Uitbarsting stervende ster waargenomen

[heerlen1987]

Dag allemaal,

Vandaag een artikel in de krant over de Fermi-telescoop. Deze heeft een uitbarsting van een stervende ster (nova?) waargenomen. De ster stond op 10 miljard lichtjaar afstand en als iemand op aarde met een verrekijker zou naar de juiste plek zou kijken, zou je hem kunnen zien.

In het artikel (link hieronder) was ook een foto te zien van deze uitbarsting.

Mijn vragen: wat neemt deze Fermi telescoop hier precies van waar? Stuurt deze slechts data naar aarde, of maakt deze ook afbeeldingen van de uitbarsting? En wat zou je vanuit aarde dan hebben kunnen zien? Alleen een lichtpunt ter grote van een ster die na een minuut weer verdwijnt?

Bedankt alvast voor de reacties.

Groeten Finn

Link:

http://nos.nl/artikel/2185204-uitbarsting-stervende-ster-waargenomen.html

[Bladerunner]

Het gaat hier zeer waarschijnlijk om een supernova uitbarsting (een gewone 'nova' is iets heel anders) en sommige zijn zo helder in het zichtbare licht dat ze over zeer grote afstanden te zien zijn. Maar aangezien het bericht ook zegt dat je het met een verrekijker had kunnen zien is het vermoedelijk te zwak geweest voor het blote oog.
 
De fermi telescoop 'ziet' niets in het zichtbare licht dus kan geen normale foto's maken. De telescoop is speciaal ontworpen voor de detectie van gammastraling. Dus de gammastraling die bij een dergelijke explosie vrijkomt kan wel worden opgevangen en verwerkt tot een zinnige afbeelding van het gebeuren. Maar dat gebeurd volgens mij pas nadat de data naar de Aarde verstuurd is.
 
Supernovae zijn vrij zeldzaam maar in 1054 was er een te zien die zeer helder was. De magnitude was vermoedelijk -6 oftewel ±4 maal helderder dan de planeet Venus. Het restant is de nu bekende Krab nevel met een magnitude van 8, ongeveer 6 maal te zwak voor het blote oog. Deze supernova was vermoedelijk (het is tenslotte lang geleden) ongeveer 3 weken overdag zichtbaar en later ongeveer 2 jaar lang s'nachts.

[Benm]

Dat je er een verrekijker voor nodig hebt zal inderdaad betekenen dat het net niet helder genoeg was geweest voor het blote oog. 
 
Anderzijds hangt het er ook nogal vanaf waar je kijkt, in stedelijk gebied zie je niets dat in de buurt van de theoretische limiet van je ogen komt. 
 
Maar ook al was het wat feller en zag je het wel zou je er denk ik niet erg van onder de indruk zijn: reflecties van satellieten kunnen veel feller zijn, komen regelmatig voor, maar je ziet ze zelden (tenzij je eerst opzoekt waar en wanneer je moet kijken). 

[heerlen1987]

Bedankt voor de snelle reacties.

@Bladerunner. De zinnige afbeelding die jij noemt, is dus geen directe 'foto' van de werkelijkheid maar gewoon een afbeelding die in kaart brengt hoe het eruit zou kunnen zien. Compleet met de computer getekend. Klopt dat?

[Bladerunner]

Met 'zinnige afbeelding' bedoel ik dat aangezien de Fermi telescoop 'kijkt' in het gebied van gammastraling wat wij met onze ogen niet kunnen waarnemen (net dus als UV of IR licht) er een foto wordt samengesteld die gebruik makend van de ons bekende en voor het oog zichtbare kleuren een compositie maakt van zo'n gebeurtenis. Dat betekent dus dat aangezien wij ons niet kunnen voorstellen wat voor 'kleur' een gammastraal zou moeten hebben er een kleur wordt gekozen die we wél kunnen zien zoals b.v. fel blauw of magenta. Dat wordt dan met een computer gedaan maar die tekent er niets extra's bij. De data wordt voorzien van de nodige kleuren om het aanschouwelijk te maken. Je kunt het vergelijken met het beeld van een weer depressie waarbij de contourlijnen kleurgradaties krijgen.
 
Wat we dan zien wijkt af van wat de telescoop 'zag'. Als je met een normale telescoop zelf naar die explosie had kunnen kijken zag je alleen het zichtbare licht en dat was vermoedelijk niet veel anders dan b.v. de planeet Jupiter of een heldere ster zoals Sirius. Maar kon je ook de overige stralingen zien dan was het vermoedelijk een behoorlijk schouwspel.
En als je dan de foto genomen in het zichtbare licht vermengt met de Fermi opname krijg je inderdaad iets dat niet echt de 'werkelijkheid' is.

[Benm]

Het zijn inderdaad false-color plaatjes, maar die techniek wordt overal gebruikt waar het niet zichtbare golflengtes betreft, van audio tot IR to UV tot rontgen/gamma.
 
Er zijn wel een paar belangrijke aspecten aan zo'n plaatje: Soms geeft de kleur alleen de intensiteit aan, bijvoorbeeld bij een plaatje van regenval op buienradar. 
 
In de andere gevallen geeft de kleur een andere positie in het spectrum aan, bijvoorbeed bij nabij-UV plaatjes die demonstreren hoe een insect de wereld ziet... of hoe rontgenscans van je bagage op het vliegveld eruit zien waarbij harde en zachte rontgenstraling een andere kleur krijgt om zodoende te identificeren wat de atoommassa van een voorwerp zo ongeveer is. 

[heerlen1987]

Ik snap hem, dus de afbeeldingen die wij van supernovae zien (en andere verschijnselen ver in het universum) zijn altijd zelf gemaakt a.d.h. van data die aangeven "hoe het eruit zou zien". Correct?

[Bladerunner]

Zo ongeveer, maar dat geldt dan voornamelijk voor beelden die samengesteld zijn in combinatie met voor onze ogen onzichtbare straling. Want als je een normale foto maakt van b.v. de Orion nevel en je bewerkt de foto nauwelijks dan zie je wat je behoort te zien. Maar organisaties zoals de NASA publiceren vaak foto's bestemd voor het grote publiek waarbij kleuren te zien zijn die het beeld aantrekkelijker maken dan het in werkelijkheid is.
 
Die foto's worden dan ook niet intern door de NASA gebruikt voor analyses. Vaak zijn de originele foto's voor dit doel zelfs zwart-wit. Dat heeft een praktische reden: Omdat de datatransfer van een ruimtesonde naar de Aarde erg traag is mogen de 'bestanden' niet te groot worden en zwart-wit foto's tonen vaak meer details dan een kleurenfoto omdat de resolutie hoger kan zijn want een zwart-wit foto heeft minder databytes per pixel.

[heerlen1987]

Helder.

Ben dan wel benieuwd hoe een onbewerkte foto (zoals door ons spectrum te zien) van een supernova. Iemand een linkje?

[Bladerunner]

Een foto van een supernova is gezien het op astronomische schaal korte tijdbestek en het plotselinge karakter van de gebeurtenis sowieso zeldzaam. Het zijn dan ook meestal foto's van vlak na de gebeurtenis zelf. Maar soms lukt het. De meeste supernovae zijn overigens waargenomen in andere sterrenstelsels en die zien er voor de leek niet echt spectaculair uit want die zijn alleen met een telescoop waargenomen.
De reeds genoemde (en de op één na helderste) uit het jaar 1054 was in de Melkweg en was dus overdag zichtbaar als een Venus-achtige ster. (Helaas liet de camera nog even op zich wachten).

[heerlen1987]

Ja die afbeeldingen ken ik. Inderdaad niet echt specatulair voor een leek. Bedankt voor alle reacties!

[Benm]

De reeds genoemde (en de op één na helderste) uit het jaar 1054 was in de Melkweg en was dus overdag zichtbaar als een Venus-achtige ster. (Helaas liet de camera nog even op zich wachten).

 
Er zal er vast nog wel eentje volgen waar vervolgens miljoenen fotos van gemaakt worden. De vraag is alleen wanneer, zoiets is niet voorspelbaar, het kan morgen gebeuren, of niet 1 keer in de komende 1000 jaar

[Bladerunner]

Een 'veelbelovende' kandidaat is alpha Orionis (Betelgeuze) of eta Carinae. Op de astronomische tijdschaal 'elk moment nu', wat ergens tussen nu en 100.000 resp. één miljoen jaar zit. Mochten we ondanks dat toch nog meemaken dat Betelgeuze supernova gaat, dan is hij zeer waarschijnlijk helderder dan volle maan.

[heerlen1987]

...zal het bij ons wel overdag zijn

[Benm]

Tja, maar op een heldere dag kun je de volle maan prima zien