Pirahã, een taal als geen andere

[Rhiannon]

Ik heb net via het web een zeer interessant artikel gelezen over de taalopbouw van een Amazonevolk, de Pirahã. Hun taalopbouw is dermate uniek, dat deze zelfs niet via de Universal Grammar of de recursietheorie van Chomsky is te verklaren. Dit is ontdekt door prof. Dan Everett van de Universiteit van Illinois, die lange tijd hier doorbracht en de taal ook leerde spreken.

Voor diegenen die hier meer over willen weten zijn de volgende links wellicht interessant:

http://www.newyorker.com/reporting/2007/04...currentPage=all

http://www.llc.ilstu.edu/dlevere/

http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog...ves/001387.html

Er zijn nog veel meer links, te googelen via Dan Everett.

[thermo1945]

... taalopbouw van een Amazonevolk, de Pirahã.

Kun je een markant voorbeeld geven/?

[Rhiannon]

Ik zal proberen een paar van de belangrijkste alinea’s uit het eerste artikel te halen, waaruit het unieke van de taal van de Pirahã blijkt.

Volgens Dan Everett, een professor in de linguistiek aan de Universiteit van Illinois, leven de Pirahã in het heden en wel zodanig dat dit hun hele leven, dus ook hun taal doordringt. Alleen wat in de empirische realiteit bestaat is echt, de rest bestaat niet. Daarom zijn er geen woorden voor kleur, aantallen, cijfers of mythen. Everett noemde het woord xibipío als voorbeeld van de perceptie van realiteit door de Pirahã, alleen dat wat binnen hun directe ervaring bestaat — Everett definieert dit als alles dat ze kunnen horen en zien, of dat iemand die thans leeft heeft gezien en gehoord. “Als iemand de bocht van de rivier omgaat, zeggen de Pirahã niet dat hij is weggegaan maar hij is xibipío—‘uit de belevenis,’ ” zegt Everett “Ditzelfde zeggen zij ook als de vlam van een kaars flikkert. Het licht ‘gaat in en uit de belevenis.’ ”

Everett is ervan overtuigd dat de belevingsvisie van de Pirahã verder gaat, tot in hun grammatica en zelfs tot dat kenmerk dat volgens Chomsky in alle talen bestaat: recursie. Recursie omschrijft onze manier om zelfs de eenvoudigste zinnen op te bouwen. “Het meisje springt op het bed” bestaat uit een onderwerp (“het meisje”), het gezegde (“springt”), en een lijdend voorwerp (“het bed”). In theorie zou men, zoals Chomsky aangeeft, stukken hiertussen of achter kunnen voegen en daar weer stukken bij, ad infinitum, zodat men een oneindige zin kan maken. Volgens Everett gebruiken de Pirahã echter geen recursie om zinnen in andere zinnen te plaatsen. Zij uiten zich in afzonderlijke eenheden. “Ik zag dat de hond die bij de rivier stond door een slang werd gebeten,” wordt dus in het Pirahã: ‘Ik zag de hond. De hond was op het strand. Een slang beet de hond.’ ” De Pirahã-taal bestaat alleen uit directe beweringen en geen ondersteunende, kwalificerende of beperkende informatie — m.a.w. geen abstracties. Everett stelt dat recursie hoofdzakelijk een cognitieve en geen linguistieke trek is. De Pirahã hebben deze cognitieve trek wel, maar vanwege culturele beperkingen komt deze niet voor syntax.

Pirahã is dus een voorbeeld van een taal die wel “phonologie, morphologie, syntax, en zinnen” kent, maar geen recursie.

De sleutel tot het leren van de taal is het zingen van de stam, de manier waarop men consonanten en klinkers volledig kan laten varen en slechts kan communiceren via variaties in toonhoogte, klemtonen en ritme — de zogenaamde “prosodie.”. Keren Everett, echtgenote van Dan Everett, en zelf ook afgestudeerd in de linguistiek, heeft dit onderzocht. De manier waarop een Pirahã moeder haar kind leert praten gaat ook via prosodie. Zij intoneert een bijzondere reeks noten en de peuter herhaalt deze steeds.

Het zou te ver voeren om hier op deze plek nog dieper op in te gaan. Ik verwijs dan toch echt naar de links die ik heb aangegeven en naar de website van Dan Everett.

[thermo1945]

Alleen wat in de empirische realiteit bestaat is echt, de rest bestaat niet. Daarom zijn er geen woorden voor kleur, aantallen, cijfers of mythen.

Dat mag wel als primitief bestempeld worden.

Nog bedankt voor de moeite.

Overigens

“Het meisje springt op het bed” bestaat uit een onderwerp (“het meisje”), het gezegde (“springt”), en een lijdend voorwerp (“het bed”).

Is op het bed hier geen bepaling van plaats?

[ypsilon]

Dat mag wel als primitief bestempeld worden.

Termen als primitief zijn altijd een beetje gevaarlijk, omdat het laat uitschijnen dat deze taal eigenlijk nog niet genoeg ontwikkeld is. Het is echter gewoon een bepaalde wereldvisie, die filosofisch perfect verdedigbaar is, al lijkt ze voor ons weinig bruikbaar, en die zich uit in de taal.

[thermo1945]

Termen als primitief zijn altijd een beetje gevaarlijk, omdat het laat uitschijnen dat deze taal eigenlijk nog niet genoeg ontwikkeld is. Het is echter gewoon een bepaalde wereldvisie, die filosofisch perfect verdedigbaar is, al lijkt ze voor ons weinig bruikbaar, en die zich uit in de taal.

Wijze woorden. Niet primitief

[Rhiannon]

OverigensIs op het bed hier geen bepaling van plaats?

Je hebt gelijk, was te snel met ontleden en met het omschrijven van wat ik bedoel. Hopelijk heeft het niet teveel afgeleid van wat de kern was.

[thermo1945]

Je hebt gelijk, was te snel met ontleden en met het omschrijven van wat ik bedoel. Hopelijk heeft het niet teveel afgeleid van wat de kern was.

Who cares! Het zij je vergeven. Ik maak ook vaak uitglijders. Daar zijn we mensen voor.

Jouw stukje was overigens machtig interessant.

[StrangeQuark]

Ik heb ooit eens bij QI gehoord dat de oude grieken ook geen woorden voor kleur hadden. Ze noemde alles gewoon brons. De bronzen lucht. De verklaring was dat ze gewoon het nut niet inzagen van woorden voor overduidelijke, voor iedereen gelijke en zichtbare eigenschappen.

[thermo1945]

Ik heb ooit eens bij QI gehoord dat de oude grieken ook geen woorden voor kleur hadden. Ze noemde alles gewoon brons. De bronzen lucht. De verklaring was dat ze gewoon het nut niet inzagen van woorden voor overduidelijke, voor iedereen gelijke en zichtbare eigenschappen.

chroom of chromos?? (chromotografie)

[StrangeQuark]

Dat zou idd logischer zijn ipv brons, maar ik hoorde hem echt bronze zeggen. Dat kan ook aan mij liggen.

[ypsilon]

Brons kan ook, ik meen dat de Grieken dit wel kenden. Ze noemden echter niet alles brons. Homeros heeft het op een bepaald moment wel over een "bronzen lucht", maar dat moeten we volgens mij eerder begrijpen als een zeer heldere hemel met een zeer heldere zon erin (dus meer de nadruk op het schijnsel, wij hebben het ook nog steeds over een "staalblauwe" hemel). Hier heb ik een interessante verhandeling gevonden over kleuren in het klassiek Grieks (die uitgaat van linguïstische relativiteit).

Op deze pagina staat overigens dat hetzelfde geldt voor geluiden, maar daarover vind ik verder niet meteen bronnen. Het gebruik van de geweldige onomatopee "Brekekekex koax koax" (het staat er echt zo in het Grieks) om kikkergeluiden te immiteren doet me hier enigszins aan twijfelen. (Tekst van "Batrachoi", of "The Frogs" zie hier.)

[Klintersaas]

Het Pirahã is inderdaad een leuke taal. Ik vermeldde het nog niet zo lang geleden in de topic over efficiënte talen als een taal met een zeer klein aantal fonemen en letters.

[Raga]

Weet iemand hoe je Pirahã uitspreekt?

(Ik kon het op de wikipediapagina niet terugvinden).

[Rhiannon]

Weet iemand hoe je Pirahã uitspreekt?

(Ik kon het op de wikipediapagina niet terugvinden).

Pirahã (uitgesproken Pirahán met een nasale n aan het eind) is de Portugese naam voor de stam.

Ze noemen zelf hun taal: xapaitíiso [ʔapaiʧîːso]