DIY experimenten (update 03-09-'06)

[Wouter_Masselink]

Regelmatig zien we op het scheikundeforum vragen naar 'leuke proefjes', 'geinige experimenten' en andere vragen om experimenten. Uit de openingsposts valt vaak op te maken dat we hier niet met volleerde scheikundigen te maken hebben. Daarom willen we een database aanleggen met DIY (Do It Yourself) experimenten. Regelmatig zullen we nieuwe experimenten toevoegen. Dit zal waarschijnlijk 1 keer in de week worden gedaan, maar pin ons er niet op vast.

Deze experimenten zullen relatief ongevaarlijk zijn. Het kan voorkomen dat een forum-gebruiker een heel leuk proefje weet en dat proefje graag op dit forum wil zien staan. Om maximale veiligheid te garanderen vragen we dan ook om dit proefje naar ons (moderatoren scheikunde) te sturen. Wij zullen dan overleggen of dit proefje geplaatst kan worden. Natuurlijk zullen we, als we overgaan tot posten van je proefje, je naam vermelden. We zullen dus je naam vermelden, tenzij expliciet wordt gevraagd om dit niet te doen.

Elk experiment zal een aantal basisonderdelen bevatten:

• benodigde chemicaliën
• benodigde materialen
• uitvoering van het proefje
• waarschuwing ten aanzien van mogelijke gevaren

Natuurlijk zal niet iedereen even eenvoudig aan de juiste materialen kunnen komen. Mocht je specifieke stoffen nodig hebben dan raden we je aan om deze te bestellen op www.hekserij.nl, echter we zullen zo veel mogelijk proefjes kiezen waarvan de chemicaliën bestaan uit huis-tuin-en-keuken stoffen.

Graag verwijzen we je ook naar een aantal leuke sites die allerlei experimenten aanbieden:

http://www.scitoys.com/

http://www.proefjes.nl/

Uiteraard is het uitvoeren van de beschreven experimenten voor eigen risico. Bij onzekerheid over het (veilig) kunnen uitvoeren van een experiment, adviseren wij vooraf een deskundige te raadplegen.

Dit draadje zal alleen worden gebruikt om de experimenten te posten, heb je vragen of opmerkingen over de hier besproken experimenten dan kan je deze in dit draadje posten.

We wensen iedereen veel plezier met het uitvoeren van deze proefjes.

Wouter_Masselink

Mrtn

[Wouter_Masselink]

Experiment 1

Het aantonen van CO₂

Theorie:

Natriumbicarbonaat (bakpoeder) zal met een zuur (zoals azijn) reageren. Bij deze reactie komt CO₂(g) vrij. De reactie zal als volgt verlopen:

NaHCO₃ (s) + HC₂H₃O₂ (aq) --> NaC₂H₃O₂ (aq) + CO₂ (g) + H₂O(l)

CO₂ heeft de karakteristieke eigenschap om zuurstof te verdrijven. Dit is aan te tonen door een brandend/gloeiend houtstaafje hierbij te houden. Het houtstaafje zou bij gebrek aan zuurstof uit moeten doven.

Benodigde materialen:

• klein glazen potje
• azijn
• bakpoeder
• pipet (een rietje is ook te gebruiken)
• tandenstokers / satéprikkers
• theelepel
• kaars

Uitvoering:

• Steek de kaars aan en zet deze op een veilige plaats neer zodat je deze niet per ongeluk om kan stoten.
• Breng 1/2 theelepel bakpoeder (ca. 3 gram) in het glazen potje.
• Laat een aantal druppels azijn in het potje vallen op het bakpoeder. Doe dit door met de pipet of het rietje een beetje op te zuigen (niet met je mond) en deze daarna voorzichtig op het bakpoeder te laten druppelen. Als het goed is zullen er nu gasbelletjes ontstaan.
• Steek een tandenstoker aan met behulp van de kaars.
• Laat deze tandenstoker nu voorzichtig in het potje vallen, door het potje eerst schuin te houden en de tandenstoker er dan als het ware 'in te laten glijden'.
• Neem waar wat het effect is van CO₂ is op de vlam.

CO₂ heeft een hogere dichtheid dan lucht, hierdoor zal de CO₂ de lucht uit het potje verdrijven en de vlam uit doen gaan.

[Wouter_Masselink]

Experiment 2

Ok, Ok het heeft langer geduurd dan verwacht maar hier is het tweede experiment.

Dit experiment is niet echt scheikundig van aard, er worden geen reacties veroorzaakt. Echter de theorie erachter is niet minder van belang.

Wat heb je nodig:

Een (werkende) kraan

Een ballon

Je hoofdhaar

Uitvoering:

Iedereen heeft waarschijnlijk wel eens een ballon opgeblazen en deze over iemands hoofdhaar gewreven. Het effect is het leukst wanneer iemand lang haar heeft. Echter in dit geval gaat het er niet om dat je het haar van iemand overeind weet te zetten, maar dat je een waterstraal kan bewegen. Water is gevoelig voor statische electriciteit.

Laat de kraan een klein straaltje water produceren. Wrijf een (opgeblazen) ballon over je hoofdhaar totdat deze statisch is geladen. Plaats vervolgens deze ballon naast het straaltje water. Je zal zien dat het water naar de ballon toe buigt.

Hoe kan dit:

Doordat je de ballon over je haar wrijft laten electronen in de ballon los en gaan aan je haar zitten. Doordat de ballon nu positief is geladen trekken ze makkelijk de electronen van water aan. Door deze aantrekkingskracht is het mogelijk dat een waterstraal beweegt.

Als je nu weet hoe een beeldbuis van een televisie werkt, dan snap je ook hoe het kan dat hier eerder stof op zit dan op een boekenplank. Doordat er electronen van de achterkant van de televisie naar de voorkant 'vliegen' zal het beeldscherm negatief geladen worden. Deze negatieve lading trekt stofdeeltjes aan.

[Mrtn]

Opgelet: niet alle genoemde experimenten zijn verantwoord om uit te voeren zonder de nodige voorkennis. Dit geldt helemaal als er kinderen bij zijn betrokken.

MSDS = Material Safety Data Sheet. Deze verschaffen informatie over bijvoorbeeld hoe giftig een stof is en de te nemen voorzorgsmaatregelen als ermee gewerkt gaat worden.

Let op: sommige van de genoemde stoffen zijn giftig.

Ga verantwoord om met de genoemde stoffen en sta vooraf stil bij correcte afvalverwerking. Bij twijfel het experiment niet uitvoeren. We raden u aan vooraf deskundig advies in te winnen.

Gedestilleerd uit o.a. dit topic:

Volumeverschil waterdamp en vloeibaar water / faseovergang

Vul een verfblik of stalen limonadefles met een bodempje water (een centimeter is voldoende) en verwarm het op het (gas)fornuis tot het water kookt en het blik is gevuld met waterdamp.

Voorzichtig: voer dit uit met bijvoorbeeld ovenwanten aan de handen. Schroef de dop op de fles of sluit het verfblik terwijl het water nog kookt en wacht even af. Het blik zal opeens met een klap in elkaar vouwen. Om het wat te versnellen kan je het blik afkoelen met wat koud water.

Zet iemand met uitsgestoken armen en benen op een bureaustoel en geef hem/haar een zet zodat de stoel op de plek gaat draaien. Vraag de persoon nu zijn/haar armen en benen in te trekken.

De persoon op de stoel zal sneller gaan draaien. (probeer dit effect te verklaren)

Koper(III)sulfaat pentahydraat is leuk om mee te spelen: verhitten en water toevoegen afwisselen geeft een leuk wit-blauw-wit-blauw effect.

MSDS CuSO4 • 5H20

Oplossingen van lood(II)nitraat en kaliumjodide geven wanneer bij elkaar gevoegd een geel precipitaat (lood(II)jodide). Het leuke hiervan is dat uit twee kleurloze vloeistoffen, een gele vaste stof ontstaat.

Pas op met lood(verbindingen): ze brengen de nodige gevaren met zich mee:

MSDS Pb(NO3)2

MSDS PbI2

En voor de volledigheid: MSDS KI

Het effect van het oplossen van (keuken)zout op de geleidbaarheid van water is een eye-opener: sluit een lampje aan op een batterij en onderbreek de kring door beide draden tegenover elkaar in een bakje demi-water te hangen. Brandt het lampje? Voeg nu een beetje keukenzout toe..

Een strip zink in een koper(II)sulfaat oplossing plaatsen, laat de vloeistof verkleuren van blauw naar kleurloos.

Een zilvernitraat-oplossing is kleurloos, maar als een koperdraad wordt toegevoegd zal de oplossing blauw kleuren. Van het koper blijft weinig over.

MSDS AgNO3

Zwavel lost niet op in water maar lost wel op in koolstofdisulfide.

MSDS CS2

MSDS S

Een groot blok piepschuim is op te lossen in een klein volume aceton.

Met dank aan posters in eerder genoemde topic =)