? Want: A. We vinden het niet... Dan kunnen we nooit onomstotelijk vaststellen dat het niet bestaat, we vinden het alleen niet. B. We vinden het wel, maar zó ver weg dat we er niks mee kunnen. Als er op planeet X bij ster Y iets lijkt te leven op tig lichtjaar afstand, what's the use? C. We vinden het wel maar dat betreffende leven is as-we-speak allang weer verdwenen. En wie zegt dat ze binair of (alfa)numeriek communiceren? Ik geef toe dat het interessant is om te weten maar feitelijk hebben we er hier helemaal niks aan, Het zou pas interessant worden als ze naar óns toe komen en ons leren hoe we door de ruimte kunnen reizen, lijkt mij. Maar ja, wat trek je voor gasten aan als je gaat roepen om hulp

[Professor Puntje]

Er wordt ook veel te gemakkelijk vanuit gegaan dat de ontmoeting met intelligent leven van elders goed voor ons zou aflopen. Het zou filosofisch wel interessant zijn om te weten dat er ook elders intelligent leven is of is geweest. Maar persoonlijk zou ik een concrete ontmoeting liever uit de weg gaan. Veel te riskant.

[Rob van Grieken]

Dat hoor ik wel vaker. Maar stel: een hoogwaardige beschaving heeft de kennis en intelligentie ontwikkelt om door het heelal te reizen en onderneemt vrijwillig of gedwongen de reis naar onze mooie moeder aarde. Daar treffen ze een relatief eenvoudige beschaving aan. In het meest nare geval hebben zij de aarde nodig voor hulpbronnen of ene nieuwe verblijfplaats.Zouden ze ons dan echt verdelgen of zo? Ik denk dat de hoogontwikkelde mens dat ook niet zou doen op een reis naar een andere beschaving; daar meteen moordend rondtrekken of zo.
Ik kan het me alleen voorstellen als onze aarde net niet voldoet aan hun vereisten en er flink ingegrepen moet worden om de aarde voor hun leefbaar te maken.
Volgens mij de aarde toch oprecht een mooi bijzonder pareltje in het universum.

[Bladerunner]

En wat als bijvoorbeeld het maken van vuur nooit in ons was opgekomen?

 
Dan waren we (nog) niet intelligent genoeg en stierven we mogelijk uit als er een ijstijd op komst was.
M.a.w: Elk ras dat door het maken van vuur de natuur weet te overleven heeft de potentie om meer 'uitvindingen' te doen en verdient het dan om zich steeds verder te ontwikkelen.
 

We vinden het wel, maar zó ver weg dat we er niks mee kunnen

 
Buitenaards intelligent leven kan zijn aanwezigheid alleen maar 'verraden' aan de hand van niet-natuurlijke fenomenen zoals b.v. radiosignalen die een duidelijk onnatuurlijk patroon bezitten. (De aanwezigheid alleen van b.v. water of aminozuren is geen bewijs op zich.)
Het enige wat we daar aan hebben is als impuls om verre ruimte reizen mogelijk te maken omdat we dan weten dat we niet alleen zijn en dat op zich is heel belangrijk willen wij ooit tot een wereldwijde samenwerking komen tussen volkeren want op dit moment ontbreekt een gezamenlijke reden hiervoor.
 

En wie zegt dat ze binair of (alfa)numeriek communiceren?

 
De wijze van communicatie hangt sterk af van hun fysiologie en anatomie. Als ze b.v. 8 vingers hebben is de kans groot dat ze net als wij hun getalstelsel daarop gebaseerd hebben. (Intelligent leven zal dat doen, want anders ben je niet intelligent). Ze werken dan met het 8-tallig stelsel en hebben ze de mogelijkheid hun geluiden te articuleren dan is in essentie hun wijze van communiceren gelijk aan ons en is er natuurlijk een vertaal probleem, maar dat hebben we hier op de aarde ook al tussen volkeren.
 

Er wordt ook veel te gemakkelijk vanuit gegaan dat de ontmoeting met intelligent leven van elders goed voor ons zou aflopen

 
De kans is juist vrij groot dat deze 'bezoekers' geen moordende aliens zijn zoals in de SF films.
Elk ras of dat nu wij zijn of buitenaardsen doorlopen een evolutie met behoorlijke obstakels. Niet in het minst het ras zelf. Wij vinden onszelf intelligent, maar dat zijn we pas als we hebzucht, honger naar macht en verschillen in levensovertuigingen achter ons hebben gelaten.
 
Momenteel verspillen wij onze resources aan zoveel aardse zaken en conflicten dat organisaties als NASA op een low-budget zijn gezet. Daardoor moesten al te dure projecten de ijskast in. Mochten we dus ooit een reis naar een andere ster technisch aankunnen dan zal wereldwijde samenwerking nodig zijn omdat geen enkel land dit alleen aan kan. Geld is hier het grootste obstakel en het staat aan de oorzaak van hebzucht en honger naar macht.
Zouden we geld uit kunnen bannen zodat alles gratis is en bedrijven die voor voedsel etc. zorgen eerder een overheidsinstelling zijn dan een private onderneming dan mogen we onszelf op de schouders kloppen en zijn we heel misschien beschaafd genoeg om naar een andere ster te gaan met vredelievende bedoelingen omdat we dan eindelijk een volwassen ras zijn geworden.
 
Ik denk niet dat onze ontwikkeling (die nu in een stormachtige periode zit gelijk aan de puberteit van een individu) uniek is maar zich gewoon bij elk ras buitenaards of niet op enig moment in min of meer de zelfde gedaante zal voordoen. Dus een ruimtereizend ras zal daar eerder uit nieuwsgierigheid zijn dan met invasie plannen op zak te lopen.

[Professor Puntje]

De kans is juist vrij groot dat deze 'bezoekers' geen moordende aliens zijn zoals in de SF films.

Elk ras of dat nu wij zijn of buitenaardsen doorlopen een evolutie met behoorlijke obstakels. Niet in het minst het ras zelf. Wij vinden onszelf intelligent, maar dat zijn we pas als we hebzucht, honger naar macht en verschillen in levensovertuigingen achter ons hebben gelaten.

 

Intelligentie en wijsheid zijn heel verschillende zaken. Er is ook bij toenemende intelligentie geen enkele garantie dat "het goede" uiteindelijk zal overwinnen. Dat probleem los je niet op door intelligentie zodanig te omschrijven dat 'hebzucht, honger naar macht en verschillen in levensovertuigingen' per definitie onverenigbaar worden met (echt) intelligent leven. Je zou juist aannemelijk moeten maken dat de evolutie inderdaad met grote waarschijnlijkheid in de door jou aangegeven richting moet verlopen.

[Bladerunner]

Ik gebruik het woord intelligent in brede zin. Als je als ras intelligent genoeg was om je eigen intelligentie met al zijn haken en ogen (je kan er tenslotte ook een hoop kwaad mee doen) te overleven ben je automatisch wijs. En tegen de tijd dat verre ruimtereizen mogelijk zijn hebben we of die wijsheid bereikt of we hebben onszelf in onze ontwikkeling gestopt of zelfs terug gezet.
 
Volgens mij kan geen enkel ras ruimte varend worden en tegelijkertijd een (thuis)planeet hebben die nog steeds bol staat van conflicten en evolutionair gezien onvolwassen gedrag. Een ruimte varend ras zal om sowieso dat punt te kunnen bereiken in moeten zien hoe onbelangrijk vechten om een stuk grond, een land om wat voor reden dan ook sancties opleggen, een ander de kop inslaan omdat hij iets anders geloofd of macht uitoefenen omdat jou land olie bezit als je ultieme doel staat te beginnen, namelijk het verkennen van het heelal.
 
En zolang egocentrisme, hebzucht en macht (wat gevoed wordt door geld en rijkdom) deel uitmaken van onze maatschappij denk ik dat de Aarde volkomen onbewoonbaar is geworden nog voor dat we 'het licht hebben gezien' en eindelijk een volwassen ras zijn geworden i.p.v. allerlei contraproductieve situaties in stand te houden omdat iedereen vindt dat hij het gelijk aan zijn kant heeft.

[Professor Puntje]

@ Bladerunner
 
Wat er wijs is aan het wereldwijd mobiliseren van een flink deel van onze middelen voor verre ruimtereizen als ons ultieme doel ontgaat mij. Maar ik zal op dit spoor niet verder gaan, want dan wordt het een politieke discussie.
 
Je optimisme met betrekking tot de noodzakelijke toekomst van de mensheid deel ik ook niet, en je argumenten vind ik niet overtuigend.

[Rob van Grieken]

@bladerunner, ik denk dat er wel werelden en intelligenties kunnen zijn die veel makkelijker het heelal in kunnen duiken dan wij. Wellicht hebben wij relatief best veel last van onze dampkring, het gebrek aan de juiste (fossiele) brand- of grondstoffen en onderlinge twisten en is wellicht is de aarde relatief klein en karig als het daarom gaat en wellicht is de afmeting en capaciteit van de mens zelf relatief best beperkt? Ik zou me zo voor kunnen stellen dat er veel grotere planeten dan de aarde kunnen zijn met veel meer grondstoffen en een veel idealere atmosfeer om raketten de lucht in te schieten.

Verder lijkt evolutie toch wel redelijk universeel dus je zou zeggen dat iedere beschaving die niet te gronde wordt gericht uiteindelijk uit zou komen op interstellaire communicatie. Maar de kans dat een beschaving dus zo ver komt is minimaal.en de kans dat dat precies gebeurt op het moment dat wij dat zien is ook nog eens erg minimaal.

Voorlopig zal het dus wel erg rustig blijven, of de merkwaardige ster die afgelopen week in het nieuws was moet ons gaan verbazen...

[Bladerunner]

@ Professor Puntje
"Wat er wijs is aan het wereldwijd mobiliseren van een flink deel van onze middelen voor verre ruimtereizen als ons ultieme doel ontgaat mij"
 
Rob van Grieken zei het al: "In het meest nare geval hebben zij de aarde nodig voor hulpbronnen of ene nieuwe verblijfplaats".
 
Maar draai dat eens om zodat wij het zijn die daar op die planeet landen. Dat doen we echt niet voor de lol als onze Aarde onbewoonbaar is geworden door wat dan ook. En ook Stephen Hawking is van mening dat een grote uittocht noodzakelijk is om te overleven. Dat is volgens hem het ultieme doel.
Uiteraard zal niet iedereen mee willen of zelfs kunnen, maar we zullen ooit wel moeten want de aarde is geen onuitputtelijke bron ook al gebruik je groene duurzame energie. Het is dus vertrekken of terug naar onze grotten.
 
Ik was mij er niet van bewust dat ik argumenten gaf of optimistisch was over de toekomst van de mensheid, want dat ben ik eigenlijk helemaal niet. Ik noemde juist de negatieve kanten van ons die in de weg staan van de ontwikkeling naar een ruimte varend ras. Dat vind ik geen argument maar eerder een feit. Want zij die alles in het werk stellen om dit te bereiken zullen er een heel andere levensfilosofie op nahouden dan de gene die kost wat het kost op de Aarde willen blijven ook al ziet iedereen dat de Aarde aan het einde van zijn latijn is.
 
@Rob van Grieken
Ik denk niet dat een 'andere dampkring' of een grotere planeet van invloed zijn op de resources voor interstellaire ruimtevaart. Niet als het noodzaak is om de Aarde te verlaten omdat je dan alle overige energie bronnen en fabrieken aan kunt spreken voor de bouw van je ruimteschip omdat je die bronnen daarna niet meer nodig hebt behalve dan voor een 'handvol' achterblijvers.
 
Het probleem zal eerder zijn of we op tijd doorhebben dat er iets moet gebeuren en of we de natuurwetten zo kunnen manipuleren dat een soort van warp engine mogelijk blijkt. Want daar staat of valt het mee als je naar een andere ster wilt want anders wordt je schip een reizende ark waar generaties geboren worden voordat je je doel hebt bereikt.

[heerlen1987]

Opmerking moderator

Berichten over intelligent leven zijn hier afgesplitst van de discussie over de Kepler planeet klik

 

Ik lees ook op de eerder genoemde site, dat ze radiotelescopen gericht hebben op die Kepler ster (om eventuele signalen op te vangen). Echter, deze ster staat 1500 lj van ons af. Duurt het dan niet 3000 jaar (heen en terug) om het resultaat ervan te krijgen?

 

Daarnaast denk ik dat als er een beschaving zo ver is om een dergelijke constructie te bouwen, zouden deze dan niet al duizenden, miljoenen jaren geleden ook signalen zijn gaan zoeken? Ik meen dat wij ook constant berichten uitzenden. Zouden deze dan niet allang opgepikt moeten zijn door deze (ogenschijnlijke maar zeer hypothetische) intelligentere beschaving?