Vervanger voor DNA-weigeraar?

[Back2Basics]

Er was een bericht op het nieuws over een groot DNA onderzoek. Van de 131 kandidaten welke gevraagd werden om vrijwillig DNA af te staan, waren er 2 weigeraars. De verdachte werd gevonden, mede op basis van een DNA deel-match van een familielid. Het bleek ook een van de weigeraars te zijn.

Nu is mijn vraag of het een standaard procedure is om in het geval van een weigering, automatisch een familielid te vragen om DNA af te staan? Indien niet, zou dat dan niet dringend moeten?

Zegt de wet daar iets over?

[klazon]

Wat ik uit de nieuwsberichten heb begrepen: er is wetgeving die een z.g. verwantschapsonderzoek mogelijk maakt. D.w.z. dat er DNA kan worden afgenomen van een grotere groep mensen die dezelfde kenmerken hebben als de dader. In het geval van Marianne Vaatstra waren dat alle mannen die binnen x kilometer van de plaats delict wonen. In het geval uit Zaandam wat vandaag in het nieuws was waren dat alle mannen van Turkse afkomst uit de omgeving van het misdrijf.
Het is dus niet zo dat ze in geval van weigering een familielid vragen, er wordt in een grotere groep gezocht.

[Benm]

Dat de dader weigert is op zich logisch, maar waarom anderen niet weigeren is natuurlijk de vraag. 
 
Ik zou zelf niet snel deelnemen aan een dergelijk onderzoek (en mezelf daardoor wellicht verdacht maken) ook al was ik niet de dader: het enige gevolg kan praktisch zijn dan een van mijn familieleden gevonden wordt als dader, ook al had ik daar geen enkele kennis van. 
 
Deelnemen aan een dergelijk onderzoek staat soms haaks op het verschoningsrecht: het is feitelijk hetzelfde als getuigen tegen iemand waartegen je normaliter niet hoeft te getuigen (bijvoorbeeld een ouder of kind). Weigeren deel te nemen maakt je echter verdacht en jou en je directe familie focus van onderzoek middels andere methoden. 
 
Feitelijk wordt hiermee dus het onschuldprincipe geschonden: als je niet deelneemt is de aanname dat je ofwel schuldig bent, ofwel weet wie er schuldig is (al hoeft dat weten niet per se het geval te zijn). 
 
Nu is het wel een effectieve methode, maar de vraag is hoe breed men op een gegeven moment gaat zoeken: bijvoorbeeld alle mannen in een straal van 10 kilometer kan een enorm sleepnet zijn als dat rond het centrum van een grote stad is - honderdduizenden. Vervolgens is natuurlijk de vraag of men dat DNA ook gaat gebruiken om andere delicten mee op te lossen - je denkt mee te helpen aan het oplossen van een moord, en dankzij je 'hulp' draait je kind de gevangenis is voor diefstal van een autoradio waarbij DNA is veiliggesteld. 

[Back2Basics]

Ahja, het is dus ingewikkelder dan het op het eerste gezicht lijkt, zoals altijd.

[Bladerunner]

Feitelijk wordt hiermee dus het onschuldprincipe geschonden: als je niet deelneemt is de aanname dat je ofwel schuldig bent, ofwel weet wie er schuldig is (al hoeft dat weten niet per se het geval te zijn).

Nee hoor. Want niet deelnemen betekent slechts dat je de aandacht op je vestigt. Je bent niet automatisch schuldig maar slechts verdachte. Verder onderzoek zal dan moeten aantonen of je inderdaad schuldig bent.
 
Een ander voorbeeld: Er is zojuist een overval gepleegd en iemand rent ergens naartoe. Is dat dan de dader? Nee want die persoon bleek slechts de tram te willen halen. Hij was dus een verdachte maar niet de dader.

[Benm]

Dat eerste klopt inderdaad wel, maar als mensen voor bijvoorbeeld 99% meewerken aan dergelijke onderzoeken houdt je opeens veel minder potentiële verdachten over. En die mensen werken wellicht alleen maar mee omdat ze zelf niet als potentiële verdachte gezien willen worden, niet omdat het ze interesseert hoe de zaak verder afloopt. 
 
Even heel praktisch gezien: stel dat ze zo'n onderzoek doen in het flatgebouw waar ik woon, met 200 a 300 inwoners. Ik weiger uit principiele gronden, de dader weigert uiteraard ook, en wellicht is er nog 1 eigenwijze die weigert. Dat reduceert 300 potentiele daders naar 3. 
 
Als ik het verder niet gedaan heb zal dat vast wel goedkomen bij de rechtbank, maar hoe lang zit ik in voorarrest simpel door de weigeren? Mag men mij arresteren voor verhoor? Mag men bijvoorbeeld mijn gegevens opvragen bij mn internetprovider voor verdere analyse? 
 
Die verwantschapsonderzoeken zijn vrijwillig, en ik zou met klem afraden er aan deel te nemen: als een fors percentage van de doelgroep dat doet maakt weigeren je niet tot een serieuze verdachte, en ondertussen kun je je realiseren dat de enige mogelijke uitkomst is dat je een familielid erbij lapt. 

[Bladerunner]

In deze zaak (Milica van Doorn) was er vooraf al een selectie gemaakt. Alle mannen waren Turken. Dat betekend eigenlijk dat al die mannen al potentiële verdachten waren ongeacht of ze mee zouden werken. Door te weigeren wordt je in deze zaak dus alleen maar meer verdacht.
Dus als van jou 300 inwoners er 50 van Turkse afkomst waren dan had jij je sowieso geen zorgen hoeven te maken.
 
En verder mogen ze een weigeraar niet zomaar in voorarrest nemen want alleen weigeren is niet strafbaar want het gebeurde allemaal op vrijwillige basis. Als haast iedereen zou weigeren kom je inderdaad niet verder met het onderzoek maar tenzij een hele groep dat afspreekt zullen de meeste mensen juist wel meewerken om niet op te vallen.

[Back2Basics]

...
Die verwantschapsonderzoeken zijn vrijwillig, en ik zou met klem afraden er aan deel te nemen: als een fors percentage van de doelgroep dat doet maakt weigeren je niet tot een serieuze verdachte, en ondertussen kun je je realiseren dat de enige mogelijke uitkomst is dat je een familielid erbij lapt. 

 
Het lijkt mij dat als een familielid de dader is, die evengoed de gevolgen van het strafbare feit dient te ondergaan. Of ga ik nu heel kort door de bocht? Word je dan niet mentaal medeplichtig als je weigert? Wie zwijgt heeft levenslang.
Stel, iemand heeft een kind vermoord. Je vermoedt wie de dader is: een oom van je. Werk je dan mee aan een DNA onderzoek? Of stel dat die oom niet 'een kind', maar jouw kind heeft vermoord, wat doe je dan?

[shimmy]

Die verwantschapsonderzoeken zijn vrijwillig, en ik zou met klem afraden er aan deel te nemen: als een fors percentage van de doelgroep dat doet maakt weigeren je niet tot een serieuze verdachte

Dat jij 1 van de 1% bent die om principiele reden niet mee wil werken aan een verwantschapsonderzoek naar de moord en verkrachting van een jonge vrouw is natuurlijk jouw goed recht. Dat je daarbij echter de overige 99% afraad ook mee te doen zodat jij minder verdacht over komt vind ik nogal wat.

Een dergelijk onderzoek is nu twee keer in Nederland gehouden en beide keren was het een direct succes in de zin dat een verdachte aangewezen kon worden aan de hand van DNA van familieleden. Dat is komt natuurlijk onderandere doordaat een voorwaarde voor een dergelijk onderzoek is dat er een duidelijk beeld is van de sociale groep van de dader. Een andere voorwaarde is dat het niet waarschijnlijk is dat de dader nog wordt gevonden via meer traditionele methodes. Beide keren deed meer dan 99% van de gevraagde mee aan het onderzoek en ik twijfel er niet aan dat de nabestaande van de beide meisjes daar enorm dankbaar voor zijn.

[Benm]

 
Het lijkt mij dat als een familielid de dader is, die evengoed de gevolgen van het strafbare feit dient te ondergaan. Of ga ik nu heel kort door de bocht? Word je dan niet mentaal medeplichtig als je weigert? Wie zwijgt heeft levenslang.

 
Medeplichtig kan je zijn als je vooraf wist wat de dader van plan was (en je er redelijk van overtuigd was dat het niet bij een plan zou blijven) en niets met die informatie deed, of als je achteraf helpt met opruimen van bijvoorbeeld bewijsmateriaal (moordwapen wegmoffelen oid). 
 
Als iemand aan je bekent iets te hebben misdaan maakt het weten daarvan je niet medeplichtig. Het verzwijgen van die informatie kan wel een misdrijf zijn, als je het als getuige doet bijvoorbeeld meineed. Maar als je nooit verhoord wordt en niets met de informatie doet vraag ik me af of dat strafbaar is (mogelijk wel) en of dat in de praktijk ooit vervolgd wordt (denk het niet). 

[klazon]

Een dergelijk onderzoek is nu twee keer in Nederland gehouden en beide keren was het een direct succes in de zin dat een verdachte aangewezen kon worden aan de hand van DNA van familieleden.

In de zaak van Marianne Vaatstra was er zelfs een directe match. De dader had zelf ook meegedaan aan het DNA onderzoek. 

[Benm]

Dat was dan een niet al te briljante dader, of iemand die zijn familie niet op de hoogte durfde te brengen om ze te bewegen niet aan het onderzoek deel te nemen. Als je weet dat je gepakt gaat worden kun je jezelf net zo goed als dader komen melden op een politiebureau, dat kan zelfs aan de strafmaat helpen.
 
Ik gun het ieder slachtoffer dat misdrijven worden opgelost, maar er moeten wel enige grenzen zijn aan welke methoden men gebruikt. 
 
Soms heb je vrij bizarre gevallen, zoals de utrechtse serieverkrachter die eind jaren 90 slachtoffers maakte, en ergens in 2014 'gepakt' werd omdat hij DNA moest afstaan vanwege veroordeling voor het stelen van een fiets (!). Het geluk voor de slachtoffers was daarbij wel dat men verkrachting bewezen achtte waardoor het misdrijf niet verjaard was - als hij domweg de 'utrechtse serieberover' was geweest dan zou hij er ondanks de DNA match mee zijn weggekomen. 
 
Wat ik me wel afvraag is of daders voldoende worden geïnformeerd over wat er gebeurd bij zo'n DNA onderzoek voor een simpel misdrijf als fietsendiefstal. Ik vermoed dat die serieverkrachter het er niet bij had laten zitten als hij wist dat veroordeling voor dit simpele feit hem om een ellenlange gevangenisstraf voor een ander feit kwam te staan. In dat geval zou hij logischerwijs hebben doorgezet in verdediging via hoger beroep, cassatie, evrm, of welk middel dan ook om in vrijheid tijd te kunnen rekken en eventueel te kunnen vluchten. 
 
Het lijkt me goed als verdachten beter op de hoogte zijn van dergelijke mogelijke gevolgen. Het jatten van een fiets is natuurlijk wel een misdrijf, maar de praktische boete ervoor is normaliter vergelijkbaar met 20 of 30 kilometer te hard rijden... 
 
In die zaak heeft men echter eerder ook zo'n breedschalig onderzoek gedaan met 2500 deelnemers, waar niets uit is gekomen. 

[kwasie]

De vraag is natuurlijk ook: ma gebeurt er nu met al dat verzamelde DNA van de deelnemers die het vrijwillig hebben afgestaan.
De AIVD is inmiddels al een geheime DNA databank aan het opzetten.

[Benm]

Dat is iets waarop je een formeel antwoord zult krijgen: na het onderzoek wordt al het materiaal vernietigd en alle data gewist. 
 
Het lijkt me onwaarschijnlijk dat dat daadwerkelijk het geval is, de aivd of mivd zal het ergens archiveren. Als bewijs kan het dan niet meer gebruikt worden in een rechtszitting, maar het kan wel helpen een verdachte heel gemakkelijk te vinden waarbij men vervolgens langs conventionele weg het bewijs rond kan maken. 
 
Iets soortgelijks denk ik met de vingerafdrukken voor biometrische paspoorten - ergens vermoed ik niet dat die alleen op het paspoort worden opgeslagen maar ook wel ergens centraal. Dat geval is specifiek verdacht omdat die vingerafdrukken op het paspoort zelf nog steeds niet uit te lezen zijn op bijvoorbeeld schiphol (de apparatuur ontbreekt), terwijl dat met de digitaal opgeslagen foto wel mogelijk is (handig als je door de onbemande poortjes wilt). 

[kwasie]

Dat formele antwoord het dan misschien als resultaat:
"Als bewijs kan het dan niet meer gebruikt worden in een rechtszitting."
 
Echter dat gaat slechts om een rechtszitting, in tegenwoordige tijd, van een Nederlandse justitie.
 
Het dus zeker nog relevant zijn als waar en wanneer veranderen.