Ik dacht altijd dat mits, als wel betekende en tenzij als niet. Dat klopt toch?
Niet als je 1 op 1 gaat vervangen.
Op de eerder gelinkte site zegt
de Nederlandse taalunie daarover om precies te zijn:
Mits gebruikt u in de betekenis 'op voorwaarde dat', tenzij in de betekenis 'behalve als'.
Mits zou je inderdaad kunnen vervangen door "als wel" maar beter gewoon door "als" (want het woordje "wel" is bij vervanging een
toevoeging omdat "als" op zich dan al betekent: "op voorwaarde dat").
"Dat zou moeten lukken, mits we aan hun eisen voldoen".
Dus: "Op voorwaarde dat we aan hun eisen voldoen, zou dat moeten lukken" (1)
Of: "ALS we aan hun eisen voldoen, zou dat moeten lukken." (2)
(1) en (2) zijn gelijkwaardig.
M.b.t. "tenzij":
"Behalve als" (taalunie) vind ik een een betere benadering van "tenzij" dan "als niet" (SQ):
"Dat zou moeten lukken, tenzij we aan hun eisen voldoen".
Dus: "Behalve als we aan hun eisen voldoen, zou dat moeten lukken." (1)
Dat is iets anders dan:
"Als we niet aan hun eisen voldoen, zou dat moeten lukken." (2)
Zin (1) impliceert: Dat zou sowieso moeten lukken, maar er is een uitzonderingsgeval, namelijk het geval waarbij we niet aan hun eisen voldoen. In dat laatste (uitzonderings)geval is het aannemelijk dat het niet gaat lukken.
Zin (2) impliceert: Dat lukt hoogstwaarschijnlijk alleen maar als we niet aan hun eisen voldoen. We moeten NIET aan hun eisen voldoen om het te laten lukken.
Het woord "tenzij" impliceert m.i. altijd een uitzondering (en dus niet een voorwaarde, zoals faq in zijn laatste post schreef en zoals SQ ook impliceert door te zeggen dat beide woorden feitelijk "het komt door" betekenen).
Faq schreef dat hij het verkeerde gebruik van "tenzij" voor "mits" nog nooit was tegengekomen en ook Benm zei dat het hem niet zo vaak was opgevallen (maar hij refereerde naar zakelijk taalgebruik, waar ik de kans kleiner acht dat het fout gebruikt wordt). Zoals ik al zei, ik kan me niet voorstellen dat de taalunie aandacht besteedt aan iets dat niet vaker voorkomt (wat ik opwierp als bewijs voor een fenomeen, want mijn eigen ervaringen ermee zijn uiteraard beperkt tot mijn persoonlijke leefomgeving).
Ik kwam een mooi voorbeeld tegen in
een entry op nltaalblog.nl met de briljante titel "tenzij er een mits is":
Op een bordje bij een kringloopwinkel in Maastricht staat volgens een lezeres van dit blog: Alle losse stoelen 1 euro, mits anders geprijsd. Met andere woorden: Alle losse stoelen zijn 1 euro, tenzij er opstaat dat ze 1 euro kosten. Wat ze dan kosten als er 1 euro op staat geschreven, weten we niet.
Hoe dan ook, het is me nog steeds niet helemaal duidelijk hoe de verwarring is ontstaan bij degenen die mits en tenzij gelijkstellen, maar dat zal ook niet zo makkelijk te beredeneren zijn. Ik vind het nog steeds interessant. Al is het maar omdat het makkelijker is om iemand uit te leggen waar de fout zit, ALS je begrijpt waar de fout uiteindelijk vandaan komt.
