Hersenen/brain, meervoud/enkelvoud ?

[albert davinci]

Ik weet niet hoe het in andere vreemde talen is maar in het Engels zeggen ze gewoon Brain, wat enkelvoud is. In Nederland zeggen wij hersenen wat meervoud is.

Is dat niet vreemd of zie ik iets over het hoofd?

De hersenen is toch maar één orgaan, het is één solide massa (hier zie je al het incongruentieprobleem ).

Iemand enig idee van de achtergrond van dit fenomeen?

[ZonnTroLL]

Brein - breinen

[Jan van de Velde]

De hersenen is toch maar één orgaan, het is één solide massa (hier zie je al het incongruentieprobleem  ).

Anatomisch zou ik het niet één solide massa noemen. De twee helften zijn redelijk netjes en zonder veel snijwerk te scheiden. En elke helft betaat uit duidelijk onderscheidbare lobben.

[Stephaan]

Das Gehirn wordt in het Nederlands door hersenen of brein vertaald

"Le cerveau" is eveneens hersenen of brein; ook wel verstand.

Ook "La cervelle" is een Frans woord voor de hersenmassa (bvb wat men uit de kop van een geslacht dier haalde, om het op te eten vóór de dolle koeien ziekte bestond)

Maar anderzijds is er wel het taalkundig verschijnsel dat "Een schaar" (enkelvoud) in het Frans vertaald wordt door "Des ciseaux"(meervoud), behalve als het een schaar van een kreeft is, want dan heet het "une pince" wat wij een tang zouden noemen. Un ciseau is dan weer een beitel!

[albert davinci]

De hersenen is toch maar één orgaan, het is één solide massa (hier zie je al het incongruentieprobleem  ).

Anatomisch zou ik het niet één solide massa noemen. De twee helften zijn redelijk netjes en zonder veel snijwerk te scheiden. En elke helft betaat uit duidelijk onderscheidbare lobben.

Het brein is 1 orgaan, waar jij over spreekt dat zijn de hersenhelften en bij mijn weten bestaan de hersenen uit 2 hersenhelften.

2 helften vormen samen 1 geheel.

Maar troll heeft het antwoord nu gegeven. Ik had over het hoofd gezien dat we het woord brein al hebben, zij het dat we het nog wat weinig gebruiken.

Wat mij betreft zou het woord hersenen niet meer gebruikt hoeven te worden, ik vind het een fout woord omdat het suggereert dat je een paar hersenen hebt en het praat gewoon zo lastig. Je krijgt rare zinnen: "er is iets mis met zijn hersenen", "jouw hersenen werken niet goed" (incongruentiefout omdat niemand 2 hersenen heeft, enkel 2 hersenhelften maar dat is iets compleet anders)

Ach, wat verwacht je ook anders van onze kromme taal?

[Stephaan]

Nou, nou : Onze kromme taal : Het is wel de enige moedertaal die we hebben hoor, al acht ik mezelf gelukkig dat ik omwille van het feit dat het maar een kleine taal is, de noodzaak gevoeld heb en het doorzettingsvermogen gehad heb om nog vier andere veel grotere talen te leren. Die hebben wel alle vier ook hun eigen krommigheden hoor!

Iets wil ik je nog toegeven : wat denk je van hersenschudding en hersenpan in plaats van hersenenschudding of hersenenpan ; eigenlijk was dat laatste toch veel logischer geweest , niet?

[Kaph]

Het woord hersenen is een zogenaamd plurale tantum. Elk lid van deze woordgroep is een zelfstandig naamwoord met een meervouds-, maar zonder bestaande (gebruikte) enkelvoudsvorm. Naast hersenen is mazelen ook een bekend voorbeeld van een plurale tantum.

Of je dit mag verwachten 'van onze kromme taal' zal ik in het midden laten, maar het fenomeen is zeker niet typisch Nederlands. Denk maar eens aan het woord 'scissors' (Eng: schaar).

[Stephaan]

Kaph Ik vind het wel goed dat er toch ook taalkundigen zijn die verschijnselen zoals hersenen, mazelen, scissors of ciseaux in een algemeen kader kunnen plaatsen.

Bestaat er ook een meer algemene uitleg waarom we wel hersenschudding zeggen in plaats van hersenenschudding?

En omdat je uitleg deskundig is wil ik nog een vraag stellen waarvoor ik al lang een antwoord zoek : Waarom zijn martelaar en gijzelaar de enige -aar woorden voor hen die de gijzeling, marteling ondergaan, terwijl lieden of zaken zoals metselaar, rammelaar, of zelfs zeveraar , over dat gaat wat de aktie uitvoert?

In verband met gijzelingen heeft men zelfs de noodzaak gevoeld de woorden gegijzelde en gijzelnemer te gebruiken, omdat juist gijzelaar verwarring veroorzaakte

[Kaph]

Hi Stephaan,

Laat ik beginnen met te zeggen dat ik in ieder geval geen taalkundige ben. Ik ben slechts, zoals ook jij en velen hier, iemand met interesse voor taal.

Wat ciseaux betreft wil ik even aantekenen dat, zoals je waarschijnlijk al hebt ingezien, dit eigenlijk een onduidelijk geval is. Het enkelvoudige ciseau bestaat namelijk wel degelijk, alleen betekent het dan 'beitel'. Bij typische pluralia tantum bestaat er helemaal geen enkelvoudsvorm, dus ik weet niet zeker of we er ciseaux onder kunnen ...tja....scharen.

Ik weet niet of er een algemene regel is die verklaart waarom we hersenschudding zeggen in plaats van hersenenschudding. Ik ben het in ieder geval meteen met je eens dat het onlogisch is.

Wat die speciale woorden betreft die op -aar eindigen maar passiviteit in plaats van activiteit lijken weer te geven: Ik meen me te herinneren dat het simpelweg een kwestie van etymologie is. Het woord gijzel-aar bijvoorbeeld, doelde oorspronkelijk wel degelijk op een persoon die zich met 'het gijzelen' bezighield. Van origine schijnt 'gijzelen' namelijk een betekenis te hebben gehad in de trant van 'jezelf aanbieden als borg'. Het werkwoord is dus 'gewoonweg' van betekenis veranderd door de (vele) jaren heen, wat nu tot die rare situatie leidt. Ik heb zo snel geen bron hiervoor, maar als ik me niet vergis is het een middeleeuws begrip. Het zou me verbazen als er niet iets vergelijkbaars geldt voor 'martelaar'.

Hopelijk heb ik je wat verder kunnen helpen met je taalkundige zoektocht.

[Jan van de Velde]

Ik weet niet of er een algemene regel is die verklaart waarom we hersenschudding zeggen in plaats van hersenenschudding. Ik ben het in ieder geval meteen met je eens dat het onlogisch is.

Zou dat misschien ontstaan zijn via hersensschudding?

[Stephaan]

@ JvdV : Aan hersensschudding had ik ook gedacht (omdat ik Vlaming ben!) maar voor hersenpan, hersenfuctie, hersenkronkel en vele andere samenstellingen die ik bij van Dale vind, gaat dat toch niet op vind ik

[Franske]

Ik weet niet hoe het in andere vreemde talen is maar in het Engels zeggen ze gewoon Brain, wat enkelvoud is. In Nederland zeggen wij hersenen wat meervoud is.  

Is dat niet vreemd of zie ik iets over het hoofd?

De hersenen is toch maar één orgaan, het is één solide massa (hier zie je al het incongruentieprobleem   ).

Iemand enig idee van de achtergrond van dit fenomeen?

Ik weet niet of ik hiermee de knuppel in het hoenderhok gooi, maar

In het Engels is het ook heel gewoon om de meervoudsvorm te gebruiken om het over je hersens te hebben. Busting someone's brains out, om maar een groffer voorbeeld te kiezen

[AnneGirl]

Ik weet niet hoe het in andere vreemde talen is maar in het Engels zeggen ze gewoon Brain, wat enkelvoud is. In Nederland zeggen wij hersenen wat meervoud is.  

Is dat niet vreemd of zie ik iets over het hoofd?

De hersenen is toch maar één orgaan, het is één solide massa (hier zie je al het incongruentieprobleem   ).

Iemand enig idee van de achtergrond van dit fenomeen?

Ik weet niet of ik hiermee de knuppel in het hoenderhok gooi, maar

In het Engels is het ook heel gewoon om de meervoudsvorm te gebruiken om het over je hersens te hebben. Busting someone's brains out, om maar een groffer voorbeeld te kiezen

dat dacht ik ook al. hersen/hersenen, brein/breinen, brain/brains

[albert davinci]

hersen bestaat niet Anne.

Dat is juist de reden van deze topic

Aangezien we wel het woord brein hebben is er eigenlijk niet zo'n probleem uitgezonderd de wat inconsequente samenstellingen zoals hersenschudding waarbij ineens wel het enkelvoud gebruikt wordt terwijl het enkelvoud hersen niet bestaat.

Wat iemand zei over gijzelaar, martelaar dat is inderdaad een raar iets. Ik heb dat ook nooit begrepen. Ik heb van nature een vrij sterke logica en dan is het wat lastig om zo iets te leren als kind omdat de regels van de taal hier duidelijk niet worden gevolgd.

[Stephaan]

@ albert davinci In verband met gijzelaar en martelaar tegenover metselaar vind ik (die de vraag gesteld had) dat het antwoord van Kaph geplaatst: Zo Jul 09, 2006 1:27 am me wel enigszins bevredigt, (alhoewel het misschien niet eens juist is, hoor).

@ AnneGirl wil ik toch vragen of ze in verband met "brein/breinen, brain/brains" het onderscheid maakt tussen het Engelse meervoud dat over de brains van één persoon kan gaan en anderzijds het meervoud van brein, dat bij mijn weten toch altijd op meer dan één persoon slaat bvb : Men heeft aan de beste breinen (ook wel de beste koppen) van het land gevraagd dat probleem op te lossen.

Ik denk dat men in het Nederlands hersenen wel mag vervangen door brein maar niet door breinen. In het Engels wel brain of brains.